Gender, sex, and society. On the formation and usage of feminine forms in Polish and Slovenian

Maria Wtorkowska

doi:10.18778/0860-6587.27.02

Authors

Maria Wtorkowska Univerza v Ljubljani, Filozofska fakulteta, Oddelek za slavistiko, Aškerčeva c. 2, 1000 Ljubljana, Slovenia https://orcid.org/0000-0001-9317-2490

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.27.02

Keywords:

feminine forms, word formation, grammatical gender, sex, Polish language, Slovenian language

Abstract

The aim of this article is to highlight selected differences in the formation and usage of feminine names, mainly names of professions, titles, and positions, between Polish and Slovenian. Apart from the traditional ones, I shall also discuss more recent modes of derivation of feminine names in both languages and their formal characteristics. The issue of sex is related in both languages to the grammatical category of the gender of personal nouns, though it is more common in Polish. In the language, which, in fact, is referred to by its native users as ojczysty (adjectival form with the stem ‘ojciec’ meaning ‘father’) while a Slovenian would refer to their native language as materinski (derived from mother), there exists an additional opposition of names of men vs. names of non-men (including women), which means there is a special privileged position of masculine personal forms over other forms, one which is not found in Slovenian. In Slovenian, the previously used neutral masculine form when referring to both men and women, being the shortest and morphologically least complicated, is no longer viewed as non-marked, and in some documents, it is being replaced with the feminine form. I shall discuss the changes which have occurred in terms of the formation and application of feminine forms, starting with their masculinisation as a sign of women’s emancipation, through the intention to eliminate the asymmetry in the word formation of those names viewed within the context of gender/sex issues in language, to the reasons for blocking feminine derivation. I shall also mention the modes for neutralising gender and the device of splitting, the rules of which, in both languages, have not yet been sufficiently defined.

References

Ahačič K., 2018, Janez Novak, študentka slovenščine, “Delo” 27.05.2018 [online], https://www.delo.si/novice/slovenija/janez-novak-studentka-slovenscine-54157.html [01.06.2020].
Google Scholar

Anusiewicz J., Handke K. (eds.), 1994, Płeć w języku i kulturze, “Język a Kultura”, vol. 9, Wrocław.
Google Scholar

Arabski J., Łyda A., Ziębka J. (eds.), 2013, Gender w języku, kulturze i literaturze, Katowice.
Google Scholar

Arabski J., Ziębka-Białożny J. (eds.), 2010, Płeć języka – język płci, Katowice.
Google Scholar

Bobrowski I., 2012a, Modele gramatyczne a równość płci. Problemy rzeczywiste i pozorne, in: M. Karwatowska, J. Szpyra-Kozłowska (eds.), Oblicza płci. Język – Kultura – Edukacja, Lublin, pp. 13–21.
Google Scholar

Bobrowski I., 2012b, Czy Joanna Mucha gwałci język? “Język Polski”, vol. 3, pp. 227–230.
Google Scholar

Dąbrowska M., 2008, Rodzaj gramatyczny a seksizm, “Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis”, col. 125, pp. 67–78.
Google Scholar

Derganc A., 2017, Poimenovanja za ženske nosilke poklicev in položajev v slovenščini in ruščini, “Jezikoslovni zapiski” 23, issue 2, pp. 125–130.
Google Scholar

Doleschal U., 2015, Genderlinguistik im Slowenischen, in: D. Scheller-Boltz (ed.), New Approaches to Gender and Queer Research in Slavonic Studies, Wiesbaden (Die Welt der Slaven 59), pp. 87–100.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvc770ht.8

Eisenberg P., 2017, Das missbrauchte Geschlecht, “Süddeutsche Zeitung” 2.03.2017, https://www.sueddeutsche.de/kultur/essay-das-missbrauchte-geschlecht-1.3402438 [03.06.2020].
Google Scholar

Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1999, Słowotwórstwo, in: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (eds.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, vol. 2, 3rd edition, corrected, Warszawa.
Google Scholar

Jadacka H., 2012, Tytuły (naukowe, służbowe, zawodowe) kobiet, (entry) in: A. Markowski (ed.), Wielki słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa, pp. 1687–1688.
Google Scholar

Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., 2010, Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Lublin.
Google Scholar

Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J. (eds.), 2012, Oblicza płci. Język – Kultura – Edukacja, Lublin.
Google Scholar

Kępińska A., 2006, Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości. Język wobec płci, Warszawa.
Google Scholar

Kępińska A., 2007, „Pani prezydent” czy „pani prezydentka”? “Poradnik Językowy”, col. 3, pp. 79–84.
Google Scholar

Klemensiewicz Z., 1957, Tytuły i nazwy zawodowe kobiet w świetle teorii i praktyki, “Język Polski”, vol. XXXVII, col. 2, pp. 101–119.
Google Scholar

Kleszczowa K., 1994, Zbiory różnorodzajowe a problem genezy rodzaju męskoosobowego, in: J. Anusiewicz, K. Handke (eds.), Płeć w języku i kulturze, “Język a Kultura”, vol. 9, Wrocław, pp. 75–84.
Google Scholar

Koniuszaniec G., Błaszkowska H., 2003, Language and gender in Polish, in: M. Hellinger, H. Bußmann (eds.), Gender across languages, vol. 3, pp. 259–285.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/impact.11.15kon

Kranjc S., 2019, Spolno občutljiva raba jezika v učnih gradivih, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 395–404.
Google Scholar

Kranjc S., Ožbot M., 2013, Vloga spolno občutljivega jezika v slovenščini, angleščini in italijanščini, in: A. Žele (ed.), Družbena funkcijskost jezika: vidiki, merila, opredelitve (Obdobja 32), Ljubljana, pp. 233–239.
Google Scholar

Kubiszyn-Mędrala Z., 2007, Żeńskie nazwy tytułów i zawodów w słownikach współczesnego języka polskiego, “LingVaria”, col. 1 (3), pp. 32–40.
Google Scholar

Kunst Gnamuš O., 1994/1995, Razmerje med spolom, kot potezo reference in spolom kot slovnično kategorijo, “Jezik in slovstvo” 40, issue 7, pp. 255–261.
Google Scholar

Lengar Verovnik T., Kalin Golob M., 2019, Spol med družbo, jezikovno rabo in predpisom, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 385–394.
Google Scholar

Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa.
Google Scholar

Łozowski P., 2012, Gender jako językowa symbolizacja doświadczenia płci: płeć w języku, płeć języka czy język płci, in: M. Karwatowska, J. Szpyra-Kozłowska (eds.), Oblicza płci. Język – Kultura – Edukacja, Lublin, pp. 87–94.
Google Scholar

Małocha-Krupa A., 2018, Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Wrocław.
Google Scholar

Małocha-Krupa A. (ed.), 2015, Słownik nazw żeńskich polszczyzny, Wrocław.
Google Scholar

Marvin T., 2018, Jezik in spol. Kvarkadabra 22.06.2018, https://kvarkadabra.net/2018/06/jezik-in-spol/ [04.06.2020].
Google Scholar

Marvin T., 2019, O predvidljivosti slovnične kategorije spola v slovenščini, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 151–158.
Google Scholar

Nagórko A., 2003, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa.
Google Scholar

Nagórko A., 2011, Podręczna gramatyka języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Nowosad-Bakalarczyk M., 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Google Scholar

Obrębska-Jabłońska A., 1949, O żeńskich formach tytułów i nazw zawodów, “Poradnik Językowy”, col. 4, pp. 1–4.
Google Scholar

Pogorelec B., 1997, Slovenska skladnja in poimenovanja ženskih oseb, Insert k 33. SSJLK.
Google Scholar

Radomski A., Truchlińska B. (eds.), 2008, Męskość w kulturze współczesnej, Lublin.
Google Scholar

Rejter A., 2013, Płeć – język – kultura, Katowice.
Google Scholar

Saloni, Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, in: Kategorie gramatyczne grup imiennych. Materiały konferencji w Zawoi, 13–15 XII 1974, Wrocław, pp. 43–78.
Google Scholar

Saloni Z., Świdziński M., Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa 1989.
Google Scholar

Stabej M., 1997, Seksizem kot jezikovnopolitični problem, in: A. Derganc, 33. SSJLK. Zbornik predavanj, Ljubljana, pp. 57–68.
Google Scholar

Stabej M., 2003, Ene in drugi: slovenščina in spola, “Delo” (07.02.2003). Sobotna priloga, p. 26.
Google Scholar

Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów z 25 listopada 2019 r., http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazw-zawodow-i-tytulow&catid=98&Itemid=58 [01.06.2020].
Google Scholar

Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów z 19 marca 2012, http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1359:stanowisko-rady-jzyka-polskiego-w-sprawie-eskich-form-nazw-zawodow-i-tytuow [01.06.2020].
Google Scholar

Ščuka N., 2014, Jezik in spol: ženska poimenovanja v slovenščini, “Jezikoslovni zapiski” 20, issue 2, pp. 79–88.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3986/jz.v20i2.2263

Štumberger S., 2019, Slovarska obravnava samostalnikov za poimenovanje oseb, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 203–211.
Google Scholar

Toporišič J., 1981, K teoriji spola v slovenskem knjižnem jeziku, “Slavistična revija” 29, issue 1, pp. 80–94.
Google Scholar

Toporišič J., 2000, Slovenska slovnica, Maribor.
Google Scholar

Umek N., 2008, Feminizacija v slovenščini in francoščini: družbeni in/ali jezikovni problem? Ljubljana: FDV, 2008.
Google Scholar

USJP = Uniwersalny słownik języka polskiego, 2008, vol. I–IV, S. Dubisz (ed.), Warszawa.
Google Scholar

Vičar B., Kern B., 2017, Možnosti jezikovnega izražanja nebinarnih transspolnih identitet v slovenščini, “Dialogi” 53, col. 11–12, pp. 223–237.
Google Scholar

Vičar B., Kern B., 2019, Jezik in transspolne identitete, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 413–422.
Google Scholar

Vidovič Muha A., 1997, Prvine družbene prepoznavnosti ženske prek poimenovalne tipologije njenih dejavnosti, lastnosti, in: A. Derganc (ed.), 33. SSJLK. Zbornik predavanj, Ljubljana, pp. 69–79.
Google Scholar

Vidovič Muha A., 2019, Spol – jezikovni system in ideologia, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 127–137.
Google Scholar

Walczak B., 2013, Czy językowa nierównorzędność płci ujawnia się w planie synchronicznym na płaszczyźnie systemu gramatycznego? in: J. Arabski, A. Łyda, J. Ziębka (eds.), Gender w języku, kulturze i literaturze, Katowice, pp. 105–119.
Google Scholar

Wolański A., 2008, Edycja tekstów, Warszawa.
Google Scholar

Woźniak E., 2014, Język a emancypacja, feminizm, gender, “Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, vol. LX, pp. 295–314.
Google Scholar

Woźniak E., 2020, Poślica, posełkini, poślina, posełka. „Formy żeńskie to desowietyzacja języka”, in: “Gazeta Wyborcza” (“Tygodnik Łódź”), 06.01.2020 [25.05.2020].
Google Scholar

WSJP = Wielki słownik języka polskiego, P. Żmigrodzki (ed.) [online], https://www.wsjp.pl/index.php?pokaz=autorzy&l=6&ind=0?pwh=0 [23.05.2020]
Google Scholar

Wtorkowska M., 2019, O żeńskich formach nazw zawodów, tytułów i stanowisk w języku polskim, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 223–232.
Google Scholar

Žagar I. Ž., Milharčič Hladnik M., 1995, Temeljna izhodišča prizadevanj za odpravo seksistične rabe jezika, in: V. Kozmik, J. Jeram (eds.), Neseksistična raba jezika, Ljubljana, pp. 7–18.
Google Scholar

Žele A., 2019, Spol v predikaciji, “Slavistična revija” 67, issue 2, pp. 141–149.
Google Scholar