Afekt wobec braku. Poezja Bolesława Leśmiana

Urszula M. Pilch

doi:10.18778/2299-7458.07.05

Authors

Urszula M. Pilch Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Historii Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski https://orcid.org/0000-0003-0337-1686

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.07.05

Keywords:

Leśmian, poetry, lack, absence, affect

Abstract

The article explores multi-dimensional sensitivity to the void as a major feature of Bolesław Leśmian’s poetry. The author distinguishes those stylistic devices which extract, on the level of language, the the feeling of non-fullness, absence, or nonexistence in Leśmian’s poems. Apophatic language translates itself into the issue of nonexistence seen as meaningful lack. The article focuses not so much on the category of the negation of existence as on independent, fixed, affective type of experience. The author inquires what happens with the poetic voice confronted with the Other in a situation experiencing pain resulting from lack. Empathetic co-feeling of “I” with the other turns out to be the most important state. The moment someone else’s pain is discovered, feelings change into the affective state which cannot be either realized or described. The I-Other-void confrontation brings about an affect. The empathetic “I” meets the Other who experiences various kinds of absence. The Other’s feelings become recognized and even, to some extent, defined by the person who speaks in the text but the affect happens afterwards. The emphatic confrontation and co-feeling destruct the coherent voice and the text itself for it causes that kind of unspeakable experience that cannot be realized, expressed or represented. This is an experience not-to-be-named.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Urszula M. Pilch, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Historii Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski

Urszula M. Pilch – dr, adiunkt w Katedrze Historii Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka między innymi książek: Język czterech żywiołów. Kreacje obrazów w liryce Juliusza Słowackiego (2006) oraz Kto jestem? O podmiocie w poetyckich dwugłosie. Juliusz Słowacki i Tadeusz Miciński (2010). Współredaktorka tomów: Stulecie „Sadu rozstajnego” (wraz z Marianem Stalą, 2014), Młodopolski witalizm. Modernistyczne witalizmu (wraz z Anną Czabanowską-Wróbel, 2016), Ironia modernistów. Studia (wraz z Marcinem Bajką i Jarosławem Ławskim, 2018). Adres e-mail: urszulampilch@gmail.com

References

Bieńczyk M., Melancholia. O tych, którzy nigdy nie odnajdą straty, Warszawa 1998.
Google Scholar

Cieślak T., Liryka bezpośrednia w twórczości Bolesława Leśmiana, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, pod red. T. Cieślaka i B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel A., Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel A., Bolesław Leśmian i „słowo ostatnie”, [w:] „Lecz nie było już świata…” Bolesław Leśmian. Miłość i śmierć. Wiersze, całość ułożył, fotografie wykonał i słowem wstępnym opatrzył A. Nowakowski, Kraków 2017.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel A., Leśmian – autonomizacja poznania wzroku w poemacie „Oczy w niebiosach”, http://sensualnosc.bn.org.pl/pl/articles/lesmian-autonomizacja--poznania-wzroku-w-poemacie-oczy-w-niebiosach-766/.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel A., Złotnik i śpiewak. Poezja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana w kręgu modernizmu, Kraków 2009.
Google Scholar

Czapliński P., Poetyka afektywna i powieść o rodzinie, [w:] Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, pod red. R. Nycza, A. Łebkowskiej, A. Daukszy, Warszawa 2015.
Google Scholar

Deleuze G., Guattari F., Percept, afekt i pojęcie, [w:] G. Deleuze, F. Guattari, Co to jest filozofia, przeł. P. Pieniążek, Gdańsk 2000.
Google Scholar

Głowiński M., Bolesław Leśmian. „Otchłań”, [w:] Liryka polska. Interpretacje, pod red. J. Prokopa i J. Sławińskiego, wyd. 3, Gdańsk 2001.
Google Scholar

Głowiński M., Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Warszawa 1981.
Google Scholar

Jarzyna A., Imaginauci. Pismo wyobraźni Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka, Łódź 2017.
Google Scholar

Karpowicz T., Poezja niemożliwa. Modele Leśmianowskiej wyobraźni, Warszawa 1975.
Google Scholar

Kluba A., Autoteliczność – referencyjność – niewyrażalność: O nowoczesnej poezji polskiej (1918–1939), Wrocław 2004.
Google Scholar

Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, pod red. R. Nycza, A. Łebkowskiej, A. Daukszy, Warszawa 2015.
Google Scholar

Kuźma E., O poetyce negatywnej. Od poetyki do poetologii, od poetologii do metapoetyki, [w:] Poetyka bez granic, pod red. W. Boleckiego i W. Tomasika, Warszawa 1995.
Google Scholar

Kwiatkowski J., Dwudziestolecie międzywojenne, wyd. 3, Warszawa 2000.
Google Scholar

Lam A., Obraz i dyskurs w poezji Leśmiana, [w:] Poetyki Leśmiana. Leśmian i inni, pod red. E. Czaplejewicza i W. Sadowskiego, Warszawa 2002.
Google Scholar

Łebkowska A., Zdarzenie – afekt – twórczość, [w:] Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, pod red. R. Nycza, A. Łebkowskiej, A. Daukszy, Warszawa 2015.
Google Scholar

Markowski M.P., Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007.
Google Scholar

Massumi B., Autonomia afektu, „Teksty Drugie” 2013, nr 6.
Google Scholar

Michałowski P., Głosy, formy, światy. Warianty poezji nowoczesnej, Kraków 2008.
Google Scholar

Nawrocki M., „Ballada bezludna”: spełnione nieistnienie – niespełnione istnienie, [w:] M. Nawrocki, Wariacje istnieniowe. O ontologii poetyckiej Bolesława Leśmiana, Tarnów 2009.
Google Scholar

Nawrocki M., Wariacje anielskie, [w:] Leśmian nowoczesny i ponowoczesny, pod red. B. Grodzkiego i D. Trześniowskiego „Radomskie Monografie filologiczne” 2012, nr 1, Radom 2012.
Google Scholar

Pilch U.M., Podmiot zamknięty w spojrzeniu, [w:] Stulecie „Sadu rozstajnego”, pod red. U.M. Pilch i M. Stali, Kraków 2014.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska M., Leopold Staff i Bolesław Leśmian, czyli o dwóch poematach tercyną, [w:] M. Podraza-Kwiatkowska, Labirynty – kładki – drogowskazy. Szkice o literaturze od Wyspiańskiego do Gombrowicza, Kraków 2011.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska M., Pustka – otchłań – pełnia. Ze studiów nad młodopolską symboliką inercji i odrodzenia, [w:] M. Podraza-Kwiatkowska, Somnambulicy – dekadenci – herosi. Studia i eseje o literaturze Młodej Polski, Kraków 1985.
Google Scholar

Prokop J., Niepochwycień (Motyw regresu w poezji Leśmiana), [w:] Studia o Leśmianie, pod red. M. Głowińskiego i J. Sławińskiego, Warszawa 1971.
Google Scholar

Rowiński C., Człowiek i świat w poezji Leśmiana. Studium filozoficznych koncepcji poety, Warszawa 1982.
Google Scholar

Rymkiewicz J.M., Leśmian. Encyklopedia, Warszawa 2001.
Google Scholar

Sandauer A., Samobójstwo Mitrydatesa. Eseje, Warszawa 1955.
Google Scholar

Stala M., Jam jest miejsce spotkania. Duch, dusza i ciało w poetyckiej antropologii Bolesława Leśmiana, [w:] M. Stala, Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza, Kraków 2001.
Google Scholar

Stala M., O tych, których nie ma. Na marginesie Leśmianowskiego cyklu „Aniołowie”, [w:] M. Stala, Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza, Kraków 2001.
Google Scholar

Winiecka E., Z wnętrza dystansu. Leśmian – Karpowicz – Białoszewski – Miłobędzka, Poznań 2012.
Google Scholar

Wojda D., Poetyka negatywna, [w:] D. Wojda, Milczenie słowa. O poezji Wisławy Szymborskiej, Kraków 1996.
Google Scholar

Woźniak-Łabieniec M., Leśmianowska „ontologia” nicości, „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Litteraria Polonica” 1998, nr 1.
Google Scholar

Woźniak-Łabieniec M., Między mrokiem a światłem. Epistemologiczne peregrynacje podmiotu w wierszu „Oczy w niebiosach” (z cyklu „Poematy zazdrosne”), [w:] Stulecie „Sadu rozstajnego”, pod red. U.M. Pilch i M. Stali, Kraków 2014.
Google Scholar

Zaleski M., Niczym mydło w grze scrabble, „Teksty Drugie” 2013, nr 6.
Google Scholar