Warkocz. Transgresje Leśmiana

Dorota Wojda

doi:10.18778/2299-7458.07.04

Authors

Dorota Wojda Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Teorii Literatury https://orcid.org/0000-0001-8215-6831

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.07.04

Keywords:

Bolesław Leśmian, motif of plait, transgression, fantasy, irony, gnosis, pharmakon

Abstract

The interpretations included in the paper refer to the motif of the plait which appeared in different genre forms of Bolesław Leśmian’s writing. Part one offers an introduction to its most important symbolic meanings: extraordinary value which corresponds to verse, poetic art and, at the same time, transgression and fusion of the appearance with the truth. These threads are developed in the following sub-chapter which justifies the assumption that through depicting the plait Leśmian ironically shows the paradoxality of existence as a tangle of fantasy and reality. The poet’s thought is explained in this part by the concept of Jacques Derrida’s pharmakon. The subsequent part of the article presents Leśmian’s transgressive creatures: women with plaits and plaits alone illustrating that poetry symbolized by them represents a value which is a transformation, “song with no words”, violation of boundaries and fusion of contradictions. Juxtaposing these motifs with gnostic ideas continued in the following isolated fragment overlaps with showing connections between Leśmian’s works with the formula of romantic irony, particularly as understood by Friedrich Schlegel. The parabasis, auto-ironic traces and the concept of “wordless melody” are analyzed in final interpretations which lead to the conclusion that the plait in Leśmian’s works is a figure of the unthinkable mystery of existence, and at the same time it symbolizes poetry, irony and fantasy.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Dorota Wojda, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Teorii Literatury

Dorota Wojda – historyczka i teoretyczka literatury. Pracuje w Katedrze Teorii Literatury na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się twórczością modernizmu i postmodernizmu, teorią i praktyką interpretacji, kulturą popularną, postkolonializmem oraz oddziaływaniem literatury na rzeczywistość. Autorka książek Milczenie słowa. O poezji Wisławy Szymborskiej (1996) oraz Polska Szeherezada. Swoje i obce z perspektywy postkolonialnej (2015), a także ponad siedemdziesięciu artykułów naukowych. Przygotowuje książkę Fantazja i gnoza Bolesława Leśmiana. Adres e-mail: dorota.wojda@uj.edu.pl

References

Alford S.E., Irony and the Logic of the Romantic Imagination, New York 1984.
Google Scholar

Allemann B., Ironie und Dichtung, Pfullingen 1969.
Google Scholar

Awierincew S., Słowiańskie słowo a tradycja hellenizmu, [w:] S. Awierincew, Na skrzyżowaniu literackich tradycji (szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyjskiej), przeł., wstęp, noty biograficzne D. Ulicka, Warszawa 1988.
Google Scholar

Banek K., Opowieść o włosach. Zwyczaje – rytuały – symbolika, Warszawa 2010.
Google Scholar

Bielik-Robson A., Granice ironii, „Teksty Drugie” 2002, nr 3.
Google Scholar

Brzostowska-Tereszkiewicz T., Wielojęzyczność jako chwyt, „Teksty Drugie” 2009, nr 6.
Google Scholar

Coates P., Identyczność i nieidentyczność w twórczości Bolesława Leśmiana. Studium o tautologii, paradoksie i lustrze, Wrocław 1973.
Google Scholar

Cymerman J., Manowce poety, „Akcent” 2012, nr 3.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel A., Baśń jako światopogląd. Baśń i baśniowość w twórczości Leśmiana, [w:] A. Czabanowska-Wróbel, Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel A., Złotnik i śpiewak. Poezja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana w kręgu modernizmu, Kraków 2009.
Google Scholar

Czaplajewicz E., Taniec i śmiech w poezji Leśmiana, „Miesięcznik Literacki” 1972, nr 4.
Google Scholar

Dällenbach L., The Mirror in the Text, transl. J. Whitely, E. Hughes, Cambridge 1989.
Google Scholar

Derrida J., Farmakon, przeł. K. Matuszewski, [w:] J. Derrida, Pismo filozofii, wybór i przedm. B. Banasiak, Kraków 1993.
Google Scholar

Dybel P., Lacan i Leśmian – dwa zwierciadła, [w:] P. Dybel, Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan, Kraków 2000.
Google Scholar

Fazan K., Leśmianowskie epifanie sceniczne. O baśniach mimicznych, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
Google Scholar

Fichte J.G., Teoria wiedzy, t. 1, przeł. M.J. Siemek, Warszawa 1996.
Google Scholar

Foucault M., Przedmowa do transgresji, przeł. T. Komendant, [w:] M. Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, wybrał i oprac. T. Komendant, Posłowie M.P. Markowski, Warszawa 1999.
Google Scholar

Głowacka E., Z życia Satyra, „Kronos” 2012, nr 3.
Google Scholar

Głowiński M., Prace wybrane, red. R. Nycz, t. 4: Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Kraków 1998.
Google Scholar

Gorgiasz, Pochwała Heleny, przeł. i wstęp K. Tuszyńska-Maciejewska, „Przegląd Humanistyczny” 1984, nr 3.
Google Scholar

Grodzki B., Leśmianowska baśń nowoczesna. O „Przygodach Sindbada Żeglarza” Bolesława Leśmiana, Lublin 2012.
Google Scholar

Haardt R., Gnosis: Charakter and Testimony, transl. J.F. Hendry, Leiden 1971.
Google Scholar

Hoaller S.A., Gnosticism: New Light on the Ancient Tradition of Inner Knowing, Wheaton 2002.
Google Scholar

Igliński G., W modnym kostiumie Fauna. Postacie „fauniczne” w literaturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku oraz ich wpływ na kulturę współczesną, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2012, rok 5.
Google Scholar

Jonas H., Religia gnozy, przeł. M. Klimowicz, Kraków 1994.
Google Scholar

Kalinowski G., Odnalezione utwory Leśmiana, „Kwartalnik Artystyczny” 2012, nr 1.
Google Scholar

Kowalski P., Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa–Wrocław 1998.
Google Scholar

Kuźma E., O poetyce negatywnej. Od poetyki do poetologii, od poetologii do metapoetyki, [w:] Poetyka bez granic, red. W. Bolecki, W. Tomasik, Warszawa 1995.
Google Scholar

Leśmian B., Dzieła wszystkie. Baśnie i inne utwory prozą, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2012.
Google Scholar

Leśmian B., Dzieła wszystkie. Poezje zebrane, oprac. J. Trznadel, Warszawa 2010.
Google Scholar

Leśmian B., Dzieła wszystkie. Szkice literackie, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2011.
Google Scholar

Leśmian B., Dzieła wszystkie. Utwory dramatyczne. Listy, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2012.
Google Scholar

Ligęza L., „Klechdy polskie” Leśmiana na tle folklorystycznym, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 1.
Google Scholar

Man de P., Pojęcie ironii, przeł. A. Sosnowski, „Literatura na Świecie” 1999, nr 10–11.
Google Scholar

Nycz R., Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.
Google Scholar

Opacki I., „Pośmiertna w głębi jezior maska”, [w:] Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński i J. Sławiński, Warszawa 1971.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska M., Leopold Staff i Bolesław Leśmian, czyli o dwóch poematach tercyną, [w:] Poetyka. Polityka. Retoryka, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2006.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska M., Leśmianowy „czyn”, „Ruch Literacki” 1964, nr 5/6.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska M., Pustka – otchłań – pełnia, [w:] M. Podraza-Kwiatkowska, Somnambulicy, dekadenci, herosi. Studia i eseje o literaturze Młodej Polski, Kraków 1985.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska M., Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 1994.
Google Scholar

La Revue de Poésie, Gorgias, Éloge d’Hélène, traduct. M. Deguy, „La Parole dite” 1964, n° 90.
Google Scholar

Rymkiewicz J.M., Leśmian. Encyklopedia, Warszawa 2001.
Google Scholar

Sandauer A., Samobójstwo Mitrydatesa. Eseje, Warszawa 1968.
Google Scholar

Sobieska A., Twórczość Leśmiana w kręgu filozoficznej myśli symbolizmu rosyjskiego, Kraków 2005.
Google Scholar

Stomma L., Magia Alkmeny, „Etnografia Polska” 1976, z. 1.
Google Scholar

Stróżewski W., Metafizyka Leśmiana, „Ruch Literacki” 1992, nr 1/2.
Google Scholar

Szafraniec J., Magia, ryty i terapia, Warszawa 1994.
Google Scholar

Szczukowski D., Święto wiosny. Bolesława Leśmiana taniec poezji, [w:] Taniec w literaturze polskiej XIX i XX wieku, red. S. Karpowicz-Słowikowska, E. Mikiciuk, Gdańsk 2012.
Google Scholar

Szturc W., Ironia romantyczna. Pojęcie, granice i poetyka, Warszawa 1992.
Google Scholar

Taylor N., „Klechdy polskie” – baśń nieustająca, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
Google Scholar

Walęciuk-Dejneka B., „…leśna jest, i ruczajna, i górska, i wszelaka” – Leśmianowska demonologia kobieca. Wokół „Klechd polskich”, [w:] B. Walęciuk-Dejneka, Inny obraz feminy. Szkice folklorystyczno-literackie, „Opuscula Slavica Sedlcensia”, t. 3, red. R. Mnich, R. Bobryk, Siedlce 2012.
Google Scholar

Ważyk A., Kwestia gustu, Warszawa 1966.
Google Scholar

Wiśniewska L., Znane i nieznane przygody Sindbada-Żeglarza i Każdego, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
Google Scholar

Woźniak-Łabieniec M., Leśmianowska „ontologia” nicości, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 1998, z. 1.
Google Scholar

Zawadzki A., Literatura a myśl słaba, Kraków 2010.
Google Scholar