„Pamiętaj, duszo ma,  słowo to, co jesteśmy pielgrzymami”.  O kondycji przechodnia-gościa  w siedemnastowiecznych "Medytacjach" Teresy Petrycówny

Katarzyna Kaczor-Scheitler

doi:10.18778/2299-7458.02.25

Authors

Katarzyna Kaczor-Scheitler Uniwersytet Łódzki, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Literatury Staropolskiej i Nauk Pomocniczych https://orcid.org/0000-0003-3955-138X

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.02.25

Keywords:

literatura medytacyjna, rękopis, idea vanitas, człowiek-pielgrzym (homo-viator), idea „pogardy świata”

Abstract

The subject of this article is the presentation of issues futility and transience found in the manuscript of Medytacje (“Meditations”) by Teresa Petrycówna (about 1629–1700), a Norbertine nun in the Krakow monastery in Zwierzyniec. The first part of the article gives the story of the Norbertine monastery in Zwierzyniec, presents characteristics of the congregation, and describes the figure and works of Teresa Petrycówna. Attention is also drawn to the inspiration and interpretive contexts present in her reflections. The core part of the paper shows, based on the example of Petrycówna’s thought, that the idea of futility and transience of the world and the misery of the human condition also guided the Krakow Norbertine. The vanitative topoi used by her, as well as metaphors and comparisons, are an expression of general ideas about temporality. The theme of mortality present in these meditations was intended to encourage nuns to proper conduct during their earthly pilgrimage.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Barycz Henryk, Petrycy Sebastian z Pilzna, [w:] tamże, s. 703–707
Google Scholar

Bazydło Janusz, Jaksa z Miechowa, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Stanisław Wielgus, Jerzy Duchniewski, Mirosław Daniluk i in., t. 7, Lublin 1997, szp. 699–700
Google Scholar

Biblia w przekładzie ks. J. Wujka z 1599 r., wstęp Janusz Frankowski, wyd. 5, Warszawa 2000
Google Scholar

Bukowski Alojzy TJ, Najbardziej aktualny dogmat eschatologiczny. Śmierć kresem pielgrzymstwa człowieka, „Ateneum Kapłańskie”, R. 18: 1932, t. 29, z. 1, s. 25
Google Scholar

Curtis Ernst Robert, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. i oprac. Andrzej Borowski, Kraków 1997, s. 136–139
Google Scholar

Czyż Antoni, Lęk na Zachodzie, [w:] tenże, Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych, Warszawa 1995
Google Scholar

Delumeau Jean, Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w., przekł. Adam Szymanowski, Warszawa 1986; tenże, Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII-XIV w., przekł. Adam Szymanowski, Warszawa 1994
Google Scholar

Domański Juliusz, Z dawnych rozważań o marności i pogardzie świata oraz nędzy i godności człowieka, Warszawa 1997
Google Scholar

Dygat Anuncjata, Rybak Aniela, Odrodzenie klasztoru zwierzynieckiego za ksieni Doroty Kątskiej (1591–1643), „Nasza Przeszłość” 1977, t. 47, s. 180, 187–191, 202
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.52204/np.1977.47.171-210

Dziuba Andrzej Franciszek., Życie i twórczość Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Studia Theologica Varsaviensia”, R. 19: 1981, nr 1, s. 43–64
Google Scholar

Dziuba Andrzej Franciszek, Zasady poznania teologii moralnej Mikołaja z Mościsk (1559–1632), tamże, s. 65–87
Google Scholar

Dziuba Andrzej Franciszek, Ojcowie Kościoła w pismach teologiczno-moralnych Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Vox Patrum” 1984, z. 6–7, s. 126–136
Google Scholar

Dziuba Andrzej Franciszek, Ojcowie Kościoła w pismach teologiczno-moralnych Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Vox Patrum” 1984, z. 6–7, s. 126–136
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31743/vp.10368

Mikołaj z Mościsk. Teolog, moralista XVII wieku, Warszawa 1985
Google Scholar

Estreicher Karol, Bibliografia polska, t. 24, Kraków 1912, s. 208–211
Google Scholar

Goliński Janusz K., „Vanitas”. O marności w literaturze i kulturze dawnej, Warszawa 1996
Google Scholar

Goliński Janusz K., Okolice trwogi. Lęk w literaturze i kulturze dawnej Polski, Bydgoszcz 1997
Google Scholar

Górski Karol, Teologia w klimacie lęku, [w:] tenże, Studia i materiały z dziejów duchowości, Warszawa 1980
Google Scholar

Górski Karol, Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986, s. 90
Google Scholar

Grabowiecki Sebastian, Sonet VII, ww. 9–10, [w:] tenże, Rymy duchowne, wyd. Krzysztof Mrowcewicz, Warszawa 1996, BPS, t. 5, s. 24
Google Scholar

Hajdukiewicz Leszek, Petrycy Jan Innocenty, [w:] Polski słownik biograficzny, red. Henryk Markiewicz i in., t. 25, Wrocław 1980, s. 701–703
Google Scholar

Kaczor-Scheitler Katarzyna, „Applicatio sensuum” drogą do duchowego rozwoju w świetle siedemnastowiecznych rozmyślań norbertańskich, [w:] Tajemnice rozwoju. Materiały z konferencji 10–12 maja 2008 r., red. Danuta Bieńkowska, Anna Lenartowicz, Łódź 2009, s. 209–221
Google Scholar

Kaczor-Scheitler Katarzyna, Proza medytacyjna Teresy Petrycówny wobec tradycji biblijnej, [w:] Proza staropolska, red. Krystyna Płachcińska i Marcin Bauer, Łódź 2011, Seria: „Analecta Literackie i Językowe”, t. 2, s. 405–419
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-622-2.28

Knapiński Władysław, Norbertanie i Norbertanki, [w:] Encyklopedia kościelna podług Teologicznej Encyklopedji Wetzera i Weltego, wyd. Michał Nowodworski, t. 16, Warszawa 1885, s. 341–342
Google Scholar

Konieczny Mariusz, Norbertanki, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Edward Gigilewicz, t. 13, Lublin 2009, szp. 1391; hasło: Norbertanie, [w:] Religia. Encyklopedia, red. Tadeusz Gadacz, Bogusław Milerski, t. 7, Warszawa 2003, s. 343
Google Scholar

Kostkiewiczowa Teresa, Inspiracje psałterzowe wyobraźni poetyckiej epok dawnych (rekonesans), [w:] „Księga Psalmów”. Modlitwa, przekład, inspiracja, red. Piotr Mitzner, Warszawa 2007, s. 88
Google Scholar

Kotarska Jadwiga, Topos „theatrum mundi” w poezji przełomu XVI i XVII wieku, [w:] Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, red. Barbara Otwinowska i Janusz Pelc, Wrocław 1984, Seria: „Studia Staropolskie”, t. 52, s. 145–169
Google Scholar

Kowalski Jan, Pismo św. w twórczości ascetycznej Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, R. 20: 1967, nr 1, s. 85–93
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.3080

Kowalski Jan, Nauka Mikołaja z Mościsk o modlitwie wewnętrznej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1969, t. 16, z. 3, s. 25–39
Google Scholar

Życie, działalność i spuścizna pisarska dominikanina Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Częstochowskie Studia Teologiczne”, t. 4: 1976, s. 147–164
Google Scholar

Kowzan Jacek, Quattuor hominum novissima. Dzieje serii tematycznej czterech rzeczy ostatecznych w literaturze staropolskiej, Siedlce 2003
Google Scholar

Kramarska-Anyszek Krystyna, Dzieje Klasztoru PP. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do roku 1840, tamże, s. 118 i in.
Google Scholar

Künstler-Langner Danuta, Idea „vanitas”, jej tradycje i toposy w poezji polskiego baroku, Toruń 1993
Google Scholar

Lichański Jakub Zdzisław, Metafora w polskiej poezji wczesnobarokowej, [w:] Wśród zagadnień polskiej literatury barokowej, pod red. Zbigniewa Nowaka, cz. I: Światopogląd, genologia, topika, Katowice 1980, s. 134
Google Scholar

Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, wyd. 2 popr. i pomnożone, t. 6, Lwów 1860, s. 1080
Google Scholar

Morsztyn Zbigniew, Emblema 96, ww. 6–7, [w:] tenże, Muza domowa, oprac. Jan Dürr-Durski, t. 2, Warszawa 1954, s. 84
Google Scholar

Nowicka-Jeżowa Alina, „Homo viator-mundus-mors”. Studia z dziejów eschatologii w literaturze staropolskiej, t. 1: Medytacja eschatologiczna w literaturze XVI-XVIII wieku, Warszawa 1988, s. 87–112
Google Scholar

Nowicka-Jeżowa Alina, Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI-XVIII wieku, Lublin 1992; taż, Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, Warszawa 1992
Google Scholar

Petrycówna Teresa, Medytacje (XVII w.), rkps ANZ, sygn. 595, ss. 292
Google Scholar

Sarbiewski Maciej Kazimierz, Liryki oraz Droga rzymska i fragment Lechiady, przeł. Tadeusz Karyłowski TJ, oprac. Mirosław Korolko przy współudziale Jana Okonia, Warszawa 1980, I 19, s. 75
Google Scholar

Sikora Agnieszka, Mikołaja z Mościsk medytacje o sprawach ostatecznych, [w:] Staropolskie teksty i konteksty. Studia, red. Jan Malicki i Dariusz Rott, t. 4, Katowice 2003, Seria: „Prace Naukowe UŚ”, nr 2159, s. 132–146
Google Scholar

Skwara Marek, O dowodzeniu retorycznym w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku, Szczecin 1999, s. 500
Google Scholar

Skwarczyńska Stefania, Topos „Ubi sunt qui ante nos fuerant?” oraz styczne z nim formacje treściowo-formalne w poezji europejskiego kręgu kulturowego, [w:] taż, W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej, Warszawa 1985, s. 80–150
Google Scholar

Witek Stanisław, Cnota, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz, t. 3, Lublin 1985, szp. 521
Google Scholar

Wysoki umysł w dolnych rzeczach zawikłany. Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku. Od Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego do Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, wstęp i oprac. Krzysztof Mrowcewicz, Warszawa 1993
Google Scholar

Ziółkowski Marcin, Eschatologia, Sandomierz 1958 (rozdz. I: Pójdzie człowiek do domu wieczności swej, s. 47–55)
Google Scholar

Żak Adolf, Norbertanie i Norbertanki w Polsce, „Przegląd Powszechny”, R. 37: 1920, t. 147–148, s. 321–328
Google Scholar