Contiguity and fluidity – expressions of neighbourhood relations in Kraszewski’s and Stempowski’s written records of the land of the Dniestr River

Authors

  • Jerzy Borowczyk Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu image/svg+xml

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.12.03

Keywords:

travel writing, geopoetics, ruin, palimpsest, Bessarabia, Budzhak, Dniestr, Ukraine, Józef Ignacy Kraszewski, Jerzy Stempowski

Abstract

The focus of the article is the analysis of the literary expressions of neighbourhood affinities in the Dniestr River basin featured in Wspomnienia Odessy, Jedysanu i Budżaku. Dziennik przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września (1845–1846) by Józef Ignacy Kraszewski and in Jerzy Stempowski’s essay W dolinie Dniestru (1941). The center of attention was captured by the myriad forms of contiguity seen in the topography of the banks of the Dniestr River – namely, the middle course in a sketch by Hostowiec and the lower one, surrounded by a liman, in Kraszewski’s diary. The midsection of the article deals with the fluidity of languages used by representatives of the various ethnic groups and social strata living on both banks of the Dniestr, as well as the multiplicity of religious denominations. The third contention bears on both writers’ attempts to overturn the dominance of history drawing on both writers’ strong tendency to exploit the motif of ruin. Neighbourhood relations set aglow both a nineteenth- and twentieth-century writer. Both writers also achieve an effect of contiguity and fluidity within the composition and style of their respective works.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Jerzy Borowczyk, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Jerzy Borowczyk – historyk literatury, zatrudniony w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Badacz literatury romantyzmu i współczesności. Autor monografii: Rekonstrukcja procesu filomatów i filaretów 1823–1824 (2003); Zesłane pokolenie. Filomaci w Rosji 1824–1870 (2014); Po chwiejnym trapie (2016). Współautor kilku innych książek. Publikuje w „Czasie Kultury”, „Pamiętniku Literackim”, „Przeglądzie Humanistycznym”, „Forum Poetyki/Forum of Poetics”, „Wielogłosie”. Ostatnio, wspólnie z Krzysztofem Skibskim, ogłosił Literackie gramatyki ciągłości i nadmiaru. Próba filologiczna (2021). Zajmuje go również genetyka tekstów i krytyka genetyczna.

References

Burkot S., Polskie podróżopisarstwo romantyczne, Warszawa 1988.
Google Scholar

Czapski J., Dziennik wojenny (22 III 1942–31 III 1944), odczytał J. S. Nowak, oprac. M. Nowak-Rogoziński, Warszawa 2022.
Google Scholar

Czapski J., O Pawle Hostowcu, [w:] J. Czapski, Czytając, Kraków 1990, s. 396–402.
Google Scholar

Fiećko J., Rosja, Polska i misja zesłańców. Syberyjska twórczość Agatona Gillera, Poznań 1997.
Google Scholar

Hertz P., O „Wspomnieniach Odessy, Jedysanu i Budżaku”, [w:] J. I. Kraszewski, Wspomnienia Odessy, Jedysanu i Budżaku. Dziennik przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września, oprac. P. Hertz, Warszawa 1985, s. 429–434.
Google Scholar

Kamionka-Straszakowa J., „Do ziemi naszej”. Podróże romantyków, Kraków 1988.
Google Scholar

Korespondencja Zygmunta Haupta z Jerzym Stempowskim (1963–1966), [w:] J. Giedroyc, Z. Haupt, Listy 1947–1975, oprac. P. Panas, Warszawa 2022, s. 260–274.
Google Scholar

Kowalczyk A. S., Niespieszny przechodzień i paradoksy. Rzecz o Jerzym Stempowskim, Wrocław 1997.
Google Scholar

Kraszewski J. I., Wspomnienia Odessy, Jedysanu i Budżaku. Dziennik przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września, oprac. P. Hertz, Warszawa 1985.
Google Scholar

Kraszewski J. I., Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy, oprac. S. Burkot, Warszawa 1985.
Google Scholar

Okoń W., Kraszewskiego podróże na Wschód, „Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego” 2008, nr 4, s. 72–87.
Google Scholar

Olejniczak J., Arkadia i małe ojczyzny. Vincenz – Stempowski – Wittlin – Miłosz, Kraków 1992.
Google Scholar

Rudkowska M., Gruzy i ruiny w twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Napis” 2001, Seria VII, s. 465–473.
Google Scholar

Rybicka E., Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków 2014.
Google Scholar

Sendyka R., Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku, Kraków 2006.
Google Scholar

Simmel G., Ruina. Próba estetyczna, [w:] G. Simmel, Most i drzwi. Wybór esejów, przeł. M. Łukasiewicz, oprac. A. Zeidler-Janiszewska, Warszawa 2006, s. 169–176.
Google Scholar

Skucha M., Odessa – obsesje Kraszewskiego, [w:] Odessa w literaturach słowiańskich. Studia, red. J. Ławski, N. Maliutina, Białystok–Odessa 2016, s. 637–655.
Google Scholar

Stempowski J., Księgozbiór przemytników, [w:] Polski esej literacki. Antologia, oprac. J. Tomkowski, Wrocław 2018, Biblioteka Narodowa, Seria I, nr 329, s. 472–488.
Google Scholar

Stempowski J., W dolinie Dniestru, [w:] J. Stempowski, W dolinie Dniestru. Pisma o Ukrainie, oprac. A. S. Kowalczyk, Warszawa 2014, s. 5–21.
Google Scholar

Stempowski J., Wronia i Sienna, [w:] J. Stempowski, Eseje dla Kassandry, Gdańsk 2005, s. 115 [esej powstał w roku 1951].
Google Scholar

Wojda D, „Fizjologia miasta”. Józefa Ignacego Kraszewskiego studium wielokulturowej Odessy, [w:] Odessa w literaturach słowiańskich. Studia, red. J. Ławski, N. Maliutina, Białystok–Odessa 2016, s. 625–637.
Google Scholar

Wyka M., Niecierpliwość krytyki. Recenzje i szkice z lat 1965–2001, Kraków 2006 (tu teksty: Trzy wariacje na temat Jerzego Stempowskiego, s. 409–442; Dialog na ruinach, s. 497–501).
Google Scholar

Zając G., Dwie Odessy, czyli Niemcewicz i Kraszewski: obserwacje powieściopisarza a relacja historyka w podróży, [w:] Polacy w Odessie. Studia interdyscyplinarne, red. J. Ławski, N. Maliutina, R. Szymula, Białystok 2021, s. 143–154.
Google Scholar

Published

2023-12-21 — Updated on 2024-02-09

Versions

How to Cite

Borowczyk, J. (2024). Contiguity and fluidity – expressions of neighbourhood relations in Kraszewski’s and Stempowski’s written records of the land of the Dniestr River. Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze, (12), 29–51. https://doi.org/10.18778/2299-7458.12.03 (Original work published December 21, 2023)

Issue

Section

Articles