Geneza majoratu i stosunki osadnicze w dobrach rodziny Tollów pod Uniejowem

Monika Cepil; Tomasz Figlus

doi:10.18778/2299-8403.06.06

Autor

Monika Cepil Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych
Tomasz Figlus Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.06.06

Słowa kluczowe:

geografia historyczna, osadnictwo, wieś, rodzina Tollów, majorat, XIX wiek, Uniejów

Abstrakt

Artykuł przedstawia stosunki osadnicze w obrębie dóbr majorackich w rejonie Uniejowa w XIX i początkach XX w. Analizy geohistoryczne objęły zagadnienia genezy oraz przemian osadniczych z uwzględnieniem morfologii wsi. Artykuł jest próbą rekonstrukcji okoliczności powstania donacji na podstawie ukazu z 1836 r. oraz rozwoju wybranych aspektów społecznych i gospodarczych funkcjonowania badanego majoratu w ujęciu przestrzennym. Szczególną uwagę zwrócono na kwestię przemian osadnictwa wiejskiego pod wpływem realizacji wielkich reform agrarnych skutkujących transformacją układów ruralistycznych.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Dobra Rządowe Ekonomii Uniejów na Mapie Ogólnej Dóbr i Lasów Rządowych w Królestwie Polskim, ułożonej przez J. Rakowskiego w 1825 r., sygn. 88–10.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi Spicymierz z 1804 r., sygn. 344–4.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi Spicymierz z 1839 r., sygn. 185–1.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi Ostrowsko z 1839 r., sygn. 185–1.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi Ostrowsko z 1861 r., sygn. 184–4.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Rząd Guberni Kaliskiej, sygn. 2334.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Urząd Gubernialny Kaliski do Spraw Włościańskich, sygn. 964.
Google Scholar

Archiwum Towarzystwa Przyjaciół Uniejowa, zbiory Tatiany Toll Yarigin.
Google Scholar

Dziennik Praw Królestwa Polskiego, 1836, t. 17; 1837, t. 20; 1866, t. 66.
Google Scholar

Pamjatnaja knižka Kališskoj gubernii na 1880 god, Kalisz 1880.
Google Scholar

Tabella miast, wsi i osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludność alfabetycznie ułożona, t. 1 i 2, Warszawa 1827.
Google Scholar

Wojewódzki Konserwator Zabytków w Łodzi, Karta inwentaryzacyjna cerkwi w Uniejowie, nr A-397/139.
Google Scholar

Wojewódzki Konserwator Zabytków w Łodzi, Karta inwentaryzacyjna zamku w Uniejowie, nr 256/714/A.
Google Scholar

Bernhardi von T., Denkwürdigkeiten aus dem Leben des Grafen von Toll, 2. Auflage, Leipzig 1866.
Google Scholar

Brodowska H., Historia społeczno-gospodarcza chłopów w zaborze rosyjskim, [w:] Historia chłopów polskich, red. S. Inglot, t. 2, Wrocław 1972.
Google Scholar

Chilczuk M., Osadnictwo wiejskie Polski (Formy i układy przestrzenne), Warszawa 1970.
Google Scholar

Chomać R., Zmiany własności struktury agrarnej guberni kaliskiej w latach 1864–1914, ,,Rocznik Kaliski”, 1968, 1.
Google Scholar

Ciekliński Z., Januszkiewicz J., Uniejów, Łódź 1970.
Google Scholar

Figlus T., Rozwój osadnictwa wiejskiego w kluczu uniejowskim dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich, „Biuletyn Uniejowski” 2016, t. 5.
Google Scholar

Figlus T., Zróżnicowanie morfogenetyczne wsi na obszarze gminy Uniejów, ,,Biuletyn Uniejowski” 2014, t. 3.
Google Scholar

Figlus T., Rozwój układu ruralistycznego Spicymierza na tle dziejów osadnictwa w świetle badań geograficzno-historycznych i archeologicznych, ,,Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 4.
Google Scholar

Genealogisches Handbuch der baltischen Ritterschaften, Teil 2: Estland, Görlitz 1930.
Google Scholar

Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony – karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, Łódź–Uniejów 2008.
Google Scholar

Grabski W., Bezrolni i majoraty, ,,Biblioteka Warszawska” 1910, 70 (829).
Google Scholar

Grabski W., Historia wsi w Polsce, Warszawa 2004.
Google Scholar

Groniowski K., Uwłaszczenie chłopów w Polsce, Warszawa 1976.
Google Scholar

Krantz L., Zamek w Uniejowie, Warszawa–Poznań 1980.
Google Scholar

Kukulski J., Donacje paskiewiczowskie w okresie reform agrarnych, Kielce 1987.
Google Scholar

Kukulski J., Generałowie carscy i ich majątki ziemskie w Królestwie Polskim (1835–1920), Warszawa 2007.
Google Scholar

Kukulski J., Państwo – chłopi – kościół w okresie wielkich reform ziemskich Królestwa Polskiego w latach 1768–1890, Piotrków Trybunalski 2007.
Google Scholar

Leszczyński M., Ostrołęka 1831, Warszawa 2011.
Google Scholar

Myszkorowska-Olczak G., Zespoły folwarczne na terenie gminy Uniejów, ,,Biuletyn Uniejowski” 2013, t. 2.
Google Scholar

Pełka B., Lata zaborów, [w:] Uniejów. Dzieje miasta, red. J. Szymczak, Uniejów–Łódź 1995.
Google Scholar

Pełka B., Uniejów w okresie II Rzeczypospolitej, Uniejów. Dzieje miasta, red. J. Szymczak, Uniejów–Łódź 1995.
Google Scholar

Piątkowski S., Majorat Iwana Paskiewicza w guberni lubelskiej (1840–1856). Karta z biografii Księcia Namiestnika Królestwa Polskiego, [w:] Studia z dziejów ziemian 1795–1944, red. A. Koprukowniak, Lublin 2005.
Google Scholar

Salm J., Zabytki Uniejowa. Urbanistyka i architektura, [w:] Uniejów. Dzieje miasta, red. J. Szymczak, Uniejów–Łódź 1995.
Google Scholar

Stankiewicz Z., Zasady uwłaszczenia chłopów w Królestwie Polskim, [w:] Studia i Materiały do Dziejów Łodzi i okręgu łódzkiego. Uwłaszczenie chłopów i mieszczan rolników, red. H. Brodowska, Łódź 1966.
Google Scholar

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, t. 1–14, Warszawa 1880–1914.
Google Scholar

Szczepański B., Rozwój rolnictwa, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 2, red. W. Jakóbczyk, Poznań 1973.
Google Scholar

Szulc H., Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce, Wrocław 1995.
Google Scholar

Tuderek A., Wieś Księżomierz – stosunki gospodarczo-społeczne w XIX stuleciu, ,,Teka Komisji Historycznej OL Lublin” 2009, 6.
Google Scholar

Wójcik T., Tollowie, ,,W Uniejowie – Pismo Towarzystwa Przyjaciół Uniejowa” 2016, nr 67.
Google Scholar

Zubowski P., Cerkwie prawosławne Łodzi i regionu łódzkiego w dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939), Białystok 2014.
Google Scholar