Rozwój osadnictwa wiejskiego w kluczu uniejowskim dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich

Tomasz Figlus

doi:10.18778/2299-8403.05.01

Autor

Tomasz Figlus Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Zakład Geografii Historycznej i Dziedzictwa Kulturowego, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.05.01

Słowa kluczowe:

osadnictwo wiejskie, klucz uniejowski, arcybiskupstwo gnieźnieńskie

Abstrakt

Artykuł ukazuje wyniki badań poświęconych rekonstrukcji rozwoju osadnictwa wiejskiego na obszarze klucza uniejowskiego dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w okresie przedrozbiorowym. Kwerenda i analiza materiałów źródłowych pozwoliły usystematyzować i uszczegółowić dotychczasowy stan wiedzy oraz dokonać weryfikacji wcześniejszych ustaleń historiograficznych. W pracy uwzględniono zmiany terytorialne badanego klucza majątkowego w porządku chronologicznym, ustalono metrykę historyczną wsi oraz podjęto próbę określenia okoliczności ich powstania i objęcia własnością arcybiskupią. W artykule zaprezentowano także zagadnienie lokacji na prawie niemieckim, rozwoju gospodarki folwarcznej, zjawisko powstawania osad młyńskich i rybackich oraz transformacji struktur osadniczych związanej z komutacją. Porównano również w ujęciu dynamicznym wielkość wsi i ich powierzchnię uprawną, wskazując na tendencje zmian i ich uwarunkowania.

Bibliografia

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (AAG).
Google Scholar

Archiwum Kapituły Metropolitarnej (A. Cap. B), Originales revisiones bonorum archiepiscopalium. Collectae A.D. 1818 per Vincentium Kazubski, sygn. 163.
Google Scholar

Archiwum Kapituły Metropolitarnej (A. Cap. B), Inwentarz dóbr całego arcybiskupstwa gnieźnieńskiego spisany przez ks. Ignacego Nepomucena Bardzińskiego, sygn. 155.
Google Scholar

Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis, wyd. J. K. Kochanowski, t. 1, Warszawa 1919.
Google Scholar

Dokumenty kujawskie i mazowieckie przeważnie z XIII wieku, wyd. B. Ulanowski, Archiwum Komisji Historycznej, t. IV, Kraków 1887.
Google Scholar

Galli Anonymi cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria II, t. 2. wyd. K. Maleczyński, Kraków 1952.
Google Scholar

Jana Łaskiego Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej, t. 1, wyd. J. Łukowski, Gniezno 1880.
Google Scholar

Joannis Dlugossii Senioris Canonici Cracoviensis Opera omnia, t. 12, Historiae Polonicae libri XII, t. 3, Kraków 1876.
Google Scholar

Kodeks dyplomatyczny Polski, t. 2, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1878.
Google Scholar

Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1–4, wyd. I. Zakrzewski, t. 5, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1877.
Google Scholar

Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, t. 1, Poznań 1890.
Google Scholar

Najstarsze papieskie bulle protekcyjne dla biskupstw polskich, cz. 1, Bulla gnieźnieńska z r. 1136, wyd. O. Łaszczyńska, Poznań 1947.
Google Scholar

Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. 2: Wielkopolska, [w:] Źródła Dziejowe, t. 13, Warszawa 1883.
Google Scholar

Visitationes bonorum archiepiscopatus necnon capituli Gnesnensis saeculi XVI, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920.
Google Scholar

Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV, wyd. R. Hube, Warszawa 1888.
Google Scholar

Baranowski B., Rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w województwie łęczyckim i wschodniej części województwa sieradzkiego do połowy XVII wieku, „Zeszyty Naukowe UŁ”, Ser. 1, z. 1, 1955.
Google Scholar

Goldberg J., Osadnictwo olęderskie w dawnym województwie łęczyckim i sieradzkim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, Seria I, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 5, 1957, s. 67–110.
Google Scholar

Jabłońska A., Kapituła uniejowska do początków XVI wieku, Kielce 2005.
Google Scholar

Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, t. 2, Poznań 1928.
Google Scholar

Makowski E., Łuczak C. (red.), Dzieje Turku, Poznań 2002.
Google Scholar

Orsini-Rosenberg S., Rozwój i geneza folwarku pańszczyźnianego w dobrach katedry gnieźnieńskiej w XVI w., Poznań 1925.
Google Scholar

Szymczak J. (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Topolski J., Gospodarstwo wiejskie w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1958.
Google Scholar

Topolski J., Rozwój latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1955.
Google Scholar

Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w średniowieczu z uwzględnieniem stosunków gospodarczych w XIV i XV w., Lwów 1929.
Google Scholar

Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, [w:] Atlas Historyczny Polski, red. H. Rutkowski, Warszawa 1998.
Google Scholar

Zajączkowski S., Studia nad osadnictwem dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej w XII–XIV w. Uwagi i spostrzeżenia, „Studia z Dziejów Osadnictwa”, t. 4, 1966, s. 2–85.
Google Scholar

Zajączkowski S.M., O lokacjach wsi na prawie niemieckim w Łęczyckiem i Sieradzkiem od końca XIV do początków XVI wieku, Łódź 1974.
Google Scholar

Zajączkowski S.M., Początki folwarku w ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej (do początków XVI w.), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 31, 1970, s. 1–43.
Google Scholar

Zajączkowski S.M., Sieć osadnicza i struktura własnościowa osadnictwa dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej w początkach XVI w., „Slavia Antiqua”, t. 19, 1972, s. 21–49.
Google Scholar

Zajączkowski S., Zajączkowski S.M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. 1: Łódź 1966, cz. 2: Łódź 1970.
Google Scholar