Archeologia widzenia i wiedzy (rekonesans). Refleksje na marginesie Oczu urocznych z „trylogii ludowej” Piotra Szulkina

Iwona Grodź

doi:10.18778/1506-6541.28.20

Авторы

Iwona Grodź Polskie Towarzystwo Kulturoznawcze https://orcid.org/0000-0003-0151-6909

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.28.20

Ключевые слова:

percepcja wizualna, ludowość, film, Piotr Szulkin, Oczy uroczne (1976)

Аннотация

Tematem eseju jest przypomnienie potrzeby powrotu do refleksji na temat terminów z pogranicza archeologii kultury, takich jak m.in. „ludowość” w kontekście percepcji wizualnej jako „archeologii” nie tylko widzenia, ale i wiedzy. Prezentowany tekst nie jest więc interpretacją konkretnego dzieła czy twórczości jednego autora. Niemniej ważnym dla tych rozmyślań okazał się film Oczy uroczne z 1976 r. Piotra Szulkina (1950–2018), w którym reżyser inspirował się tekstem Jana Kasprowicza (1860–1926) z cyklu Bajki, klechdy i baśnie (1922). Celem jest próba odpowiedzi na pytanie: Czy obrazy, w tym filmowe, przedstawiają jedynie poznawalne zmysłowo wyobrażenia na temat rzeczywistości (a więc poniekąd też kultury ludowej)? Czy naszą wiedzę na ten temat? Metodologia: narzędzia z zakresu antropologii kultury, semiotyka, psychologia percepcji.

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.

Библиографические ссылки

Archeologia widzenia – kulturowy wymiar percepcji wzrokowej. Z prof. Andrzejem P. Kowalskim rozmawia Michał Rydlewski, „Rocznik Antropologii Historii” 2013, nr 1 (4).
View in Google Scholar

Arnheim R., Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, przekł. J. Mach, Warszawa 1978.
View in Google Scholar

Baluch A., Archetypy literatury dziecięcej, Kraków 1992.
View in Google Scholar

Baluch A., Dziecko i świat przedstawiony, czyli Tajemnice dziecięcej lektury, Warszawa 1987.
View in Google Scholar

Berger J., O patrzeniu, przeł. S. Sikora, Warszawa 1999.
View in Google Scholar

Berger J., Sposoby widzenia. Na podstawie cyklu programów telewizyjnych BBC, przeł. M. Bryl Warszawa 1997.
View in Google Scholar

Bieńczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018.
View in Google Scholar

Bogusławski M., Wariacje (post)humanistyczne, Łódź 2020.
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-653-4

Braidotti R., Po człowieku, przekł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, przedm. do wyd. pol. J. Bednarek, Warszawa 2014.
View in Google Scholar

Bruner J., Kultura edukacji, przekł. T. Brzostowska-Tereszkiewicz, wstęp A. Brzezińska, wyd. 2, Kraków 2010.
View in Google Scholar

Buchowski M., Kultura ludowa – mit czy rzeczywistość?, „Lud” 1991, nr 74.
View in Google Scholar

Burszta W.J., Etnografia ludowości, [w:] Kultura ludowa. Teorie. Praktyki. Polityki, red. B. Fatyga, R. Michalski, Warszawa 2014.
View in Google Scholar

Chmielecki K., The Concept of Ocularcentrism & Photographic Models of Vision From the Perspectives of Software Studies and Cultural Analytics Methods of Social Media Images and the Consumer Society Theory, „Studia Medioznawcze” 2021, t. 22, nr 3 (86).
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33077/uw.24511617.sm.2021.3.347

Czerwińska K., Problematyka sztuki ludowej w etnologii pogranicza, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 2011, nr 11.
View in Google Scholar

Dayan D., Widz wpisany w obraz, „Film na Świecie” 1989, nr 369.
View in Google Scholar

Dąbkowska-Zydroń J., Kulturotwórcza rola surrealizmu, Poznań 1999.
View in Google Scholar

Dobrowolski K., Chłopska kultura tradycyjna, [w:] Antropologia kultury, red. A. Mencwel, Warszawa 1987.
View in Google Scholar

Droba K., Sonoryzm polski, [w:] Kompozytorzy polscy 1918–2000, t. 1: Eseje, red. M. Podhajski, Gdańsk–Warszawa 2005.
View in Google Scholar

Fatyga B., Kultura ludowa: z ludem czy bez ludu?, [w:] Kultura ludowa. Teorie. Praktyki. Polityki, red. B. Fatyga, R. Michalski, Warszawa 2014.
View in Google Scholar

Foucault M., Archeologia wiedzy, Warszawa 1977.
View in Google Scholar

Gołaszewska M., Estetyka rzeczywistości, Warszawa 1984.
View in Google Scholar

Gołaszewska M., Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie, wyd. 2, Warszawa 1984.
View in Google Scholar

Gombrich E., Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawienia obrazowego, przeł. J. Zarański, Warszawa 1981.
View in Google Scholar

Helman A., Co to jest kino? Panorama myśli filmowej, Warszawa 1978.
View in Google Scholar

Helman A., Kino jako propozycja dialogu: rys historyczny, „Er(r)go. Teoria–Literatura–Kultura” 2013, nr 2 (27).
View in Google Scholar

Helman A., Przesunięcie akcentów, „Kino” 1999, nr 11.
View in Google Scholar

Helman A., Summa wiedzy o obrazie, „Kino” 1999, nr 10.
View in Google Scholar

Iser W., Czym jest antropologia literatury? Różnica między fikcjami wyjaśniającymi a odkrywającymi, „Teksty Drugie” 2006, nr 5.
View in Google Scholar

Jackowski A., Kultura ludowa – sztuka ludowa, „Lud” 1991, t. 74.
View in Google Scholar

Janicka K., Surrealizm, wyd. 5, Warszawa 1985.
View in Google Scholar

Janion M., Do Europy. Tak, ale razem z naszymi umarłymi, Warszawa 2000.
View in Google Scholar

Janion M., Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.
View in Google Scholar

Kasprowicz J., Bajki, klechdy i baśnie, Inowrocław 1996.
View in Google Scholar

Klechdy, starożytne podanie i powieści ludowe, zebrał i napisał Kazimierz Władysław Wójcicki, il. rys. Andriollego i in., wyd. 3, Warszawa 1876.
View in Google Scholar

Klekot E., Samofolkloryzacja. Współczesna sztuka ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej, „Kultura Współczesna” 2014, nr 1.
View in Google Scholar

Klekot E., Trwałe obrazy rzeczy ludowych, [w:] Polska – kraj folkloru?, red. J. Kordjak, Warszawa 2020.
View in Google Scholar

Kmita J., O strukturalnym ujęciu rzeczywistości humanistycznej, [w:] Sztuka i jej poznawanie. Wybór tekstów „szkoły poznańskiej” opublikowanych w latach 1965–1978 w czasopismach „Nurt” i „Sztuka”, wybór i redakcja T. Kostyrko, J. Grad, Poznań 2008.
View in Google Scholar

Leiris M., Lustro tauromachii, przeł. M. Ochab, Gdańsk 1999.
View in Google Scholar

Mamzer H., Ostoja-Zagórski J., Orientacje badawcze w polskiej archeologii, „Nauka” 2007, nr 1.
View in Google Scholar

Marczuk M., Oko uświęcone. O pewnej idée fixe myśli francuskiej pierwszej połowy XX wieku, „Racjonalia” 2012, nr 2.
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15633/r.260

Maron M., Romantyzm i kino. Idee i wyobrażenia romantyczne w filmach polskich reżyserów z lat 1947–1990, Lublin 2019.
View in Google Scholar

Morozow I., Antropologia i filmoznawstwo: dialogu ciąg dalszy?, „Człowiek i Społeczeństwo” 2012, nr XXXIV.
View in Google Scholar

Mróz P., Surrealizm a filozofia. André Bretona przygody z nadrzeczywistym, Kraków 1998.
View in Google Scholar

Nycz R., Antropologia literatury – kulturowa teoria literatury – poetyka doświadczenia, „Teksty Drugie” 2007, nr 6.
View in Google Scholar

Parandowski J., Alchemia słowa, Warszawa 1986.
View in Google Scholar

Poprzęcka M., Inne obrazy. Oko, widzenie, sztuka. Od Albertiego do Duchampa, Gdańsk 2008.
View in Google Scholar

Romantyzm i nowoczesność, red. M. Kuziak, Kraków 2009.
View in Google Scholar

Rudowski T., O percepcji dzieła plastycznego. Artystyczno-estetyczne i ideowe wartości warunkujące percepcję dzieła plastycznego, Warszawa 2004.
View in Google Scholar

Smoleń-Wasilewska E., Piotr Szulkin: film jak matematyka, „Film” 1975, nr 37.
View in Google Scholar

Solik R., Sztuka a sztuka ludowa. Rozważania o pojęciach, powinowactwie i relacjach. Rekonesans, „Studia Artystyczne” 2015, nr 3.
View in Google Scholar

Stróżewski W., W kręgu wartości, Kraków 1992.
View in Google Scholar

Strzemiński W., Wybór pism estetycznych, Kraków 2006.
View in Google Scholar

Sulima R., Folklor i literatura, Warszawa 1985.
View in Google Scholar

Symbol i poznanie. W poszukiwaniu koncepcji integrującej, praca zbiorowa pod red. T. Kostyrko, Warszawa 1987.
View in Google Scholar

Sztuka i jej poznawanie. Wybór tekstów „szkoły poznańskiej” opublikowanych w latach 1965–1978 w czasopismach „Nurt” i „Sztuka”, wybór i redakcja T. Kostyrko, J. Grad, Poznań 2008.
View in Google Scholar

Szulkin P., Życiopis, [z Piotrem Szulkinem rozmawiają] P. Kletowski, P. Marecki, Kraków 2012.
View in Google Scholar

Szwajgier K., Sonoryzm wobec współczesności, „Teoria Muzyki” 2012, nr 1.
View in Google Scholar

Tyszka A., Uczestnictwo w kulturze. O różnorodności stylów życia, Warszawa 1971.
View in Google Scholar

Uspienski B., Poetyka kompozycji. Struktura tekstu artystycznego i typologia form kompozycji, przeł. P. Fast, Katowice 1997.
View in Google Scholar

Węglarz S., Chłopi jako „obcy”. Prolegomena, [w:] Pożegnanie paradygmatu? Etnologia wobec współczesności. Studia poświęcone pamięci Profesora Józefa Burszty, red. W. Burszta, J. Damrosz, Warszawa 1994.
View in Google Scholar

Wölfflin H., Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej, przekł. z jęz. niem. D. Hanulanka, Wrocław 1962.
View in Google Scholar

https://literatura.wywrota.pl/wiersz-klasyka/44819-jan-kasprowicz-oczy-uroczne.html [dostęp: 6 lutego 2022].
View in Google Scholar

https://literatura.wywrota.pl/wiersz-klasyka/1549-johann-wolfgang-goethe-krol-olszyn.html [dostęp: 29 maja 2022].
View in Google Scholar

http://poradnia.pwn.pl/lista.php?kat=7&szukaj=pras%B3owia%F1skiego [dostęp: 6 lutego 2022].
View in Google Scholar