Traces of the Jewish community in Gniewoszów. The perspective of archaeology of contemporary past

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.28.09

Keywords:

Gniewoszów, Jewish community, Holocaust, georeference, archaeology of the contemporary conflict

Abstract

The aim of the article is to present the results of preliminary research carried out in Gniewoszów and its vicinity (province Mazovia, commune Gniewoszów). The purpose of the research was to identify material traces left over there after the life and extermination of the Jewish community. Indirectly, the article covers an attempt to open a discussion on how important and significant such traces can become in showing the complexity of the local recent troubled past, part of which was the 300-year history of Jews in Gniewoszów, including the one from World War II. Equally important is striving to show how valuable it is to supplement research into the history of the Jewish community by archaeological research in small towns, including those that were inhabited mostly with Jews before World War II. The research carried out so far consisted of attempts to combine data from source query, analysis of archaeological and historical sources, including maps and sketches and also interviews with the oldest inhabitants of Gniewoszów The field survey was preceded by the analysis of all available data containing the geospatial one. By comparing archaeological, cartographic and historical data, it was possible to capture what, almost eight decades after the end of World War II, remained of the Jewish community in Gniewoszów. The subject of the research was both surface-readable and terrestrial traces of the past. The research proceeded without interfering with the material traces of the Jewish presence of the researched places. The information that has been collected so far about the history of Gniewoszów creates the need for further research.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Radomiu, Rząd Gubernialny Radomski
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Radomiu, Zbiór map i planów
Google Scholar

Demblin, General'nyj Štab Raboče-Krest'ânskoj Krasnoj Armii, 1:100 000, Raboče-Krest'ânskaâ Krasnaâ Armiâ, 1938 [Демблин, Генеральный Штаб Рабоче-Крестьянской Красной Армии, 1:100 000, Рабоче-Крестьянская Красная Армия, 1938].
Google Scholar

„Izraelita” 1901
Google Scholar

Lansman A., In the Gniewoszów ghetto, [w:] Memorial Book Gniewashow, Tel Aviv 1971.
Google Scholar

Lieberman E., The story from Peretz Shapiro, [w:] Memorial Book Gniewashow, Tel Aviv 1971.
Google Scholar

Lieberman H., Remembrances from a time before, [w:] Memorial Book Gniewashow, Tel Aviv 1971.
Google Scholar

Mayerowich A., A Jew travels to Eretz Israel, [w:] Memorial Book Gniewashow ,Tel Aviv 1971.
Google Scholar

„Słowo Ludu” 1996.
Google Scholar

Banaszek Ł., Badania archeologiczne w ramach projektu Sztutowo czy Stutthof? Oswajanie krajobrazu kulturowego, [w:] Sztutowo czy Stutthof? Oswajanie krajobrazu kulturowego, red. Ł. Banaszek, M. Wosińska, Poznań–Sztutowo 2011.
Google Scholar

Bem M., Mazurek W., Sobibór. Badania archeologiczne prowadzone na terenie po byłym niemieckim ośrodku zagłady w Sobiborze w latach 2000–2011, Warszawa–Włodawa 2012.
Google Scholar

Bergman E., Nie masz bóżnicy powszechnej. Synagogi i domy modlitwy w Warszawie od końca XVIII do początku XXI wieku, Warszawa 2007.
Google Scholar

Borowska J., Cędrowski R., Ślady nieobecnej obecności mieszkańców dawnej dzielnicy żydowskiej w Warszawie, [w:] Archeologia współczesności, red. A.I. Zalewska, Warszawa 2016.
Google Scholar

Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 2009.
Google Scholar

Colls S.C., O tym, co minęło, lecz nie zapomniane: Badania archeologiczne na terenie byłego obozu zagłady w Treblince, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2012, nr 8.
Google Scholar

Colls S.C., Colls K., Reconstructing a painful past: A non-invasive approach to reconstructing Lager Norderney in Alderney, the Channel Islands, [w:] Visual Heritage in a Digital Age, red. E. Ch›ng, London 2013.
Google Scholar

Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drewna w dawnej Polsce, Warszawa 1907.
Google Scholar

Gosztyła M., Mikrut A., Badania dawnej dzielnicy żydowskiej w Przemyślu, „Historia Architektury i Konserwacji Zabytków” 2019, t. XLVII.
Google Scholar

Kola A., Badania archeologiczne na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady Żydów w Bełżcu, [w:] Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, red. O. Ławrynowicz, J. Żelazko, Łódź 2015.
Google Scholar

Konczewski P., Archeologia w badaniach totalitaryzmów XX wieku. Rola i problemy poznawcze, [w:] Poszukiwanie i identyfikacja ofiar zbrodni systemów totalitarnych. Doświadczenia polskie w kontekście europejskim. Studia i materiały, red. M. Zwolski, Białystok–Warszawa 2018.
Google Scholar

Lorek D., Ocena doboru metod implementacji XIX-wiecznych map topograficznych do współczesnego układu współrzędnych w aplikacji QGIS, „Badania Fizjograficzne” 2017, seria A, nr 68.
Google Scholar

Muszyńska J., Gminy żydowskie w północnej Małopolsce w XVIII wieku (na przykładzie Kozienic, Radomia i Gniewoszowa), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1998, nr 3(187).
Google Scholar

Pawlicka-Nowak Ł., Badania archeologiczne na terenie byłego niemieckiego ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, [w:] Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, red. O. Ławrynowicz, J. Żelazko, Łódź 2015.
Google Scholar

Penkalla A., Gniewoszów, [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, Vol. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, red. G.P. Magorgee, Washington 2012.
Google Scholar

Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie radomskim, „Radomir” 1987, nr 5/11.
Google Scholar

Sosnowski W., Z dziejów miasta Gniewoszowa i Granicy 1693–1870, Warszawa 2006.
Google Scholar

Śmietanka-Kruszelnicki R., Podziemie antykomunistyczne wobec Żydów po 1945 roku – wstęp do problematyki (na przykładzie województwa kieleckiego), [w:] Z przeszłości Żydów Polskich. Polityka – Gospodarka – Kultura – Społeczeństwo, red. J. Wijaczka, G. Miernik, Kraków 2005.
Google Scholar

Urbański K., Gminy żydowskie małe w województwie kieleckim w okresie międzywojennym, Kielce 2006.
Google Scholar

Urbański K., Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim, Kraków 2004.
Google Scholar

Zalewska A.I., Archeologia czasów współczesnych i (nie)moc działania materialnych śladów Wielkiej Wojny w Polsce, „Ochrona Zabytków” 2017, nr 2.
Google Scholar

Zalewska A.I., Archeologie współczesnych konfliktów zbrojnych jako praktykowanie prospołecznej archeologii. Przykład wartości epistemologicznej i aksjologicznej, [w:] Archeologia współczesności, red. A.I. Zalewska, Warszawa 2016.
Google Scholar

Żmudzin K., Stara Śmierć, „Słowo Ludu” 1996, nr 1934.
Google Scholar

Barnett S., This was your town – Reclaiming family history in a Polish shtetl, https://jweekly.com/2017/07/27/town-jfcs-leader-reclaims-history-fathers-polish-shtetl/
Google Scholar

Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce, https://cemetery.jewish.org.pl/list/c_92
Google Scholar

Bielawski K., Gniewoszów, http://cmentarze-zydowskie.pl/gniewoszow.htm
Google Scholar

Bojanowski M., Jak Żydów w Gniewoszowie mordowano, https://chidusz.com/jak-polacy-zydow-w-gniewoszowie-mordowali/
Google Scholar

https://sztetl.org.pl/pl/media/55540-protokol-z-tajnego-zebrania-zydow-w-synagodze-w-gniewoszowie?ref=art&nid=137308%20
Google Scholar

Published

2022-10-14

How to Cite

Bachanek, A. (2022). Traces of the Jewish community in Gniewoszów. The perspective of archaeology of contemporary past. Zeszyty Wiejskie, 28, 201–222. https://doi.org/10.18778/1506-6541.28.09

Issue

Section

Articles