Kandydat PSL „Wyzwolenie” pierwszym prezydentem Polski, czyli wielka gra Stanisława Thugutta w grudniu 1922 roku

Marek Białokur

doi:10.18778/1506-6541.25.06

Autor

Marek Białokur Uniwersytet Opolski, Instytut Historii

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.25.06

Słowa kluczowe:

Stanisław Thugutt, Polish People’s Party “Wyzwolenie/Liberation”, Second Republic of Poland

Abstrakt

In December 1922, the first presidential election in history took place in Poland. Voting was not universal because the National Assembly made their choice. One of the candidates for the office of president was proposed by Stanislaw Thugutt. He was the leader of the Polish People’s Party “Wyzwolenie/Liberation”. PPP “Wyzwolenie/Liberation” was one of the largest peasant parties in interwar Poland. In comparison with the largest peasant party in the Second Polish Republic – the Polish People’s Party “Piast” was a leftist party. On December 9,1922, both parties supported the same candidate in a decisive vote. It was Gabriel Narutowicz, who was then the Minister of Foreign Affairs. In addition, he was a well-known civil engineering engineer in Europe, in particular hydroelectric power plants. It should be emphasized that Narutowicz was not a member of PSL. Unexpectedly, Narutowicz won the election and became the first president in Polish history. In the decisive fifth vote, he defeated the right-wing party candidate. It was a great success for Thugutt, who proved to be a foresight politician. Unfortunately, a week after the election, Gabriel Narutowicz was murdered by a right-wing fanatic. However, this did not change the fact that the first president in Polish history was the candidate proposed by the people’s party.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych, Biuro Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Akta Zgromadzenia Narodowego dla wyboru Prezydenta RP 1922–1923, sygn. 13.
Google Scholar

Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Zygmunt Wasilewski. Życiorys 1865–1939, sygn. 127.
Google Scholar

„Monitor Polski” Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej, nr 275 z 2.12.1922.
Google Scholar

Dzierzbicki S., Pamiętniki z lat wojny 1915–1918, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
Google Scholar

Gabriel Narutowicz we wspomnieniach współczesnych polityków, nota biograficzna i przypisy K. Stembrowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1992.
Google Scholar

Gabrjel Narutowicz. Pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej. Księga pamiątkowa, Wydawnictwo Komitetu Uczczenia Pierwszego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Gabriela Narutowicza, Warszawa 1925.
Google Scholar

Mackiewicz (Cat) S., Teksty, wyb. J. Jaruzelski, Czytelnik, Warszawa 1990.
Google Scholar

Piłsudski J., Maksymy, idee, uwagi, myśli, zebrał i wydał R. Świętek, RSE Poland, Warszawa 2005.
Google Scholar

Piłsudski J., Pisma zbiorowe, t. VI, Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Najnowszej Historii Polski, Warszawa 1937.
Google Scholar

Romeyko M., Przed i po maju, Wydawnictwo Ministerstwa i Obrony Narodowej, Warszawa 1983.
Google Scholar

Stanisław Wojciechowski. Prezydent RP. Wspomnienia. Orędzie. Artykuły, wstęp, wybór M. Groń-Drozdowska, M.M. Drozdowski, Bellona, Warszawa 1995.
Google Scholar

Thugutt S., Wybór pism i autobiografia, Wydawnictwo Towarzystwa Kooperatystów, Warszawa 1939.
Google Scholar

Ajnenkiel A., Drzycimski A., Paradowska J., Prezydenci Polski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1991.
Google Scholar

Andrzejewski M., Gabriel Narutowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2012.
Google Scholar

Badziak K., W oczekiwaniu na przełom. Na drodze od odrodzenia do złamania państwa polskiego listopad 1918–czerwiec 1920, Ibidem, Łódź 2004.
Google Scholar

Bernaś F., Gabriel Narutowicz, Iskry, Warszawa 1979.
Google Scholar

Bobrzyński M., Wskrzeszenie Państwa Polskiego. Szkic historyczny, t. II: 1918–1923, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1925.
Google Scholar

Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920–1938, Czytelnik, Warszawa 1984.
Google Scholar

Czekaj K., Artur Śliwiński (1877–1953). Polityk, publicysta, historyk, Semper, Warszawa 2011.
Google Scholar

Faryś J., Funkcjonowanie demokracji parlamentarnej w Drugiej Rzeczypospolitej. Konflikty wokół przesilenia rządowego w 1922 roku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2019.
Google Scholar

Faryś J., Stanisław Stroński wobec sytuacji wewnętrznej Polski w 1922 roku, [w:] Polska leży na Zachodzie. Studia dziejów Polski i Europy dedykowane Pani Profesor Teresie Kulak, pod red. W. Wrzesińskiego, M. Masnyka, K. Kawalca, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011.
Google Scholar

Gołota J., Jędrzej Moraczewski (1870–1944). Pierwszy premier II Rzeczypospolitej, Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe, Ostrołęka 2002.
Google Scholar

Hass L., Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Google Scholar

Hass L., Liberałowie, ezoterycy, piłsudczycy. Z dziejów polityki w Polsce w l. 1924–1928, „Dzieje Najnowsze” 1973, nr 4.
Google Scholar

Hołówko T., Prezydent Gabrjel Narutowicz (życie i działalność), Wydawnictwo Komitetu Uczczenia Pierwszego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Gabriela Narutowicza, Warszawa 1924.
Google Scholar

Jędrzejewicz W., Józef Piłsudski 1867–1935. Życiorys, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2002.
Google Scholar

Kaczmarek Z., Trzej prezydenci II Rzeczypospolitej, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988.
Google Scholar

Kawalec K., Anatomia błędu. Narodowa Demokracja w obliczu wyborów prezydenckich w grudniu 1922 roku, [w:] Prezydent Gabriel Narutowicz i polityczny gorący grudzień 1922 roku, zbiór studiów pod red. M. Białokura, Wydawnictwo Cum Laude, Opole 2013.
Google Scholar

Korpalska W., Władysław Eugeniusz Sikorski. Biografia polityczna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1981.
Google Scholar

Kulig A., Relacje Sejmu Ustawodawczego z rządem i Naczelnikiem Państwa: system rządów w latach 1919–1921, „Przegląd Sejmowy” 2018, nr 6.
Google Scholar

Najdus W., Ignacy Daszyński 1866–1936, Czytelnik, Warszawa 1988.
Google Scholar

Nałęcz D., Nałęcz T., Gabriel Narutowicz prezydent Rzeczypospolitej 14 XII–16 XII 1922, [w:] Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, pod red. A Chojnowskiego i P. Wróbla, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992.
Google Scholar

Nałęcz T., Rządy Sejmu 1921–1926, Warszawa 1991.
Google Scholar

Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, pod red. J. Farysia, A. Wątora i H. Walczaka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2010.
Google Scholar

Pacyńska D., Śmierć prezydenta, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1965.
Google Scholar

Pajewski J, Łazuga W., Gabriel Narutowicz. Pierwszy prezydent Rzeczypospolitej, Książka i Wiedza, Warszawa 1993.
Google Scholar

Paruch W., Po jednej stronie konfliktu suprapolitycznego. Kształtowanie się obozu piłsudczykowskiego w Drugiej Rzeczypospolitej po zamachu majowym, [w:] „Niepodległość”, t. LX, Warszawa 2011.
Google Scholar

Pleskot P. Niewiadomski. Zabić prezydenta, Demart, Warszawa 2012.
Google Scholar

Pragier A., Czas przeszły dokonany, Wydawnictwo B. Świderski, Londyn 1966.
Google Scholar

Ratyński M., Jan Dębski (1889–1976). Polityk kompromisu, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2019.
Google Scholar

Ratyński M., O chłopskiego prezydenta. Kandydatura Wincentego Witosa w czasie pierwszej elekcji prezydenckiej, „Teka Historyka” 2016, z. 51.
Google Scholar

Sibora J., Dyplomacja polska w I wojnie światowej, Wydawnictwo Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2013.
Google Scholar

Skotnicki J., Przy sztalugach i przy biurku. Wspomnienia, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1957.
Google Scholar

Stanisławczyk B., Kto się boi prawdy? Walka z cywilizacją chrześcijańską w Polsce, Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2015.
Google Scholar

Suleja W., Józef Piłsudski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2005.
Google Scholar

Urbankowski B., Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg, Zysk i S-ka, Poznań 2014.
Google Scholar

Vaitekūnas S., Stanislovas Narutavičius. Signataras Ir jo laikai, Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, Vilnius 2012.
Google Scholar

Waingertner P., Wolnomularstwo Drugiej Rzeczypospolitej w oczach współczesnych, Ibidem, Łódź 1999.
Google Scholar

Wapiński R., Świadomość polityczna w Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1989.
Google Scholar

Wichmanowski M., Myśl polityczna Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast 1913/1914–1931, Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2017.
Google Scholar

Wójcik A., Myśl polityczna Stanisława Thugutta (1873–1941), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1992.
Google Scholar

Zakrzewski A., Wincenty Witos. Chłopski polityk i mąż stanu, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977.
Google Scholar