Działalność Polskiego Stronnictwa Ludowego w Stanach Zjednoczonych Ameryki i Kanadzie (występującego pod nazwą Związek Przyjaciół Wsi Polskiej) w okresie prezesury Stanisława Mikołajczyka (1947–1966)

Romuald Turkowski

doi:10.18778/1506-6541.28.18

Autor

Romuald Turkowski Uniwersytet Warszawski, Wydział Historii, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego https://orcid.org/0000-0001-9264-0344

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.28.18

Słowa kluczowe:

Polskie Stronnictwo Ludowe, Związek Przyjaciół Wsi Polskiej, Stany Zjednoczone Ameryki, Kanada, Stanisław Mikołajczyk, Bolesław Krakowski, Bolesław Biłogan, Tadeusz Paul, Chicago, Orka, Kongres Polonii Amerykańskiej, koła Związku Przyjaciół Wsi Polskiej

Abstrakt

Artykuł dotyczy działalności Polskiego Stronnictwa Ludowego, które ze względu na przepisy prawa amerykańskiego i kanadyjskiego nie mogło działać pod swoją nazwą. Funkcjonowało tam jako Związek Przyjaciół Wsi Polskiej. Organizacja ta kierowana przez grono polonijnych działaczy ludowych (Stanisław Mermel, Józef Migała, Bolesław Krakowski, Bolesław Biłogan, Tadeusz Paul, Feliks Rembiałkowski), przy wsparciu prezesa PSL Stanisława Mikołajczyka zdołała zorganizować kilkanaście kół PSL/Związku Przyjaciół Wsi Polskiej skupiających kilkuset członków i członkiń. Większość kół PSL/ZPWP działało w Chicago i okolicy. Udało się zorganizować koła PSL na wschodnim wybrzeżu i w kilku stanach środkowych. Koła PSL/ZPWP były oparciem politycznym dla przebywającego na stałe w Ameryce prezesa PSL S. Mikołajczyka. Poprzez swoich członków, którzy zdołali uzyskać dość wysoki status materialny, koła zorganizowały świetlice, domy ludowe oraz zespoły ludowe muzyczne i chóralne, co pozwoliło im zaistnieć w środowisku polonijnym. Koła wspierały linię polityczną S. Mikołajczyka, szczególnie w okresie licznych kryzysów wewnętrznych oraz w czasie ataków przeciwników na to ugrupowanie polityczne, które było spychane na margines emigracyjnej sceny politycznej. Na krótko pojawiło się też koło PSL/ZPWP na terenie Kanady. W artykule opisano działalność tej organizacji w okresie kierowania Naczelnym Komitetem Wykonawczym PSL przez S. Mikołajczyka. Organizacja ta przetrwała na terenie amerykańskim do końca lat 80. XX w. Poprzez zespół amerykański PSL/ZPWP dość wyraźnie oddziaływała na całe emigracyjne Stronnictwo.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Kolekcja Stanisława Mikołajczyka (1939–1966)
Google Scholar

Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. Gen. Władysława Sikorskiego w Londynie, Kolekcja prof. dr hab. Stanisława Kota
Google Scholar

Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie (korzystano przed uporządkowaniem zespołu archiwalnego), Polskie Stronnictwo Ludowe na Uchodźstwie 1939–1989. Materiały NKW PSL (1955–1989)
Google Scholar

Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie (korzystano przed uporządkowaniem zespołu archiwalnego), Polskie Stronnictwo Ludowe na Uchodźstwie 1939–1989. Materiały Związku Przyjaciół Wsi Polskiej w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1948–1989
Google Scholar

Instytut Polski i Muzeum im gen. Władysława Sikorskiego w Londynie, Kolekcja 25/7A – prof. Stanisław Kot
Google Scholar

Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Archiwum Feliksa Rembiałkowskiego
Google Scholar

„Biuletyn Informacyjny ZG ZPWP w USA” 1955
Google Scholar

„Dziennik Chicagowski” 1955
Google Scholar

„Dziennik Związkowy” 1961
Google Scholar

„Jutro Polski” 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1963, 1964, 1965, 1967
Google Scholar

Kazimierz Sosnkowski, myśl – praca – walka. Przyczynki do monografii oraz uzupełnienia do materiałów historycznych Kazimierza Sosnkowskiego, zebrał i oprac. S. Babiński, London 1988.
Google Scholar

Korboński S., W imieniu Polski Walczącej, Paryż 1963.
Google Scholar

„Narodowiec” 1953, 1956
Google Scholar

„Orka” 1967
Google Scholar

Pastuszka S.J., Turkowski R., Szynalski J., Ludowcy w Londynie. Szkice, wspomnienia, dokumenty (1939–1999), Kielce 2000.
Google Scholar

Polski ruch ludowy na emigracji. Dokumenty i materiały, cz. I: (1944–1954), R. Turkowski – nota wydawnicza, wprowadzenie, oprac. i wybór, słowo wstępne S.J. Pastuszka, Pińczów 2005.
Google Scholar

Polski ruch ludowy na emigracji. Dokumenty i materiały, cz. II: (1954–1968), R. Turkowski – wstęp, wprowadzenie, oprac. i wybór, Kielce 2006.
Google Scholar

„Słowo Ludu” 1954
Google Scholar

Stanisław Mikołajczyk w dokumentach aparatu bezpieczeństwa, t. 2: Działalność w latach 1947–1958, wybór dokumentów W. Bagieński, F. Dąbrowski, F. Gryciuk, oprac. W. Bagieński i in., Warszawa–Łódź 2010.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

Buczek R., Stanisław Mikołajczyk, t. 2, Toronto 1996.
Google Scholar

Chodubski A.J., Wektory przemian życia polonijnego w USA, „Studia Gdańskie” 2011, t. XXIX.
Google Scholar

Frančić M., Emigracja z Polski do Stanów Zjednoczonych Ameryki od 1918 r. do lat 70-tych XX wieku, [w:] Polonia Amerykańska przeszłość i współczesność, red. H. Kubiak, Łódź 1989.
Google Scholar

Gryciuk F., Wstęp. Władysław Zaremba – życie i działalność polityczna, [w:] W. Zaremba, Moje wspomnienia, przedmowa J. Gmitruk, wstęp i oprac. F. Gryciuk, Warszawa 2012.
Google Scholar

Indraszczyk A., Prasa ruchu ludowego na emigracji w latach 1945–1989. Próba katalogu, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2013, t. XVI, z. 1 (31).
Google Scholar

Indraszczyk A., Wacław Soroka. Ludowiec na emigracji – szkic biograficzny, „Niepodległość i Pamięć” 2018, nr 42.
Google Scholar

Jenkins P., Historia Stanów Zjednoczonych, tł. A. Oksiuta, Kraków 2009.
Google Scholar

Łaptos J., Humanitaryzm i polityka. Pomoc UNRRA dla Polski i polskich uchodźców w latach 1944–1947, Kraków 2018.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/9788380840744

Matera P., Matera R., Stany Zjednoczone i Europa. Stosunki polityczne i gospodarcze 1776–2004, Warszawa 2007.
Google Scholar

Mikolajczyk S., The rape of Poland. Pattern of Soviet aggression, New York–Toronto 1948.
Google Scholar

Pastusiak L., Kraje odległe a jednak bliskie. Polska Kanada 1945–1961, Toruń 1994.
Google Scholar

Pastuszka S.J., Turkowski R., Pokusowe ziarno. Fundacja im. Zofii i Władysława Pokusów Wspierania Edukacji Młodzieży Wiejskiej, słowo wstępne S. Rachwalski, Kraków–Warszawa 2013.
Google Scholar

Pestkowska M., Kazimierz Sosnkowski, Wrocław 1995.
Google Scholar

Polonia Amerykańska. Przeszłość i współczesność, red. H. Kubiak, E. Kusielewicz, T. Gromada, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1988.
Google Scholar

Radomski J.A., Polacy w Kanadzie w latach 1941–1953, „Saeculum Christianum” 2017, t. XXIV.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2017.24.27

Reczyńska A., Polska diaspora w Kanadzie, [w:] Polska diaspora, red. A. Walaszek, Kraków 2001.
Google Scholar

Rutkowski T.P., Stanisław Kot 1885–1975. Między nauką a polityką, Warszawa 2012.
Google Scholar

Sakson B., Po drugiej stronie oceanu. Nowi emigranci z Polski w metropolii chicagowskiej, Warsaw 2005.
Google Scholar

Stanek P., Polskie Stronnictwo Ludowe – Odłam Jedności Narodowej, [w:] Chłopskie partie polityczne z Europy Środkowo-Wschodniej na emigracji 1945–1989, pod red. A. Indraszczyka, Warszawa 2009.
Google Scholar

Śliz A., Szczepański M.S., Polsce i Polakom. Idea Kongresu Polonii Kanadyjskiej, „Polonia Journal” 2016, nr 3–4.
Google Scholar

Turkowski R., „Jutro Polski” – oficjalny organ prasowy Polskiego Stronnictwa Ludowego wydawany w Londynie (1944–1990), „Myśl Ludowa” 2018, nr 10.
Google Scholar

Wojdon J., W imieniu sześciu milionów. Kongres Polonii Amerykańskiej w latach 1944–1968, Toruń 2005.
Google Scholar

Wróbel J., Emigracyjny rozdział kariery politycznej Stanisława Bańczyka (do 1957 r.), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2012, nr 1 (10).
Google Scholar

Wróbel J., Stanisław Bańczyk (1903–1988), [w:] Konspiracja i opór społeczny 1944–1956. Słownik biograficzny, Kraków–Warszawa–Wrocław 2002.
Google Scholar

Wróbel P. i A., Kanada, Warszawa 2000.
Google Scholar

Z życia i działalności Kongresu Polonii Amerykańskiej. Szkice, pod red. R. Sudzińskiego i A. Sudoła, Bydgoszcz–Toruń 2006.
Google Scholar

Zachariasiewicz W., Etos niepodległościowy Polonii amerykańskiej, Warszawa 2005.
Google Scholar

Zubrzycki J., Polska emigracja do Krajów Wspólnoty Brytyjskiej. Studium demograficzne, „Przegląd Polonijny” 1976, nr 2.
Google Scholar