Przemoc, peryferie i dzikość natury. Obraz wsi w Malowanym ptaku Jerzego Kosińskiego
DOI:
https://doi.org/10.18778/1506-6541.27.07Słowa kluczowe:
literatura, pamięć, wieś, wędrówka, trauma, kultura ludowaAbstrakt
Tekst porusza tematykę obrazów polskiej wsi, obecnych w Malowanym ptaku Jerzego Kosińskiego. Analizy dokonano z punktu widzenia antropologii kulturowej, między innymi poprzez kategorie: swój – obcy, orbis interior – orbis exterior, centrum – peryferie, wędrówka, dziecko. Przy antropologicznym dekodowaniu tekstu literackiego o charakterze autofikcji autor artykułu posługuje się pomocnymi w tym działaniu terminami antropologii pamięci: autobiografią, pamięcią autobiograficzną, traumą. Polska wieś czasów Holocaustu, ukazana w pozie J. Kosińskiego, okazuje się przestrzenią wędrówki głównego bohatera, bliską naturze, położoną w obszarze dalekich peryferii kultury i cywilizacji. Tragiczna w wielu wymiarach podróż, choć bliska inicjacyjnej wędrówce, jednak nie jest nią. Powodem jest brak ostatniego, trzeciego elementu charakterystycznego dla klasycznego schematu obrzędów przejścia według Arnolda van Gennepa. Mieszkańcy wsi, ich życie i wierzenia ukazane zostały jako zgodne z etnograficznymi i socjologicznymi opracowaniami tematu. Powieść należy do nurtu krytycznie traktującego tematykę wiejską we współczesnej literaturze.
Pobrania
Bibliografia
Antropologia literatury. Interpretacje i studia, red. E. Feliksiak, Kraków 2014.
Google Scholar
Benedyktowicz Z., Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000.
Google Scholar
Biegeleisen H., Lecznictwo ludu polskiego, Kraków 1929.
Google Scholar
Biegeleisen H., U kolebki. Przed ołtarzem. Nad mogiłą, Lwów 1929.
Google Scholar
Bojarska K., Trauma, [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014.
Google Scholar
Bystroń J.S., Megalomania narodowa, Warszawa 1995.
Google Scholar
Culler J., Teoria literatury, przeł. M. Bassaj, Warszawa 1998.
Google Scholar
Dasko H., Odlot malowanego ptaka, Warszawa 2009.
Google Scholar
Draaisma D., Dlaczego życie płynie szybciej, gdy się starzejemy, przeł. Ewa Jusewicz-Kalter, Warszawa 2006.
Google Scholar
Eliade M., Aspekty mitu, przeł. P. Mrówczyński, Warszawa 1998.
Google Scholar
Eliade M., Próba labiryntu. Rozmowy z Claude-Henri Rocquetem, przeł. K. Środa, Warszawa 1992.
Google Scholar
Grass G., Przy obieraniu cebuli, przeł. S. Bałut, Gdańsk 2007.
Google Scholar
Gruszecka Blaim L., Gra w SS. Poetyka (nie)powieści Jerzego Kosińskiego, Lublin 2005.
Google Scholar
Janion M., Kobiety i duch inności, Warszawa 2006.
Google Scholar
Kępiński M., Pomiędzy pamięcią autobiograficzną a zbiorową. Polska ludowa i stan wojenny w narracjach łódzkich nauczycieli, Łódź 2016.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/8088-008-5
Kosiński J., Malowany ptak, przeł. T. Mirkowicz, Warszawa 1995.
Google Scholar
Kosiński J., Przechodząc obok, przeł. Z. Kański, E. Kulik i in., Warszawa 1994.
Google Scholar
Kowalski P., Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 1998.
Google Scholar
Kowalski P., Odyseje nasze byle jakie. Droga, przestrzeń i podróżowanie w kulturze współczesnej, Wrocław 2001.
Google Scholar
Kozicka D., Wędrowcy światów prawdziwych. Dwudziestowieczne relacje z podróży, Kraków 2003.
Google Scholar
Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M. Markowski, R. Nycz, Kraków 2010.
Google Scholar
Markowski M.P., Antropologia i literatura, „Teksty Drugie” 2007, nr 6.
Google Scholar
Maruszewski T., Pamięć autobiograficzna, Gdańsk 2005.
Google Scholar
Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014.
Google Scholar
Moszyński K., Polesie Wschodnie. Materjały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu mozyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego, Warszawa 1928.
Google Scholar
Okupnik M., Fenomen pamięci. O trudnościach badań narracji autobiograficznych o stracie, „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Sociologica” 2012, nr 41.
Google Scholar
Ossendowski A.F., Polesie, Poznań 2010.
Google Scholar
Paluch A., Etnologiczny atlas ciała ludzkiego i chorób, Wrocław 1995.
Google Scholar
Pruszyński K., Podróż po Polsce, Warszawa 2000.
Google Scholar
Przychodzka A.U., Zatracona tożsamość Jerzego Kosińskiego. Doświadczanie Holocaustu, Łódź 2006.
Google Scholar
Rydlewski M., „Spór o kosę” w Konopielce Edwarda Redlińskiego a zmienne treści percepcyjne schematów pojęciowych, „Etnografia Polska” 2017, t. LXI, z. 1–2.
Google Scholar
Siedlecka J., Czarny ptasior, Warszawa 2011.
Google Scholar
Skarga B., Tożsamość Ja i pamięć, „Znak” 1995, nr 5.
Google Scholar
Sloan J.P., Jerzy Kosiński. Biografia, przeł. E. Kulik-Bielińska, Warszawa 1997.
Google Scholar
Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, Warszawa 2012.
Google Scholar
Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1, z. 2, red. J. Bartmiński, Lublin 1999.
Google Scholar
Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Warszawa 1986.
Google Scholar
Tomicka J., Tomicki R., Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa 1975.
Google Scholar
Wieczorkiewicz A., Wędrowcy fikcyjnych światów. Pielgrzym, rycerz i włóczęga, Gdańsk 1996.
Google Scholar
Zaleski M., Formy pamięci, Gdańsk 2004.
Google Scholar
Ziejka F., Złota legenda chłopów polskich, Warszawa 1984.
Google Scholar
Zadrożyńska A., Powtarzać czas początku, cz. I, Warszawa 1986.
Google Scholar
Zadrożyńska A., Powtarzać czas początku, cz. II, Warszawa 1988.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
