Role nauczyciela a opresyjność wobec uczniów

Jolanta Gałecka

doi:10.18778/2450-4491.17.13

Autor

Jolanta Gałecka Uniwersytet Gdański

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.17.13

Słowa kluczowe:

przekonania epistemologiczne, opresyjność, uwikłanie w system, przekazywanie wiedzy, fenomenografia

Abstrakt

Uczniowie spędzają sporą część swojego życia w szkole, w której większość czasu wypełniona jest przez nauczycieli. Jakość tego czasu zależy także od podejścia nauczycieli do zagadnień edukacyjnych, od ich poczucia sprawczości, odpowiedzialności czy zaangażowania. Przeprowadzając fenomenograficzne badania epistemologicznych przekonań nauczycieli, zadałam im pytania nie tylko o zagadnienia bezpośrednio związane z epistemologią, ale także o to, jak postrzegali swoją rolę, oraz jaki widzieli wpływ na proces uczenia się uczniów. Z zebranych odpowiedzi ujawniły się sylwetki nauczycieli, wśród których wyodrębniłam 8 odmiennych koncepcji ról nauczyciela, dających mi podstawę do wyłonienia 4 kategorii opisu, w których manifestowały się odmienne formy opresji. Opisane role, a raczej aktywności je tworzące, pozwalają zrozumieć kontekst opresyjności. Główne źródła potencjalnej opresyjności wydają się leżeć w odmiennych stosunkach nauczycieli do podstawowych koncepcji edukacyjnych, w tym przede wszystkim do przekazywania wiedzy i uwikłania w system, czyli poczucia wpływu systemu na wykonywanie własnej pracy.

Biogram autora

Jolanta Gałecka - Uniwersytet Gdański

Jolanta Gałecka – doktorantka Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego, przez wiele lat pracowała jako ekspert edukacji w największych wydawnictwach edukacyjnych w Polsce, gdzie zajmowała się badaniami rynkowymi i rozwojem strategii działania. Z wykształcenia radca prawny, edukacją zajęła się w Stanach Zjednoczonych, gdzie pracowała w szkole Montessori oraz jako nauczycielka hiszpańskiego. Brała udział w europejskich projektach TEL-MAP, VISIR – współtworząc nowe kierunki nowoczesnej edukacji. Przeprowadziła wiele obserwacji w innowacyjnych szkołach w Polsce, Australii, USA, Brazylii, Kolumbii, Japonii, a także badania naukowe w Indiach. Ostatnie trzy lata spędziła, badając przekonania epistemologiczne nauczycieli oraz narracyjne podejścia w edukacji.

Bibliografia

Ashworth P., Lucas U. (2000) Achieving empathy and engagement: A practical approach to the design, conduct and reporting of phenomenographic research, „Studies in Higher Education”, nr 25(3), s. 295–308, https://doi.org/10.1080/713696153
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/713696153

Bruce C. (1994) Reflections on the Experience of the Phenomenographic Interview w: Phenomenography: Philosophy and Practice Conference, R. Ballantyne, C. Bruce (red.), Brisbane, Australia, Qeensland University of Technology, s. 47–55.
Google Scholar

Cope C. (2004) Ensuring Validity and Reliability in Phenomenographic Research Using the Analytical Framework of a Structure of Awareness, „Qualitative Research Journal”, nr 4(2), s. 5–18.
Google Scholar

Creswell J. W. (2013) Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, tłum. J. Gilewicz, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Czerepaniak-Walczak M. (2006) Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
Google Scholar

Flick U., von Kardorff E., Steinke I. (red.) (2004). A Companion to Qualitative Research, tłum. Jenner B., London, SAGE Publications.
Google Scholar

Hupbach A., Fieman R. (2012) Moderate Stress Enhances Immediate and Delayed Retrieval of Educationally Relevant Material in Healthy Young Men, „Behavioral Neuroscience”, nr 126(6), s. 819–825, https://doi.org/10.1037/a0030489
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/a0030489

Jurgiel A. (2009) Doświadczanie szkoły przez uczniów. Rekonstrukcja fenomenograficzna, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(10), s. 142–148.
Google Scholar

Klus-Stańska D. (2005) Mentalne zniewolenie nauczycieli wczesnej edukacji – epizod czy prawidłowość, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 1 (1), s. 55–66.
Google Scholar

Klus-Stańska D. (2007) Behawiorystyczne źródła myślenia o nauczaniu, czyli siedem grzechów głównych wczesnej edukacji w: Wczesna edukacja. Między schematem a poszukiwaniem nowych ujęć teoretyczno-badawczych, Klus-Stańska D., Szatan E., Bronk D. (red.), Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 15–28.
Google Scholar

Klus-Stańska D. (2009) Polska rzeczywistość dydaktyczna – paradygmatyczny taniec św. Wita w: Paradygmaty współczesnej dydaktyki, Hurło L., Klus-Stańska D., Łojko M. (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 62–73.
Google Scholar

Klus-Stańska D. (2018) Paradygmaty dydaktyki. Myśleć teorią o praktyce, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Lincoln Y. S., Guba E. G. (1985) Naturalistic Inquiry, Thousand Oaks, CA, SAGE Publications, https://doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8

Marton F. (1986) Phenomenography: A research approach to investigating different understandings of reality, “Journal of Thought”, nr 21, s. 28–49.
Google Scholar

Marton F., Dall’Alba G., Beaty E. (1993) Conceptions of Learning, „International Journal of Educational Research”, nr 19, s. 277–300.
Google Scholar

Męczkowska A. (2002) Od świadomości nauczyciela do konstrukcji świata społecznego, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Nowak-Łojewska A. (2011) Nauczyciel „konserwa” (?) – odporny na zmianę relikt w skansenowej szkole, „Studia Pedagogiczne”, t. LXIV/2011, s. 173–186.
Google Scholar

Patton M. Q. (2015) Qualitative Research and Evaluation Methods: Integrating Theory and Practice, Thousand Oaks, CA, SAGE Publications.
Google Scholar

Rubacha K. (2008) Metodologiczna struktura przedmiotu badań pedagogiki w: Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki, K. Rubacha (red.), Kraków, Oficyna Wydanicza „Impuls”, s. 161–171.
Google Scholar

Urbaniak-Zając D. (2008) Rzeczywistość pedagogiczna a sposoby jej poznawania – perspektywa interpretacyjna w: Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki, K. Rubacha (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 185–200.
Google Scholar

Yates Ch., Partridge H., Bruce Ch. (2012) Exploring Information Experiences Through Phenomenography, “Library and Information Research”, t. 36, nr 112, s. 96–119, https://doi.org/10.29173/lirg496
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.29173/lirg496

Reed B. I. (2006) Phenomenography as a Way to Research the Understanding by Students of Technical Concepts, referat zaprezentowany na konferencji Technological Innovation and Sustainability, zorganizowanej przez Núcleo de Pesquisa em Tecnologia da Arquitetura e Urbanismo (NUTAU), Sao Paulo, Brazil, [online:] https://www.academia.edu/1122550/Phenomenography_as_a_way_to_research_the_understanding_by_students_of_technical_concepts (dostęp: 5.08.2023).
Google Scholar