Dziecko w kulturze edukacji alternatywnej na przykładzie Planu Daltońskiego
DOI :
https://doi.org/10.18778/2450-4491.17.10Mots-clés :
pedagogika alternatywna, Nowe Wychowanie, dziecko-agens, Plan Daltoński, Helen ParkhurstRésumé
Celem artykułu jest ukazanie spójnej narracji prekursorów klasycznych koncepcji edukacji alternatywnej dotyczącej dziecka i jego pozycji w procesie kształcenia. Ich uwspólnione poglądy ujmują dziecko w kategoriach podmiotu aktywnego, sprawczego i zaangażowanego we własny rozwój i życie społeczne. W tekście ukazano poglądy wiodących prekursorów pedagogiki alternatywnej, które wzmacniają ujęcie dziecka-agensa. Szczególnie silnie wyakcentowano idee pedagogiczne Helen Parkhurst, twórczyni koncepcji edukacyjnej zwanej Planem Daltońskim. Koncepcję tę uczyniono praktyczną egzemplifikacją obrazu dziecka-ucznia, jaki wyłania się z rozważań autorek tekstu, które naświetliły jedynie wybrane wątki z niezwykle bogatej spuścizny twórców alternatywnych nurtów edukacji. Do realizacji założonego celu wykorzystano metodę analizy i interpretacji treści zawartych w materiałach źródłowych i rekonstruowanych (Silverman 2008). Poglądy klasyków koncepcji alternatywnych są nadal niezwykle aktualne i w zasadzie w niewielkim stopniu obecne w praktyce polskich szkół. Współcześnie wiele mówi się o konieczności aktywnej partycypacji ucznia w procesie własnego rozwoju, a postulat ten czyni się sztandarowym założeniem wprowadzanych reform oświatowych czy innowacyjnych programów kształcenia, ale tylko niewielu uczniów rzeczywiście tego doświadcza.
Références
Chłoń-Domińczak A. (red.) (2013) Raport o stanie edukacji 2012. Liczą się efekty, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
View in Google Scholar
Dąbrowski M., Żytko M. (2007) Umiejętności językowe i matematyczne uczniów kończących klasę trzecią. Badanie umiejętności podstawowych uczniów klas szkoły podstawowej. Raport z badań, cz. I, Warszawa, Centralna Komisja Edukacyjna.
View in Google Scholar
Dewey J. (1897) The Psychology of Effort, “The Philosophical Review”, nr 6(1), 43–56, https://doi.org/10.2307/2175586
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/2175586
Dolata R., Sitek M. (red.) (2015) Raport o stanie edukacji 2014. Egzaminy zewnętrzne w polityce i praktyce edukacyjnej, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
View in Google Scholar
Dudzikowa M., Wawrzyniak-Beszterda R. (red.) (2010) Doświadczenia szkolne pierwszego rocznika reformy edukacji, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Fazlagić J. (2018) Szkoła dla Innowatora: kształtowanie kompetencji proinnowacyjnych, Kalisz, ODN.
View in Google Scholar
Federowicz M., Choińska-Mika J., Walczak D. (red.) (2014) Raport o stanie edukacji 2013. Liczą się nauczyciele, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
View in Google Scholar
Federowicz M., Sitek M. (red.) (2011) Raport o stanie edukacji 2010. Społeczeństwo w drodze do wiedzy, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
View in Google Scholar
Federowicz M., Wojciuk A. (red.) (2012) Raport o stanie edukacji 2011. Kontynuacja przemian, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
View in Google Scholar
Filipiak E., Smolińska-Rębas H. (2000) Od Celestyna Freineta do edukacji zintegrowanej w poszukiwaniu modelu wczesnej edukacji, czyli o tym, jak organizować sytuacje edukacyjne wyzwalające aktywność własną dziecka, Bydgoszcz, Wydawnictwo Uczelniane WSP.
View in Google Scholar
Glier J. P. (2020) Pedagogika Montessori w ujęciu holistycznym, „Studia z Teorii Wychowania”, nr 4(33), s. 131–149.
View in Google Scholar
Grey P. (2015) Wolne dzieci. Jak zabawa sprawia, że dzieci są szczęśliwe, bardziej pewne siebie i lepiej się uczą?, Podkowa Leśna, Wydawnictwo MiND.
View in Google Scholar
Guz S. (2006) Metoda Montessori w przedszkolu i szkole. Kształcenie i osiągnięcia dzieci, Lublin, Wydawnictwo Naukowe UMCS.
View in Google Scholar
Key E. (2005) Stulecie dziecka, tłum. I. Moszczeńska, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
View in Google Scholar
Klus-Stańska D. (2000) Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
View in Google Scholar
Klus-Stańska D. (2007) Behawiorystyczne źródła myślenia o nauczaniu, czyli siedem grzechów głównych wczesnej edukacji w: Wczesna edukacja. Między schematem a poszukiwaniem nowych ujęć teoretyczno-badawczych, D. Klus-Stańska, E. Szatan, D. Bronk (red.), Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 15–28.
View in Google Scholar
Klus-Stańska D., Kruk J. (2009) Tworzenie warunków dla rozwojowej zmiany poznawczej i konstruowania wiedzy przez dziecko w: Pedagogika wczesnoszkolna – dyskusje, problemy, rozwiązania, D. Klus-Stańska, M. Szczepkowska-Pustkowska (red.), Warszawa, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, s. 457–504.
View in Google Scholar
Klus-Stańska D. (2008) Mitologia transmisji wiedzy, czyli o konieczności szukania alternatyw dla szkoły, która amputuje mózg, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(8), 35–44.
View in Google Scholar
Kłosińska M. (2019) Unschooling i szkoły demokratyczne w: Nurty edukacji alternatywnej w świetle wiedzy o procesach uczenia się, M. Żylińska (red.), Stary Toruń, Edukatorium, s. 251–288.
View in Google Scholar
Korczak J. (1929) Prawo dziecka do szacunku, Warszawa–Kraków, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie.
View in Google Scholar
Lager D. (1983) Helen Parkhurst and the Dalton Plan: the Life and Work of an American educator, University of Connecticut.
View in Google Scholar
Mendel M. (2018) Pedagogika miejsca wspólnego. Miasto i szkoła, Gdańsk, Wydawnictwo Naukowe Katedra.
View in Google Scholar
Michalak R. (2013) Dziecko u progu edukacji przedmiotowej. Studium teoretyczno-empiryczne, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
View in Google Scholar
Michalak M. (2015) Korczakowskie prawo do społecznej partycypacji dziecka. Dziecięce obywatelstwo w: Konwencja o Prawach Dziecka. Wybór zagadnień (artykuły i komentarze), S. L. Stadniczeńko (red.), Warszawa, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, s. 15–20.
View in Google Scholar
Michalak R., Parczewska T. (2019) (Nie)obecność outdoor education w kształceniu szkolnym, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
View in Google Scholar
Miksza M. (2014) Zrozumieć Montessori. Czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Neill A. S. (1991) Summerhill, tłum. B. Białecka, Katowice, Almaprint.
View in Google Scholar
Okoń W. (2001) Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
View in Google Scholar
Parkhurst H. (1926) An Explanation of the Dalton Laboratory Plan by its Originator Helen Parkhurst, London, Dalton Association.
View in Google Scholar
Parkhurst H. (1928) Wykształcenie według Planu Daltońskiego, tłum. Z. Umińska, H. E. Kennedy, Lwów–Warszawa, Zjednoczone Zakłady Kartograficzne i Wydawnicze „Książnica-Atlas”.
View in Google Scholar
Ploeg P. (2013) Dalton Plan: Origins and Theory of Dalton Education, Deventer, Saxion Dalton University Press.
View in Google Scholar
Pring, R. (2007) John Dewey: Continuum Library of Educational Thought, London, Continuum International Publishing Group.
View in Google Scholar
Rawson M., Richter T. (red.) (2011) Waldorfski program nauczania. Cele i zadania edukacyjne oraz treści nauczania. Wersja angielska, tłum. M. Świerczek, E. Łyczewska, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Röhner R., Wenke H. (2011) Pedagogika Planu Daltońskiego, tłum. E. Zygmunt, Łódź, Wydawnictwo SOR-MAN.
View in Google Scholar
Schieren, J. (2012) The Concept of Learning in Waldorf Education, „Research of Steiner Education”, nr 3(1), s. 63–74.
View in Google Scholar
Silverman D. (2008) Interpretacja danych jakościowych, tłum. M. Głowacka-Grajper, J. Ostrowska, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar
Sowińska H. (red.) (2011) Dziecko w szkolnej rzeczywistości. Założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
View in Google Scholar
Steenberg U. (2005) Pedagogika Marii Montessori w przedszkolu, tłum. M. Jałowiec, Kielce, Wydawnictwo Jedność HERDER.
View in Google Scholar
Śliwerski B. (1993) Wyspy oporu edukacyjnego, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Śliwerski B. (1996) Klinika szkolnej demokracji, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Śliwerski B. (2007) Pedagogika dziecka. Studium pajdocentryzmu, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
View in Google Scholar
Śliwerski B. (2008) Polityka oświatowa jako czynnik erozji tkwiącego w twórcach alternatywnej edukacji pedagogicznego kapitału, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(8), s. 7–18.
View in Google Scholar
Śliwerski B., Paluch M. (2021) Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Śliwerski B., Szkudlarek T. (1992) Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Śliwerski B., Śliwerska W. (1991) Edukacja w wolności, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
View in Google Scholar
Wiśniewska-Kin M., Rybska E. (2020) Świat w optyce dziecka. Reprezentacje obiektów przyrodniczych z dziecięcej perspektywy, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.26881/pwe.2021.52.03
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.26881/pwe.2021.52.03
Wołoszyn S. (2003) Oświata i wychowanie w XX wieku w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar
Tyrawski M. et al. (2020) Raport o stanie polskiej oświaty, https://www.mlodalewica.pl/wp-content/uploads/2022/08/Raport_download.pdf (dostęp: 23.08.2023).
View in Google Scholar
Le site web de la revue, hébergé par l'équipe éditoriale de NOWIS se trouve sur la plate-forme Index Copernicus: 
