Odkrywcy, projektanci, badacze: interdyscyplinarna analiza postaw dorosłych wobec seksualności dziecięcej

Justyna Ratkowska-Pasikowska

doi:10.18778/2450-4491.20.10

Autor

Justyna Ratkowska-Pasikowska Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-7318-3923

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.20.10

Słowa kluczowe:

seksualność dziecięca, postawy dorosłych, kapitał kulturowy, andragogika, edukacja seksualna

Abstrakt

Artykuł podejmuje analizę postaw dorosłych wobec seksualności dziecięcej, przyjmując jako punkt wyjścia andragogiczną typologię podejść do wiedzy autorstwa Mieczysława Malewskiego – odkrywcy, projektanta i badacza. To właśnie te trzy postawy służą jako główna rama interpretacyjna pozwalająca uchwycić zróżnicowane style myślenia dorosłych o seksualności dziecka – od eksploracyjnych, przez normatywno-praktyczne, po refleksyjno-krytyczne. Uzupełnieniem tej typologii są konteksty kulturowe i strukturalne zaczerpnięte z koncepcji Pierre’a Bourdieu (habitus, kapitał kulturowy) oraz Bronisława Malinowskiego (normy społeczne jako element funkcjonalny kultury), które ukazują, w jaki sposób uwarunkowania społeczno-kulturowe wpływają na moralne i edukacyjne granice wyznaczane dziecięcej seksualności. Artykuł proponuje spojrzenie na edukację seksualną dorosłych jako proces nie tylko poznawczy, lecz również etyczny i transformujący – prowadzący ku większej świadomości, inkluzyjności i odpowiedzialności wychowawczej.

Biogram autora

Justyna Ratkowska-Pasikowska - Uniwersytet Łódzki

Justyna Ratkowska-Pasikowska jest edukatorką i badaczką akademicką, specjalizującą się w edukacji, seksualności oraz studiach nad płcią. W latach 2020–2023 pełniła funkcję członkini Sekcji Metodologii Badań Pedagogicznych Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk i została wybrana na kolejną kadencję na lata 2024–2027. Jej doświadczenie międzynarodowe obejmuje m.in. stypendia badawcze na Uniwersytecie w Alcalá de Henares w Hiszpanii. Aktywnie uczestniczy w licznych projektach międzynarodowych, zarówno jako uczestniczka, jak i kierowniczka. Regularnie bierze udział w konferencjach naukowych w kraju i za granicą, prezentując swoje badania dotyczące m.in. problematyki seksualności małego dziecka, LGBTQ+, tożsamości płciowej oraz doświadczeń rodziców dzieci transpłciowych.

Bibliografia

Beisert M. (1991) Seks twojego dziecka, Poznań, Zakład Wydawniczy K. Domke.
Google Scholar

Beisert M. (2023) Rozwój seksualny w okresie dzieciństwa, t. 1, Praktyczna analiza teoretyczna, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, https://doi.org/10.53271/2023.149
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.53271/2023.149

Bourdieu P. (1986) The Forms of Capital w: Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, J. Richardson (red.), Westport, CT, Greenwood Press, s. 241–258.
Google Scholar

Bourdieu P. (1998) Practical Reason: On the Theory of Action, Stanford, CA, Stanford University Press.
Google Scholar

Bourdieu P. (2005) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Bourdieu P. (2013) Homo Academicus. Posłowie – Dwadzieścia lat później, tłum. M. Janik, S. Królak, P. Szenajch, „Praktyka Teoretyczna”, nr 1(7), s. 31–50, https://doi.org/10.14746/prt.2013.1.3
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2013.1.3

Bourdieu P. (2022) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Wydanie nowe, tłum. P. Biłos, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Bruner J. (1996) The Culture of Education, Cambridge, MA, Harvard University Press, https://doi.org/10.4159/9780674251083
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4159/9780674251083

Dec-Pietrowska J. (2023) Edukacja seksualna w Polsce i systemach edukacyjnych wybranych krajów – modelowe rozwiązania i międzynarodowe inicjatywy, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 2(21), s. 69–82, https://doi.org/10.15804/em.2023.02.05
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/em.2023.02.05

Dora M. (2013) Lepiej nie mówić. O edukacji seksualnej w Polsce, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 2, s. 101–107.
Google Scholar

Foucault M. (2000) Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Warszawa, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
Google Scholar

Jewtuch K. (2020) Współczesna edukacja seksualna dzieci i młodzieży w Polsce – rekonesans, diagnoza, perspektywy, „Filoteknos”, nr 10, s. 470–480.
Google Scholar

Kehily M. J., Montgomery H. (2008) Niewinność i doświadczenie. Historyczne podejście do dzieciństwa i seksualności, tłum. M. Kościelniak, w: Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, M. J. Kehily (red.), Kraków, Wydawnictwo WAM, s. 85–107.
Google Scholar

Kłoskowska A. (2006) Wstęp w: Reprodukcja: Elementy teorii systemu nauczania, P. Bourdieu, J.-C. Passeron, tłum. E. Neyman, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 10–52.
Google Scholar

Knowles M. S., Holton III E. F., Swanson R. A. (2005) The Adult Learner: The Definitive Classic in Adult Education and Human Resource Development, 6th ed., London–New York, Routledge.
Google Scholar

Kolb D. A. (1984) Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development, Englewood Cliffs, NJ, Prentice Hall.
Google Scholar

Kościańska A. (2017) Zobaczyć łosia. Historia polskiej edukacji seksualnej od pierwszej lekcji do internetu, Wołowiec, Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar

Kozakiewicz M. (1969) U podstaw wychowania seksualnego, Warszawa, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Google Scholar

Lew-Starowicz Z., Długołęcka A. (2006) Edukacja seksualna, Warszawa, Świat Książki.
Google Scholar

Malewski M. (1998) Teorie andragogiczne. Metodologia teoretyczności dyscypliny naukowej, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Malinowski B. (1984) Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich. Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji. Miłość, małżeństwo i życie rodzinne u krajowców z Wysp Trobrianda Brytyjskiej Nowej Gwinei, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Malinowski B. (1987) Seks i stłumienie w społeczności dzikich oraz inne studia o płci, rodzinie i stosunkach pokrewieństwa, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Maxwell S. (2010) Jak rozmawiać z dziećmi o seksie. Mądre wychowanie dzieci w świecie internetu i nowych technologii, tłum. H. de Broekere, Poznań, Wydawnictwo Vesper.
Google Scholar

Platon (1999) Menon, tłum. W. Witwicki, Fundacja Wolne Lektury, oprac. na podstawie: Platon (1999), Dialogi, t. 1, Wydawnictwo Antyk, Kęty, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/platon-menon.html (dostęp: 10.06.2025).
Google Scholar

Platon (2005) Hippiasz mniejszy, tłum. W. Witwicki, Fundacja Wolne Lektury, oprac. na podstawie: Platon (2005), Dialogi, t. 1, Wydawnictwo Antyk, Kęty, http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/platon-hippiasz-mniejszy (dostęp: 10.06.2025).
Google Scholar

Półturzycki J. (1999) Dydaktyka dla nauczycieli, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Ratkowska-Pasikowska J. (2020) Ekspresja seksualna małego dziecka. Norma kliniczna a przekonania rodziców i nauczycieli, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.18778/8142-950-4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-950-4

Reay D. (2004) ‘It’s All Becoming a Habitus’: Beyond the Habitual Use of Habitus in Educational Research, „British Journal of Sociology of Education”, nr 25(4), s. 431–444, https://doi.org/10.1080/0142569042000236934
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0142569042000236934

Rudolph J., Zimmer-Gembeck M. J. (2020) Chroniąca rola rodziców – badanie jakościowe poglądów rodziców dotyczących zapobiegania wykorzystywaniu seksualnemu dzieci, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, nr 19(2), s. 155–187.
Google Scholar

Savage M., Bagnall G., Longhurst B. J. (2005) Globalization and Belonging, London, SAGE Publications, https://doi.org/10.4135/9781446216880
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781446216880

Skeggs B. (2004) Class, Self, Culture, London–New York, Routledge.
Google Scholar

Smolińska-Theiss B. (2010) Rozwój badań nad dzieciństwem – przełomy i przejścia, „Chowanna”, nr 1, s. 13–26.
Google Scholar

Szołtysek E. A. (2003) Filozofia pedagogiki. Podstawy edukacji: teoria – metodyka – praktyka, Wydawnictwo ESSE.
Google Scholar

Zielona-Jenek M., Chodecka A. (2010) Jestem dziewczynką, jestem chłopcem. Jak wspomagać rozwój seksualny dziecka, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Ziman J. M. (1979) Reliable Knowledge: An Exploration of the Grounds for Belief in Science, New York, Cambridge University Press.
Google Scholar

Żeber-Dzikowska I., Wysocka-Kunisz M., Szydłowska A. (2016) Kompetencje nauczyciela w kontekście kształcenia, „Społeczeństwo. Edukacja. Język”, nr 4, s. 93–101.
Google Scholar