O teorii i współczesnym teoretyzowaniu w naukach społecznych

Sławomir Banaszak

doi:10.18778/2450-4491.20.02

Autor

Sławomir Banaszak Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0001-6083-6641

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.20.02

Słowa kluczowe:

teoria, teoretyzowanie, analiza, synteza, miejsce i rola teorii w naukach społecznych

Abstrakt

Teoria i teoretyzowanie to zagadnienia ważne dla nauki. Każdej nauki. A dla nauk społecznych zwłaszcza. Z tego powodu autor podejmuje się wskazania na niektóre z wpływowych tendencji w tych naukach, które eliminują teorię z myślenia o dyscyplinie, także z myślenia o badaniach empirycznych. Mimo że w literaturze światowej pojawiają się ważne, a nawet przełomowe dzieła teoretyczne, publikacje głównego nurtu redukują teorię do cytatów, zestawień, czasem jedynie mott do rozdziałów. Autor zastanawia się nad uwarunkowaniami tego stanu rzeczy. Dochodzi do wniosku, że częściowo odpowiadają za ten stan recenzenci, którzy nie zawsze są zainteresowani w oryginalnych i – przede wszystkim – samodzielnych analizach, nie interesuje ich praca z tekstem. Z tego powodu autorzy uprawiają działalność „zestawienniczą”, którą z trudem można nazwać naukową w tradycyjnym sensie tego słowa. Autor w słowie końcowym niniejszego szkicu wylicza słabości tego stanu rzeczy i możliwe długoterminowe skutki dla rozwoju teorii nauk społecznych.

Biogram autora

Sławomir Banaszak - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Sławomir Banaszak – prof. UAM dr hab., socjolog, specjalista w zakresie organizacji i zarządzania, kierownik Zakładu Metodologii Nauk o Edukacji. Specjalizuje się w metodologii nauk społecznych, zagadnieniach menedżeryzmu, w socjologii gospodarki, pracy, w kształceniu menedżerów. Autor: Japanese and Polish Managers. Economy, Management and Education (2023), Menedżerowie w społeczeństwie współczesnym. Studium z socjologii edukacji (2019), Diagnoza w wymiarze jednostkowym i społecznym (2019), Edukacja menedżerska w społeczeństwie współczesnym. Studium teoretyczno-empiryczne (2011), Socjologiczne, pedagogiczne i psychologiczne problemy organizacji i zarządzania (2009, wyd. II, poszerzone 2011), Problemy socjologii gospodarki (2008), Socjologiczne i psychologiczne problemy organizacji i zarządzania (2007), Menedżerowie w strukturze społecznej (2006). Odbył staże naukowe i wizyty studyjne: London School of Economics and Political Science (LSE), École des hautes études commerciales de Paris (HEC Paris), Institut européen d’administration des affaires, Fontainebleau (INSEAD), Stockholm University, Instituto de Estudios Superiores de la Empresa, Barcelona (IESE Business School), Bocconi School of Management, Milan.

Bibliografia

Banaszak S. (2017a) Teoria – empiria – praktyka. Status metodologiczny nauk społecznych, „Studia Edukacyjne”, nr 44, s. 65–77, https://doi.org/10.14746/se.2017.44.4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/se.2017.44.4

Banaszak S. (2017b) Fokus: technika i jej zastosowanie w badaniach edukacyjnych, „Studia Edukacyjne”, nr 45, s. 19–28, https://doi.org/10.14746/se.2017.45.2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/se.2017.45.2

Banaszak S. (2019) Menedżerowie w społeczeństwie współczesnym. Studium z socjologii edukacji, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Castells M. (2013) Społeczeństwo sieci, tłum. M. Marody, J. Stawiński, S. Szymański, K. Pawluś, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Giddens A. (2001) Nowe zasady metody socjologicznej, tłum. G. Woroniecka, Kraków, Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Kahneman D. (2012) Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, tłum. P. Szymczak, Poznań, Media Rodzina.
Google Scholar

Kotarbiński T. (1961) Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków, Ossolineum.
Google Scholar

Kmita J. (1975) Wykłady z logiki i metodologii nauk, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Kozyr-Kowalski S. (2004) Socjologia, społeczeństwo obywatelskie i państwo, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Marciszewski W. (2002) Szkice do współczesnej metodologii nauk społecznych, Warszawa, Fundacja na rzecz Informatyki, Logiki i Matematyki.
Google Scholar

Mills C. W. (2008) Wyobraźnia socjologiczna, tłum. M. Bucholc, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Myrdal G. (1969) Objectivity in Social Research, New York, NY, Pantheon Books.
Google Scholar

Piketty T. (2014) Capital in the Twenty-First Century, tłum. A. Goldhammer, Cambridge, MA, The Belknap Press of Harvard University Press.
Google Scholar

Przełęcki M. (1993) Interpretacja terminów teoretycznych: w obronie dogmatyzmu empiryzmu, „Filozofia Nauki”, nr 2–3, s. 191–200.
Google Scholar

Rubacha K. (2008) Metodologia badań nad edukacją, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Google Scholar

Swedberg R. (2014) The Art of Social Theory, Princeton, NJ, Princeton University Press.
Google Scholar

Swedberg R. (2016) Before Theory Comes Theorizing or How to Make Social Science More Interesting, „The British Journal of Sociology”, t. 67, nr 1, s. 5–22, https://doi.org/10.1111/1468-4446.12184.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1468-4446.12184

Turner J. H. (2012) Struktura teorii socjologicznej. Wydanie nowe, tłum. G. Woroniecka et al., Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Wechta P. (2003) Socjologia i kryptosocjologia Josepha Schumpetera, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar