Deegoizacja jako cel wychowania – paradygmat duszy

Andrzej Pankalla; Aleksandra Kilian

doi:10.18778/2450-4491.12.15

Autor

Andrzej Pankalla Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-9138-6185
Aleksandra Kilian Fundacja Arbor Mundi

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.12.15

Słowa kluczowe:

deegoizacja, perspektywa duszy, wychowanie, Kurt Danziger, James Hillman

Abstrakt

Artykuł traktuje o człowieku jako istocie funkcjonującej w porządku wyobrażonym i zdolnej do tworzenia obrazów. Jednym z tych obrazów jest konstrukt ego przedstawiony w perspektywie psychologii krytycznej Kurta Danzigera oraz psychologii imaginalnej/paradygmat duszy (soul movement) Jamesa Hillmana. Autorzy wprowadzają te dwa podejścia celem zasygnalizowania obszaru badawczego, który potencjalnie może być wykorzystany we współczesnej refleksji nad kategorią wychowania. Analiza krytyczna wskazuje na swoistą redukcję natury ludzkiej i historii człowieka we współczesnej psychologii do historii „ja” i dominacji „ego”. Natomiast koncepcję Hillmana charakteryzuje misja deegoizacji, a więc pozbawienia siły tego fikcyjnego konstruktu, na rzecz realnie istniejącej duszy, która nie tylko ma wymiar przekraczający ego, bo zawiera w sobie wielość innych obrazów, ale także osobowość, a nawet osobę ludzką. Hillman uznaje bowiem za Platonem istnienie anima mundi, czyli ensouled world, która jest szersza i pierwotna wobec nie tylko ego, ale i duszy ludzkiej, a której owa dusza jest składową. Zgodnie z tą perspektywą, w procesie wychowania rolą rodzica i nauczyciela staje się deegoizacja jako warunek stwarzania duszy dziecka (soul-making).

Biogramy autorów

Andrzej Pankalla - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Pankalla Andrzej – doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w Instytucie Psychologii, kierownik Centrum Psychologii Antropologicznej przy UKSW. Specjalizuje się w historii psychologii, psychologii kulturowej i psychologii religii. Jest organizatorem psychokulturowych wypraw badawczych (Ekwador, Gwatemala, Buriacja, kraje Afryki, etc.). Ostatnio opublikował (jako współautor) Indygeniczna psychologia Słowian (2018).

Aleksandra Kilian - Fundacja Arbor Mundi

Kilian Aleksandra – magister, absolwentka psychologii na University of East London w Wielkiej Brytanii. Obecnie jest dyrektorem w First Step Academy School we Wrocławiu. Współautorka książki Psychescapes – tożsamość naszych czasów? (2007) oraz autorka artykułów naukowych o tematyce psychokulturowej.

Bibliografia

Brock A. (red.) (2006) Internationalizing the history of psychology, New York, New York University Press.
Google Scholar

Danziger. K. (2002) Constructing the subject. Historical origins of psychological research, Cambridge, Cambridge University Press.
Google Scholar

Danziger K. (2012) Historical psychology of persons: categories and practice w: The psychology of personhood: Philosophical, historical, social-developmental and narrative perspectives, J. Martin, M. H. Bickhard (red.), Cambridge, University Press, s. 59–80.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139086493.006

De Waal F. (2018) Ateista i bonobo. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych, tłum. K. Kornas, Kraków, Copernicus Center Press.
Google Scholar

Dilthey W. (1982) Pisma estetyczne, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Dilthey W. (1987) O istocie filozofii oraz inne pisma, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Dilthey W. (2004) Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk, Słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Doda-Wyszyńska A. (2020) Mitologia coachingu w: Mity kultury współczesnej. Perspektywa psychoantropologiczna, M. Obrębska, A. Pankalla (red.), Poznań, Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, s. 241–256.
Google Scholar

Dunbar R. (2019) Człowiek. Biografia, tłum. Ł. Lamża, Kraków, Copernicus Center Press.
Google Scholar

Frankfurtczyk (2013) Teologia niemiecka, tłum. P. Augustyniak, Warszawa, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego.
Google Scholar

Geertz C. (2005) Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, tłum. D. Wolska, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Harari Y. N. (2018) Sapiens. Od zwierząt do bogów, tłum. J. Hunia, Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Hillman J. (2014) Kod duszy. W poszukiwaniu charakteru człowieka i jego powołania, tłum. J. Korpanty, Warszawa, Laurum.
Google Scholar

Hillman J. (2016) Re-wizja psychologii, tłum. J. Korpanty, Warszawa, Laurum.
Google Scholar

Hillman J. (2017) Siła charakteru, tłum. J. Korpanty, Warszawa, Laurum.
Google Scholar

Hillman J. (2020) Samobójstwo a dusza, tłum. J. Korpanty, Warszawa, Laurum.
Google Scholar

Marecek J., Hare-Mustin R. T. (2009) Clinical Psychology: The Politics of Madness w: Critical Psychology: Introduction, D. Fox, I. Prilleltensky, S. Austin (red.), Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington DC: Sage, s. 75–92.
Google Scholar

Pankalla A., Kilian A. (2018) Re-wizja i re-autoryzacja psychologii. Ekspedycja na peryferie – od myśli krytycznej ku psychologii realnej, „Czasopismo Psychologiczne” 24 (1), s. 21–35.
Google Scholar

Parker I. (1999) Critical psychology: Critical links, “Annual Review of Critical Psychology”, 1, s. 3–18.
Google Scholar

Sloan A. (2009) Theories of Personality w: Critical Psychology: Introduction, D. Fox, I. Prilleltensky, S. Austin (red.), Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington DC: Sage, s. 57–74.
Google Scholar