Historia mówiona a metoda biograficzna. Wspólne ramy i różnice wynikające z odmienności perspektyw badawczych

Abstrakt

Rozważania podjęte w tym artykule bezpośrednio wynikają z badań nad losami dzieci urodzonych z powodu wojny w Polsce (Children Born of War) i wiążą się z metodologicznym, epistemologicznym i etycznym napięciem doświadczanym w pracy z rozmówcami oraz podczas analizy ich relacji. Napotkane trudności stały się źródłem do krytycznej refleksji oraz impulsem do podjęcia próby usystematyzowania wiedzy o wzajemnych relacjach dwóch tradycji badawczych: historii mówionej i metody biograficznej, które na przestrzeni kilku dekad współistniały, wzajemnie na siebie wpływając i przenikając się do tego stopnia, że z czasem wielu badaczy zaczęło je ze sobą utożsamiać lub uważać jedną za część drugiej i na odwrót. Istotny w tym procesie był chaos dotyczący terminów i pojęć. W tekście przedstawione zostały także podobieństwa i różnice obu podejść, zarówno w wymiarze epistemologicznym, jak i etycznym. Za fundamentalną różnicę uznany został stosunek do badanego, który wynika przede wszystkim z odmiennych celów naukowych, jakie stawiają sobie badacze poruszający się w obu polach badawczych. Podkreślenie różnic nie ma jednak celu stawiania granic, ale stanowi postulat zachowania większej uważności i samoświadomości teoretycznej i metodologicznej badaczy, ma także sprzyjać wzajemnemu poznawaniu się i inspirowaniu, co może pozytywnie wpłynąć na jakość badań i analiz.