Poszukiwanie tożsamości przez badacza w kontekście etnograficznego badania emocji w pracy nauczyciela

Beata Pawłowska

doi:10.18778/1733-8069.15.1.09

Autor

Beata Pawłowska Uniwersytet Łódzki, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania, ul. Rewolucji 1905 roku 41/43, 90-214 Łódź https://orcid.org/0000-0001-8335-9040

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.15.1.09

Słowa kluczowe:

etnografia, tożsamość badacza, dostęp do danych, szkoła, nauczyciel

Abstrakt

Celem artykułu jest zaprezentowanie trudności metodologicznych i problemów, jakie napotkałam jako badacz, prowadząc badania terenowe dotyczące emocji w pracy zawodowej nauczycieli, w kontekście dwóch kwestii, to jest uzyskania dostępu do danych oraz poszukiwania tożsamości przez badacza. Analiza ograniczona została do trudności wiążących się z wyborem terenu badań, problemów z wejściem na teren badań i uzyskaniem dostępu do danych oraz refleksji dotyczących świadomego ukrywania tożsamości badacza. Opisywane badania etnograficzne dotyczyły emocji w pracy zawodowej nauczycieli. Założyłam, że jedynie przyjęcie paradygmatu interpretatywnego da mi podstawy do zrozumienia procesu kierowania emocjami oraz pozwoli na dostrzeżenie emocji, w tym ich źródła, występujących w pracy nauczyciela. Zawarte w artykule przemyślenia są wynikiem: 1) wielokrotnych obserwacji oraz obserwacji uczestniczących prowadzonych przez autorkę w latach 2008−2016 na terenie szkół podstawowych i gimnazjów z aglomeracji łódzkiej; 2) analiz wywiadów swobodnych małoustrukturalizowanych oraz ustrukturalizowanych prowadzonych przez autorkę z obecnymi nauczycielami, emerytowanymi nauczycielami, rodzicami, dyrektorami szkół i pozostałymi pracownikami szkół; 3) nieustrukturyzowanych rozmów badawcza z badanymi, 4) analiz dokumentów zastanych i stron internetowych. Wybór tożsamości badacza determinowany jest terenem badań. W badaniu placówek edukacyjnych ujawnienie tożsamości badacza umożliwia szerszy dostęp do danych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Beata Pawłowska - Uniwersytet Łódzki, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania, ul. Rewolucji 1905 roku 41/43, 90-214 Łódź

Beata Pawłowska, doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie socjologii. Absolwentka socjologii i psychologii (specjalizacja zarządzanie zasobami ludzkimi). Pracownik Katedry Socjologii Organizacji i Zarządzania IS UŁ. Badacz kultury organizacyjnej oraz obecnie zachowań emocjonalnych w środowisku pracy. Członek wielu zespołów badawczych. Wykładowca studiów podyplomowych między innymi z zakresu coachingu, mentoringu i consultingu personalnego oraz metod wspierania rozwoju kompetencji społecznych, ZZL i public relations. Kierownik studiów podyplomowych „Skuteczny Kierownik Sektora Publicznego”. Zainteresowania badawcze koncentruje na problematyce emocji w środowisku pracy, w tym w środowisku edukacyjnym.

Bibliografia

Atkinson Paul, Hammersley Martyn (1994) Ethnography and participant observation [w:] Norman K. Denzin, Yvonna Lincoln, eds., Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks, CA, London: Sage, s. 248−261.
Google Scholar

Averill James R. (1980) A constructivist view of emotion [w:] Robert Plutchik, Henry Kellerman, eds., Emotion: Theory, research, and experience. New York: Academic Press, s. 305−339.
Google Scholar

Averill James R. (1982) Anger and aggression: An essay on emotion. New York: Springer-Verlag.
Google Scholar

Averill James R. (1983) Studies on anger and aggression: Implications for theories of emotion. „American Psychologist”, vol. 38, s. 1145−1160.
Google Scholar

Averill James R. (1993) Illusions of anger [w:] Richard B. Felson, James T. Tedeschi, eds., Aggression and violence: Social interactionist perspectives. Washington, DC: American Psychological Association, s. 171−192.
Google Scholar

Backer Howard S., Geer Blanche (1960) Participant observation. The analysis of qualitative field data [w:] Richard N. Adams, Jack J. Preiss, eds., Human Organization Research. Field Relations and Techniques. Homewood, IL: Dorsey, s. 267−289.
Google Scholar

Cahill Spencer E., Eggleston Robin (1994) Managing emotions in public The case of wheelchair users. „Social Psychology Quarterly”, vol. 57, s. 300−312.
Google Scholar

Campos Joseph J. i in. (1994) A Functionalist Perspective on the Nature of Emotion. „ The Japanese Journal of Research on Emotions”, vol. 2, No. 1, s. 1-20.
Google Scholar

Chomczyński Piotr (2008) Mobbing w pracy z perspektywy interakcjonistycznej. Proces stawania się ofiarą. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Collins Randall (1990) Stratification, emotional energy, and the transient emotions [w:] Theodore D. Kemper, ed., Research agendas in the sociology of emotions. Albany: State University of New York Press, s. 27−57.
Google Scholar

Collins Randall (2004) Interaction ritual chains. Princeton: NJ Princeton University Press.
Google Scholar

Collins Randall (2012) Łańcuchy rytuałów interakcyjnych. Przełożyła Katarzyna Suwada Tomanek. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Google Scholar

Cooley Charles H. (1902) Human Nature and Social Order. New York: Scribner’s.
Google Scholar

Denzin Norman K. (1990) Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii. Znaczenie a metoda w analizie biograficznej [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Przełożyła Nina Nowakowska. Warszawa, Poznań: PWN, s. 55–69.
Google Scholar

Doktór Kazimierz (1964) Przedsiębiorstwo przemysłowe. Studium socjologiczne Zakładów Przemysłu Metalowego „Cegielski”. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Doliński Dariusz (2004) Mechanizmy wzbudzania emocji [w:] Jan Strelau, red., Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2. Psychologia ogólna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne s. 319−350.
Google Scholar

Ekman Paul (1973) Darwin and facial expression. New York: Academic Press.
Google Scholar

Ekman Paul (2008) Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce i małżeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ekman Paul (2012) Emocje ujawnione. Gliwice: HELION.
Google Scholar

Ekman Paul, Friesen Wallace V., Sonia Ancoli (1980) Facial signs of emotional experience. „Journal of Personality and Social Psychology”, vol. 39(6), s. 1125−1134.
Google Scholar

Goffman Erving (1961) Encounters: Two studies in the sociology of interaction. Indianapolis: Bobbs-Merrill.
Google Scholar

Goffman Erving (1974) Frame analysis: An essay on the organization of experience. New York: Harper and Row.
Google Scholar

Goffman Erving (1981) Człowiek w teatrze życia codziennego. Przełożyli Helena Datner-Śpiewak, Paweł Śpiewak. Warszawa: PIW.
Google Scholar

Goffman Erving (2005) Piętno: Rozważania o zranionej tożsamości. Przełożyli Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska-Bakir. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Goffman Erving (2006) Rytuał interakcyjny. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Goffman Erving (2008) Zachowanie w miejscach publicznych, o społecznej organizacji zgromadzeń. Przełożyła Olga Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Goffman Erving (2010a) Analiza ramowa. Przełożył Stanisław Burdziej. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Google Scholar

Goffman Erving (2010b) Spotkania. Dwa studia z socjologii interakcji. Przełożył Paweł Tomanek. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Google Scholar

Grzegorzewska Iwona (2012) Emocje w procesie uczenia się i nauczania. „Teraźniejszość. Człowiek. Edukacja”, nr 1(57), s. 39−48.
Google Scholar

Hallett Tim (2003) Emotional feedback and amplification in social interaction. „The Sociological Quarterly”, vol. 44, s. 705−726.
Google Scholar

Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2000) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2007) Ethnography. Principles in Practice. New York: Taylor and Francis.
Google Scholar

Hochschild Arlie R. (1983) The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling. Berkeley: University of California Press.
Google Scholar

Hochschild Arlie R. (2009) Zarządzanie emocjami. Komercjalizacja ludzkich uczuć. Przełożył Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Huberman Michael A., Miles Mattew N. B. (1984) Innovation up Close: How School Improvement Works. New York: Plenum Press.
Google Scholar

Kemper Theodore D. (1978) A Social Interactional Theory of Emotions. New York: Wiley.
Google Scholar

Kemper Theodore D. (1991) Predicting Emotions from Social Relations. „Social Psychology Quarterly”, vol. 54, s. 330−342.
Google Scholar

Kemper Theodore D. (2005) Modele społeczne w wyjaśnianiu emocji. Przełożył Piotr Kołyszko [w:] Michael Lewis, Jeannette M. Haviland-Jones, red., Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. s. 72−87.
Google Scholar

Kemper Theodore D. (2008) Power, status, and emotions [w:] Monica Greco, Paul Stenner, eds., Emotions a social science reader. London, New York: Routledge Taylor and Francis Group, s. 127−131.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (1992) W japońskiej fabryce. Społeczne i kulturowe aspekty pracy i organizacji przedsiębiorstwa. Łódź: Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Kostera Monika (2003) Antropologia organizacji: Metodologia badań terenowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2012) Etnografia socjologiczna [w:] Krzysztof Konecki, Piotr Chomczyński, red., Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin. s. 77−82.
Google Scholar

Kostera Monika, red. (2011) Etnografia organizacji. Badania polskich firm i instytucji. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Kostera Monika (2012) Etnografia organizacji [w:] Krzysztof Konecki, Piotr Chomczyński, red., Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin. s. 73−77.
Google Scholar

Leavitt Robin L., Power Martha B. (1989) Emotional socialization in the postmodern era: Children in day care. „Social Psychology Quarterly”, vol. 52, s. 35−43.
Google Scholar

Lewis Helen (1971) Shame and guilt in neurosis. New York: International Universities Press.
Google Scholar

Lewis Michael (1992) Shame: The exposed self. New York: Free Press.
Google Scholar

Lewis Michael (2000) Self-conscious emotions. Embarrassment, pride, shame and guilt [w:] Michael Lewis, Jeannette M. Haviland-Jones, eds., Handbook of emotion. New York: Guilford Press. s. 742−756.
Google Scholar

Lewis Michael (2005) Emocje samoświadomościowe: Zażenowanie, duma, wstyd, poczucie winy [w:] Michael Lewis, Jeannette M. Haviland-Jones, eds., Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Psychologiczne. s. 780-797.
Google Scholar

Madalińska-Michalak Joanna, Góralska Renata (2012) Kompetencje emocjonalne nauczyciela. Warszawa: Wolters Kluwer Business.
Google Scholar

Marciniak Łukasz T. (2016) Bazary. Kooperacja czy konkurencja? Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Moore Lucy, Savage Jan (2002) Participant observation, informed consent and ethical approval. „Nurse Researcher”, vol. 9 (4), s. 58−69.
Google Scholar

Pawłowska Beata (2011) Jakościowe podejście do badania emocji [w:] Anna Czerner, Elżbieta Nieroba, red., Studia z socjologii emocji. Podręcznik akademicki. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego. s. 91−118.
Google Scholar

Pawłowska Beata (2012) Duma i wstyd jako emocje kierujące zachowaniem. Problemy metodologiczne. „Societas/Communitas”, nr 2(14), s. 39−54.
Google Scholar

Pawłowska Beata (2013) Emocje społeczne w pracy nauczyciela i przedstawiciela handlowego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Perakyla Anssi (1989) Appealing to the experience of the patient in the care of the dying. „Sociology of Health and Illness”, vol. 11 (2), s. 117−134.
Google Scholar

Pollak Lauren H., Thoits Peggy A. (1989) Processes in emotional socialization. „Social Psychology Quarterly”, vol. 52, s. 22−34.
Google Scholar

Prus Robert (1997) Subcultural Mosaics and Intersubjective realities. An ethnographic research agenda for pragmatizing the social sciences. New York: State University of New York Press.
Google Scholar

Prus Robert, Grills Scott (2003) The Deviant Mystique: Involvements, Realities and Regulation. Westport: Preager Publishers.
Google Scholar

Przybyłowska Ilona (1978) Wywiad swobodny ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji i możliwości jego zastosowania w badaniach socjologicznych. „Przegląd Socjologiczny”, t. 30 (30), s. 53−68.
Google Scholar

Retzinger Suzanne M. (1995) Identifying Shame and Anger in Discourse. „American Behavioral Scientist”, vol. 38 (8), s. 1104−1113.
Google Scholar

Scheff Thomas J. (1988) Shame and Conformity: The Deference Emotion System. „American Sociological Review”, vol. 53, s. 395−406.
Google Scholar

Scheff Thomas J. (1990) Microsociology. Discurse, emotion, and social structure. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar

Scheff Thomas J. (2000) Shame and the social bond, and human reality. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar

Scheff Thomas J. (2003) Shame and self in society. „Symbolic Interaction”, vol. 26, s. 239−262.
Google Scholar

Schwartz Morris, Schwartz Charlotte G. (1955) Problems in Participant Observation. „American Journal of Sociology”, vol. 60(4), s. 343−353.
Google Scholar

Silverman David (1984) Going private: ceremonial forms in a private oncology clinic. „Sociology”, vol. 18 (2), s. 191−204.
Google Scholar

Silverman David (2007) Interpretacja danych jakościowych. Przełożyły Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Springer Agnieszka, Oleksa Karolina (2017) Praca emocjonalna a wypalenie zawodowe – analiza porównawcza pracy nauczycieli i pracowników sektora usług komercyjnych. „Medycyna Pracy”, nr 68(5), s. 605–615.
Google Scholar

Stake Robert E., (1994) Case Studies [w:] Norman K. Denzin, Yvonna Lincoln, eds., Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks, CA, London: Sage, s. 236−247.
Google Scholar

Sutton Rosemary E. (2004) Emotional regulation goals and strategies of teachers. “Social Psychology of Education”, 7 (4), s. 379– 398.
Google Scholar

Sutton Rosemary E. (2005) Teachers’ Emotions and Classroom Effectiveness: Implications from Recent Research. “The Clearing House”, 78 (5), s. 229-234.
Google Scholar

Sutton Rosemary E., Mudrey-Camino Reneé, Knight Catharine C. (2009) Teachers’ Emotion Regulation and Classroom Management. „Theory Into Practice”, vol. 48, s. 130–137.
Google Scholar

Tangney June Price (1995b) Shame and guilt in interpersonal relationships [w:] June Tangney, Kurt Fischer, eds., Self-conscious emotions: The psychology of shame, guilt, embarrassment and pride. New York: Guilford Press. s. 114−141.
Google Scholar

Tangney June Price, Dearing Rhonda L. (2002) Shame and guilt. New York: Guilford Press.
Google Scholar

Taylor Stephanie, Littleton Karen (2006) Biographies in talk: A narrative-discursive research approach. „Qualitative Sociology Review”, vol. 2(1), s. 22−38.
Google Scholar

Tooby John, Cosmides Leda (1990) The past explains the present: Emotional adaptations and the structure of ancestral environment. „Ethology and Sociobiology”, vol. 11, s. 375−424.
Google Scholar

Turner Jonathan H., Stets Jan E. (2009) Socjologia emocji. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Walsh David (1998) Doing ethnography [w:] Clive Seale, ed., Researching Society and Culture. London: Sage. s. 245−260.
Google Scholar

Wisecup Allison K, Robinson Dawn T., Smith-Lovin Lynn (2006) Sociology of Emotions [w:] Clifton D. Bryant, Dennis L. Peck, eds., The Handbook of the 21st Century Sociology. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. s. 106−115.
Google Scholar

Wróbel Monika (2013) Praca emocjonalna a wypalenie zawodowe u nauczycieli: moderująca rola inteligencji emocjonalnej. „Psychologia Społeczna”, t. 8, nr 1 (24), s. 53–66.
Google Scholar