Futbol jako instytucja społeczno-polityczna w wybranych niedemokratycznych reżimach politycznych w Europie. Analiza porównawcza

Seweryn Dmowski

doi:10.18778/0208-600X.65.04

Autor

Seweryn Dmowski Instytut Nauk Politycznych, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Warszawski, ul. Nowy Świat 67, 00-927 Warszawa

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.65.04

Słowa kluczowe:

futbol, piłka nożna, reżim polityczny, faszyzm, instytucja polityczna, Europa

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie społeczno-politycznego fenomenu futbolu oraz jego roli w wybranych niedemokratycznych reżimach politycznych w Europie. Wykorzystując porównawczą analizę neoinstytucjonalną czterech przypadków reżimów o charakterze faszystowskim (nazistowskie Niemcy, faszystowskie Włochy, frankistowska Hiszpania oraz salazarowska Portugalia), wypracowano typologię kategorii analitycznych umożliwiających określenie znaczenia futbolu jako instytucji społeczno-politycznej we wspomnianych reżimach politycznych, na którą składają się wpływ oficjalnej ideologii na zinstytucjonalizowany futbol oraz mechanizm przejmowania nad nim kontroli przez niedemokratyczną władzę państwową. W toku analizy porównawczej wykazano podobieństwa i różnice w upolitycznieniu futbolu w Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i Portugalii – zarówno potwierdzające dotychczasowe wyniki studiów porównawczych nad tymi reżimami, jak i ukazujące nowe płaszczyzny zależności pomiędzy nimi. Zagadnienie to nie było do tej pory analizowane w tak szerokiej perspektywie porównawczej – istniejące opracowania ograniczają się raczej do pogłębionej analizy upolitycznienia sportu ogólnie (a nie wyłącznie futbolu) przez wybrane reżimy faszystowskie.

Bibliografia

Aja T. G. (1998), Spanish sports policy in Republican and Fascist Spain, [w:] P. Arnaud, J. Riordan (eds.), Sport and International Politics. The impact of fascism and communism on sport, Routledge, New York, s. 97–113.
Google Scholar

Antoszewski A., Herbut R. (red.) (2002), Leksykon politologii, Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe ATLA2, Wrocław, s. 385.
Google Scholar

Arnaud P., Riordan J. (eds.) (1998), Sport and International Politics. The impact of fascism and communism on sport, Routledge, New York.
Google Scholar

Bielański S. (2009), Sport w historii Włoch okresu faszystowskiego, [w:] T. Gąsowski, S. Bielański (red.) (2009), Sport i polityka w dwudziestowiecznych państwach totalitarnych i autorytarnych, Towarzystwo Historyczne „Historia Iagellonica”, Kraków, s. 87–100.
Google Scholar

Connolly K., MacWilliam R. (2005), Fields of Glory, Paths of Gold: The History of European Football, Mainstream Publishing, Edinburgh, s. 49.
Google Scholar

Djelic M. L. (2010), Institutional Perspectives – Working towards Coherence or Irreconcilable Diversity?, [w:] G. Morgan, J. L. Campbell, C. Crouch, O. K. Pedersen, R. Whitley (eds.), The Oxford Handbook of Comparative Institutional Analysis, Oxford Handbooks, Oxford.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199233762.003.0002

Dmowski S. (2018), Futbol i polityka. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne [w przygotowaniu].
Google Scholar

Drumond M. (2013), For the good of sport and the nation: Relations between sport and politics in the Portuguese New State (1933–1945), “Revista Estudos Politicos”, vol. 2 (7), s. 319–340.
Google Scholar

Gąsowski T., Bielański S. (red.) (2009), Sport i polityka w dwudziestowiecznych państwach totalitarnych i autorytarnych, Towarzystwo Historyczne „Historia Iagellonica”, Kraków.
Google Scholar

Giulianotti R. (1999), Football: Sociology of the global game, Polity Press.
Google Scholar

Griffin R. (1993), The Nature of Fascism, Routdledge.
Google Scholar

Havemann N. (2005), Fussball unterm Hakenkreuz: Der DFB zwischen Sport, Politik und Kommerz, Campus.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF03176038

Holzer J., Balík S. (2009), Postkomunistyczne reżimy niedemokratyczne, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków, s. 24–33, 91.
Google Scholar

Hopkin J. (2006), Metody porównawcze, [w:] D. Marsh, G. Stoker (red.), Teorie i metody w naukach politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 254.
Google Scholar

Kallis A. (2000), The ‘Regime-Model’ of Fascism: A Typology, “European History Quarterly”, vol. 30 (1), s. 79–104.
Google Scholar

Kassimeris C., Xinaris C. (2017), Politics and identity in European football: Cyprus in comparative context, [w:] P. Dolan, J. Connolly (eds.), Sport and National Identities: Globalization and Conflict, Routledge, chapter 4.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315519135-4

Lewis P. H. (2002), Latin Fascist Elites. The Mussolini, Franco and Salazar Regimes, Greenwood Publishing Group, ABC-Clio, London.
Google Scholar

Linz J. J. (1995), Totalitarian and Authoritarian Regimes, Lynne Rienner Publishers, Colorado.
Google Scholar

Llopis-Goig (2015), Spanish Football and Social Change. Sociological Investigation, Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137467959

Lowndes V. (2006), Instytucjonalizm, [w:] D. Marsh, G. Stoker (red.), Teorie i metody w naukach politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 89–108.
Google Scholar

Marschik M. (1999), Between Manipulation and Resistance: Viennese Football in the Nazi Era, “Journal of Contemporary History”, vol. 34 (2), s. 215–229.
Google Scholar

Martin S. (2004), Football and Fascism. The National Game under Mussolini, Berg, Oxford.
Google Scholar

Merkel U. (2000), The hidden social and political history of the German football association (DFB), 1900–50, “Soccer and Society”, vol. 1 (2), s. 167–186.
Google Scholar

Morgan G., Campbell J. L., Crouch C., Pedersen O. K., Whitley R. (2010), Introduction, [w:] G. Morgan, J. L. Campbell, C. Crouch, O. K. Pedersen, R. Whitley (eds.), The Oxford Handbook of Comparative Institutional Analysis, Oxford Handbooks, s. 1–10.
Google Scholar

Payne S. G. (1983), Fascism: Comparison and Definition, University of Wisconsin Press, s. 3–7.
Google Scholar

Payne S. G. (1996), A History of Fascism 1914–1945, University of Wisconsin Press.
Google Scholar

Pinto A. C. (ed.) (2009), Ruling Elites and Decision-Making in Fascist-Era Dictatorships, Columbia University Press, New York.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1386/pjss.8.1.5_2

Pinto A. C., Kallis A. (eds.) (2015), Rethinking Fascism and Dictatorship in Europe, Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137384416

Poboży M. (2010), Metoda instytucjonalna w badaniach europejskich, [w:] K. A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Studia europejskie. Zagadnienia metodologiczne, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 217, 218, 222, 225.
Google Scholar

Quiroga P. (2015), Spanish Fury: Football and National Identities under Franco, “European History Quarterly”, vol. 45 (3), s. 506–529.
Google Scholar

Serrado R. (2009), O jogo de Salazar: A política e o futebol no Estado Novo, Casa das Letras.
Google Scholar

Stępiński M. (2015), Działacze Niemieckiego Związku Piłki Nożnej wobec dyktatury nazistowskiej w historiografii Republiki Federalnej Niemiec 1980–2010, „Zapiski Historyczne”, vol. 80 (1).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15762/ZH.2015.03

Teja A. (1995), Italian sport and international relations under fascism, [w:] P. Arnaud, J. Riordan (eds.), Sport and International Politics. The impact of fascism and communism on sport, Routledge, New York, s. 147–170.
Google Scholar

Wynn A. C. (2007), The Gooooaaaaaals of Government: Football as a Political Tool of Fascism and Nazism, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.651.457&rep=rep1&type=pdf [dostęp 28.02.2018].
Google Scholar

Wyskok M. (2016), Instrumentalizacja piłki nożnej w państwie totalitarnym na przykładzie Trzeciej Rzeszy, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna”, vol. 15 (3), s. 11–23.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.16926/kf.2016.15.18