Niepełnosprawni absolwenci szkół wyższych – nowy potencjał zawodowy czy narastający problem społeczny
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.50.01Słowa kluczowe:
niepełnosprawni absolwenci szkół wyższych, problem społeczny, rynek pracy, polityka społecznaAbstrakt
W artykule podejmujemy wątek niedokończanego procesu upodmiotowienia jednej z kategorii młodzieży, narażonej na marginalizację – młodych niepełnosprawnych. Na podstawie badań (2012‒2013) ukazujemy losy niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych jako przykład niesatysfakcjonującej integracji, pomimo wielu zmian instytucjonalnych i społecznych oraz mimo deklarowanej polityki walki z wykluczeniem tej grupy.
Po upadku komunizmu w Polsce nastąpiły kompleksowe przeobrażenia systemu, instytucji i wzorów społecznego funkcjonowania. Nastąpił niebywały wzrost aspiracji edukacyjnych w społeczeństwie. Upowszechnienie szkolnictwa wyższego miało też miejsce w grupach, które do tej pory miały utrudniony dostęp do uczelni. Dynamicznie wzrosła liczba studiujących osób niepełnosprawnych. Jednocześnie zmieniła się struktura studentów niepełnosprawnych: powiększyła się liczba osób ze znacznymi dysfunkcjami organizmu.
Jednak ten pozytywny trend w zakresie wzrostu liczby niepełnosprawnych studentów i absolwentów szkół wyższych nie znajduje kontynuacji w polityce rynku pracy – zdobyciu wykształcenia wyższego nie towarzyszy adekwatna usługa w postaci doradztwa i informacji zawodowej czy zatrudnienia na otwartym rynku pracy. W rezultacie wielu z nich pozostaje poza rynkiem pracy lub funkcjonuje na jego obrzeżach. Problemy ze znalezieniem pracy, zwłaszcza w dobie kryzysu gospodarczego, ma wielu wykształconych młodych ludzi, w tym zdrowych i sprawnych. Należy jednak pamiętać, że otwarcie edukacji dla osób niepełnosprawnych łączy się ze zwiększonymi inwestycjami, poczynionymi w dużej części ze środków publicznych (np. z PFRON). Czynnikami, które uniemożliwiają pełną integrację tej grupy ze społeczeństwem, są m.in. występujące blokady po stronie instytucji usługowych i pracodawców. W ten sposób polityka walki z wykluczeniem, częściowo integrując grupę do tej pory upośledzoną, tworzy szczególną kategorię wrażliwą na marginalizację – wykształconych niepełnosprawnych i „nowy problem społeczny” dla środowisk lokalnych oraz na poziomie całego społeczeństwa.
Bibliografia
Aktywność ekonomiczna ludności Polski, IV kwartał 2012 (2013), GUS, Warszawa.
Google Scholar
Barczyński A. (2013), System wsparcia finansowego aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych na chronionym i otwartym rynku pracy – ewolucja, stan, perspektywy, [w:] M. A. Paszkowicz, M. Garbat (red.), Osoby z niepełnosprawnościami w polityce społecznej, t. 1: Praca zawodowa, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zielona Góra, s. 63–78.
Google Scholar
Bielski P., Podstawowy proces społeczny [Basic social process], [w:] K. T. Konecki, P. Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej, Difin, Warszawa, s. 218–221.
Google Scholar
Brzezińska A. I., Piotrowski K. (2008), Wyznaczniki satysfakcji z wykonywanej pracy u osób z ograniczoną sprawnością: kompetencje i relacje, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”, Warszawa.
Google Scholar
Evers A. (2010), Inwestycyjna i aktywizująca czy ekonomiczna i (nad)opiekuńcza? Przyczynek do polemiki o nowej generacji polityk społecznych, [w:] A. Evers, R. G. Heinze (red.), Niemiecka polityka społeczna: ekonomizacja i przekraczanie barier, [tłum. J. Ratajczak-Tuchołka], Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa, s. 245–265.
Google Scholar
Evers A., Przedecka E. (2012), Polityka zatrudnienia i usługi społeczne – w stronę współpracy? Kilka komentarzy na temat partnerstw na rzecz integracji społecznej, [w:] M. Grewiński, J. Krzyszkowski (red.), Wybrane aspekty międzynarodowej polityki społecznej – pomoc społeczna i aktywna integracja, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s. 54–69.
Google Scholar
Garbat M. (2012), Zatrudnianie i rehabilitacja zawodowa osób z niepełnosprawnością w Europie, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Google Scholar
Garbat M. (2013), Zatrudnienie chronione – ocena funkcjonowania systemu w warunkach rynku pracy w Polsce, [w:] M. A. Paszkowicz, M. Garbat (red.), Osoby z niepełnosprawnościami w polityce społecznej, t. 1: Praca zawodowa, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zielona Góra, s. 79–115.
Google Scholar
Gąciarz B. (2010), Wprowadzenie. Wykształcenie i przygotowanie zawodowe jako sposób na niepełnosprawność, [w:] B. Gąciarz (red.), Niepełnosprawni studenci w społeczności akademickiej. Źródła sukcesów i porażek w integracji społecznej i aktywności zawodowej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 7–32.
Google Scholar
Giermanowska E. (2009), Postrzeganie niepełnosprawnych pracowników i uwarunkowania ich zatrudniania a zarządzanie personelem w organizacjach, [w:] B. Gąciarz, E. Giermanowska (red.), Zatrudniając niepełnosprawnych. Wiedza, opinie i doświadczenia pracodawców, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 63–100.
Google Scholar
Giermanowska E. (2012), Bariery aktywności zawodowej młodzieży z niepełnosprawnościami w świetle badań, [w:] Zdrowie, sprawność i aktywność starzejącej się populacji, „Polityka Społeczna”, Numer Monograficzny, s. 46–51.
Google Scholar
Giermanowska E. (red.) (2007a), Młodzi niepełnosprawni – aktywizacja zawodowa i nietypowe formy zatrudnienia, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Google Scholar
Giermanowska E. (red.) (2007b), Młodzi niepełnosprawni. Rodzina, edukacja, praca, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Google Scholar
Glaser B. (2012), Theoretical sensivity, University of California, San Francisco 1978, s. 102, [za:] P. Bielski, Podstawowy proces społeczny [Basic social process], [w:] K. T. Konecki, P. Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej, Difin, Warszawa, s. 218–221.
Google Scholar
Grewiński M (2011), Dekalog dylematów i wyzwań w polityce pomocy społecznej w Polsce, [w:] M. Grewiński, J. Krzyszkowski (red.), Współczesne tendencje w pomocy społecznej i pracy socjalnej, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s. 125–134.
Google Scholar
Jaworski J. (2009), Praca dla osób niepełnosprawnych w zwalczaniu ich wykluczenia społecznego. Ocena polskiego systemu wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
Google Scholar
Mannheim K. (1945), The problem of youth in modern society, [w:] K. Mannheim, Diagnosis of our Time, Wartime Essays of a Sociologist, London, s. 31–53.
Google Scholar
Rymsza M. (2013), Aktywizacja w polityce społecznej. W stronę rekonstrukcji europejskich welfare states?, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Google Scholar
Sennett R. (2012), Szacunek w świecie nierówności, [tłum. J. Dzierzgowski], Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA, Warszawa.
Google Scholar
Szkoły wyższe i ich finanse w 2000 r. (2001), GUS, Warszawa.
Google Scholar
Szkoły wyższe i ich finanse w 2011 r. (2012), GUS, Warszawa.
Google Scholar
Sztobryn-Giercuszkiewicz J. (2011), Formy wsparcia osób niepełnosprawnych studiujących w łódzkich uczelniach wyższych, [w:] W. Warzywoda-Kruszyńska, G. Mikołajczyk-Lerman (red.), Uczeń i student niepełnosprawny – warunki życia i nauki, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź, s. 99–114.
Google Scholar
Woźniak Z. (2008), Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej. Społeczny kontekst medycznego problemu, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, Warszawa.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
