Choroba jako podstawa konstruowania nowych tożsamości w zmedykalizowanym świecie

Magdalena Wieczorkowska

doi:10.18778/0208-600X.45.06

Autor

Magdalena Wieczorkowska Zakład Socjologii, Katedra Nauk Humanistycznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.45.06

Słowa kluczowe:

choroba, medykalizacja, autoetykietowanie, społeczne konstruowanie choroby, tożsamość

Abstrakt

Proces medykalizacji jest zjawiskiem przybierającym w ostatnich dekadach na sile i charakteryzującym się nowymi aspektami i wymiarami (m.in. wzrost znaczenia laików jako aktywnych medykalizerów, farmaceutykalizacja, konsekwencje postępu biotechnologicznego). Zmienia on tym samym oblicze choroby nie tylko w wymiarze medycznym, ale przede wszystkim psychospołecznym, stając się podstawą do kreowania nowych odmian roli chorego i związanych z nimi tożsamości. Celem artykułu jest ukazanie tych aspektów medykalizacji, które wpływają na zmiany w: definiowaniu i odgrywaniu roli chorego, interakcjach między „chorymi”2 a otoczeniem i w ich koncepcjach oraz obrazach siebie. Jako materiał ilustracyjny wykorzystano wyniki badań pilotażowych przeprowadzonych w 2011 r. na grupie 150 dorosłych mieszkańców województwa łódzkiego z wykorzystaniem techniki wywiadu kwestionariuszowego. Skrytykowano teorię roli chorego Parsonsa ukazując jej nieadekwatność w odniesieniu do współczesnych zjawisk medykalizacji. Jako rama konstrukcyjna została wykorzystana interakcjonistyczna koncepcja Turnera (obraz siebie i koncepcja siebie), a proces medykalizacji został zaprezentowany w perspektywie historycznej oraz w kontekście praktyk biowładzy w ujęciu Michela Foucaulta.

Bibliografia

Barański J., Piątkowski W. (2002), Zdrowie i choroba. Wybrane zagadnienia z socjologii medycyny, ATUT, Wrocław
Google Scholar

Bińczyk E. (2002), Nieklasyczna socjologia medycyny: praktyki medykalizacji jako praktyki władzy w ujęciu Michela Foucaulta, [w:] W. Piątkowski (red.), W stronę socjologii zdrowia, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 181‒193
Google Scholar

Bird Ch. E., Conrad P., Fremont A. M. (eds.) (2000), Handbook of Medical Sociology, Prentice Hall, Upper Saddle River (NJ).
Google Scholar

Charmaz K. (2006), Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Conrad P. (1992), Medicalization and Social Control, „Annual Review of Sociology”, Vol. 18, s. 209‒232
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.soc.18.1.209

Conrad P. (2005), The Shifting Engines of Medicalization, „Journal of Health and Social Behavior”, March, Vol. 46, s. 3‒14
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/002214650504600102

Conrad P. (2007), The Medicalization of Society. On the Transformation of Human Conditions into Treatable Disorders, The Johns Hopkins University Press, Baltimore (MD).
Google Scholar

Davis J. E. (2006), How Medicalization Lost Its Way, „Society”, Vol. 43, No. 6, s. 51‒56.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF02698486

Foucault M. (1993), Trzeba bronić społeczeństwa. Lectures at the College de France, 1976, Wydawnictwo KR, Warszawa
Google Scholar

Foucault M. (2010), Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Google Scholar

Foucault M. (2012), Narodziny biopolityki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Google Scholar

Furedi F. (2002), Culture of Fear, Risk-taking and the Morality of Low Expectation, Continuum, London‒New York, (Revised Edition).
Google Scholar

Giddens A. (2012), Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Google Scholar

Jasińska-Kania A., Nijakowski L. (red.) (2006), Współczesne teorie socjologiczne, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa
Google Scholar

Lemke T. (2010), Biopolityka, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Google Scholar

Merton R. (2002), Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Google Scholar

Moynihan R., Heath I., Henry D. (2002), Selling sickness: The pharmaceutical industry and disease mongering, „British Medical Journal”, April, Vol. 324, No. 13, s. 886‒890.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1136/bmj.324.7342.886

On the Medicalization of Our Culture [2009], „Harvard Magazine”, http://harvardmagazine.com/ 2009/04/medicalization-of-our-culture, 23.04.2009
Google Scholar

Ostrowska A. (red.) (2009), Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy, IFiS PAN, Warszawa
Google Scholar

Parsons T. (1969), Struktura społeczna a osobowość, PWN, Warszawa
Google Scholar

Piątkowski W. (red.) (2010), Socjologia z medycyną. W kręgu myśli naukowej Magdaleny Sokołowskiej, IFiS PAN, Warszawa
Google Scholar

Poitras G., Meredith L. (2009), Ethical Transparency and Economic Medicalization, „Journal of Business Ethics”, June, Vol. 86, s. 313‒325
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10551-008-9849-2

Sokołowska M. (1986), Socjologia medycyny, PWN, Warszawa
Google Scholar

Słońska Z. (2010), Społeczna natura zdrowia: teoria i praktyka, [w:] W. Piątkowski (red.), Socjologia z medycyną. W kręgu myśli naukowej Magdaleny Sokołowskiej, IFiS PAN, Warszawa, s. 64‒83
Google Scholar

Sztompka P. (2008), Kultura, rola chorego i konsumpcja zdrowia, [w:] M. Bogunia-Borowska (red.), Socjologia codzienności, Znak, Kraków, s. 733‒756
Google Scholar

Tobiasz-Adamczyk B. (2000), Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Google Scholar

Turner B. S. (1987), Medical Power and Social Knowledge, Sage, Newbury Park (CA).
Google Scholar

Turner R. H. (2006), Koncepcja siebie w interakcji społecznej, [w:] A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 1, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, s. 272‒284
Google Scholar

Uramowska-Żyto B. (2009), Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby, [w:] A. Ostrowska (red.), Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy, IFiS PAN, Warszawa, s. 65‒86.
Google Scholar

Wieczorkowska M. (2012a), Farmaceutykalizacja społeczeństwa ‒ między konsumpcjonizmem a kulturą lęku, [w:] M. Gałuszka, M. Wieczorkowska (red.), Społeczne, kulturowe i polityczne uwarunkowania ryzyka zdrowotnego, Wydawnictwo UM w Łodzi, Łódź, s. 17‒37
Google Scholar

Wieczorkowska M. (2012b), Medykalizacja społeczeństwa w socjologii amerykańskiej, „Przegląd Socjologiczny”, vol. LXI, nr 2, s. 31‒56
Google Scholar