Od etyki troski do opiekuńczej demokracji. O praktykowaniu feministycznej pedagogiki

Beata Kowalska

doi:10.18778/0208-600X.94.01

Autor

Beata Kowalska Uniwersytet Jagielloński, Instytut Socjologii https://orcid.org/0000-0002-8833-8369

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.94.01

Słowa kluczowe:

pedagogika feministyczna, troska, opiekuńcza demokracja, aktywność obywatelska, prawa kobiet, prawa reprodukcyjne

Abstrakt

W tym roku minie dziewięć lat od tzw. Czarnego Poniedziałku, pierwszej fali masowych protestów w obronie praw reprodukcyjnych, pięć – od bezprecedensowych w swojej skali demonstracji po opublikowaniu przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia, które w praktyce oznaczało zakaz terminacji ciąży w Polsce. Wracam do tych wydarzeń, by zastanowić się, jak wpłynęły na rozumienie demokracji i relację z państwem wśród ich uczestniczek. Ramą teoretyczną są rozważania feministycznych teoretyczek na temat radykalnej troski, a analizowanym materiałem empirycznym dzienniki powstałe w ramach jednego z kursów feministycznych w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Bibliografia

Anderson B. (1997), Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Znak, Kraków.
Google Scholar

Andrade M.A., Miller V. (2019), Consciousness-Raising, Intersectionality and Movement-Building for Social Transformation, [w:] R. McGee, J. Pettit (red.), Power, Empowerment and Social Change, Routledge, London, s. 236–249.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781351272322-17

Anthias F., Yuval-Davis N. (red.) (2009), Kobiety, naród, państwo, przeł. J. Maciejczyk, Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego, http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0076anthias_davis.pdf (dostęp: 18.05.2025).
Google Scholar

bell hooks (1994), Teaching to Transgress. Education as the Practice of Freedom, Routledge, London.
Google Scholar

bell hooks (2003), Teaching Community. A Pedagogy of Hope, Routledge, London.
Google Scholar

bell hooks (2009), Teaching Critical Thinking. Practical Wisdom, Routledge, London.
Google Scholar

Bettez S.C., Dominguez C.M. (2020), Moving from Individual Consciousness Raising to Critical Community Building Praxis, [w:] S.R. Steinberg, B. Down (red.), The SAGE Handbook of Critical Pedagogies, SAGE Publications, London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781526486455.n86

Bhattacharya T. (red.) (2017), Social Reproduction Theory. Remapping Class, Recentring Oppresion, Pluto Press, London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1vz494j

Bhattacharya T. (2020), Dlaczego potrzebujemy Teorii Reprodukcji Społecznej, by zrozumieć kryzys w dobie koronawirusa?, przeł. K. Grzegorczyk, Praktyka Teoretyczna, https://praktyka-teoretyczna-prod.herokuapp.com/artykuly/dlaczego-potrzebujemy-teorii-reprodukcji-spolecznej-zrozumiec-kryzys-w-dobie-koronawirusa/ (dostęp: 18.05.2025).
Google Scholar

Boyte H.C. (2008), The Citizen Solution. How You Can Make a Difference, Minnesota Historical Society Press, Saint Paul.
Google Scholar

Dirik D. (2022), The Kurdish Women’s Movement. History, Theory, Practice, Pluto Press, London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv2rr3gpt

Fearless Cities. Municipalist Politics in Action (2022), przeł. A. Holly, M. Friel, Fundació Sentit Comú, Barcelona.
Google Scholar

Freire P. (1998), Pedagogy of Freedom. Ethics, Democracy and Civic Courage, Rowman & Littlefield Publishers, Oxford.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5040/9798216425137

Gelder S. van (2016), The Radical Work of Healing. Fania and Angela Davis on a New Kind of Civil Rights Activism, Yes!, https://www.yesmagazine.org/issue/life-after-oil/2016/02/19/the-radical-work-of-healing-fania-and-angela-davis-on-a-new-kind-of-civil-rights-activism (dostęp: 18.05.2025).
Google Scholar

Hajdarowicz I. (2023), Codzienne praktyki życia i oporu. Sprawczość syryjskich uchodźczyń w Libanie, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”, nr 2, s. 46–53.
Google Scholar

Hajdarowicz I. (2024), Badanie jako praktyka solidarności? O feministycznym procesie badawczym z Syryjkami z doświadczeniem uchodźstwa w Libanie, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 20, nr 4, s. 166–189, https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.4.08
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.4.08

Hobart H.J.K., Kneese T. (2020), Radical Care Survival. Strategies for Uncertain Times, „Social Text”, Vol. 38, No. 1, s. 1–16, https://doi.org/10.1215/01642472-7971067
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1215/01642472-7971067

Kabeer N. (2005), The Search for Inclusive Citizenship. Meanings and Expressions in an Interconnected World, [w:] N. Kabeer (red.), Inclusive Citizenship. Meanings and Expressions, Zed Books, New York–London, s. 1–27.
Google Scholar

Kacperczyk A. (2014), Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 32–74, https://doi.org/10.18778/1733-8069.10.3.03
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.10.3.03

Kościelniak M. (2024), Aborcja i demokracja. Przeciw-historia Polski 1956–1993, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Kowalska B. (2012), O metodologii feministycznej ogólnie i osobiście, „Studia Humanistyczne AGH”, t. 11, nr 2, s. 69–80, https://doi.org/10.7494/human.2012.11.2.69
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7494/human.2012.11.2.69

Kowalska B. (2020), Polka (nie)podległa o płci i obywatelstwie w Czarnych Protestach, [w:] J. Kołtan, G. Piotrowski (red.), Kontrrewolucja u bram, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk, s. 272–290.
Google Scholar

Kowalska B., Nawojski R. (2019), Uwaga, uwaga tu obywatelki! Obywatelstwo jako praktyka w Czarnych Protestach i Strajkach Kobiet, [w:] E. Korolczuk i in. (red.), Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk, s. 45–81.
Google Scholar

Light T.P., Nicholas J., Bondy R. (red.) (2015), Feminist Pedagogy in Higher Education. Critical Theory and Practice, Wilfried Laurier University Press, Waterloo.
Google Scholar

Lister R. (1997), Citizenship. Feminist Perspective, red. J. Campling, Palgrave Macmillan, New York, https://doi.org/10.1007/978-1-349-26209-0
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-26209-0

MacKinnon C.A. (1991), Towards a Feminist Theory of the State, Harvard University Press, Harvard.
Google Scholar

Martínez J.L. (2020), Koronawirus, kapitalizm i patriarchat: kto się teraz zajmie dziećmi?, przeł. K. Grzegorczyk, Praktyka Teoretyczna, https://praktyka-teoretyczna-prod.herokuapp.com/artykuly/koronawirus-kapitalizm-patriarchat/ (dostęp: 18.05.2025).
Google Scholar

Mignolo W.D., Walsh C.E. (2018), On Decoloniality. Concepts, Analytics, Praxis, Duke University Press, Durham, https://doi.org/10.1215/9780822371779
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1215/9780822371779

Motta S.C., Esteves A.M. (2014), Reinventing Emancipation in the 21st Century. The Pedagogical Practices of Social Movements, „Interface. A Journal for and about Social Movements”, Vol. 6, No. 1.
Google Scholar

Nawojski R. (2024), Tu obywatel_ka! Mobilizacje społeczne na rzecz praw reprodukcyjnych w Polsce po 2016 roku a konstruowanie obywatelstwa [praca doktorska], Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Google Scholar

Nawojski R., Kowalska B. (2022), „Kiedy państwo mnie nie chroni…” – oddolne mobilizacje na rzecz praw reprodukcyjnych a doświadczanie obywatelstwa, „Studia Socjologiczne”, nr 1(244), s. 81–103, https://doi.org/10.24425/sts.2022.140597
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24425/sts.2022.140597

Pearce J. (red.) (2010), Participation and Democracy in the Twenty-First Century City, Palgrave Macmillan, New York, https://doi.org/10.1057/9780230277342
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230277342

Recommendation concerning the Status of Higher-Education Teaching Personnel, UNESCO, https://www.unesco.org/en/legal-affairs/recommendation-concerning-status-higher-education-teaching-personnel (dostęp: 18.05.2025).
Google Scholar

Shrewsbury C.M. (1987), What is Feminist Pedagogy?, „Women’s Studies Quarterly”, Vol. 15, No. 3/4, s. 6–14.
Google Scholar

Solnit R. (2019), Nadzieja w mroku. Nieznane opowieści, niebywałe możliwości, przeł. A. Dzierzgowska, S. Królak, Wydawnictwo Karakter, Kraków.
Google Scholar

Spade D. (2020), Solidarity Not Charity. Mutual Aid for Mobilization and Survival Times, „Social Text”, Vol. 38, No. 1, s. 131–151, https://doi.org/10.1215/01642472-7971139
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1215/01642472-7971139

Touraine A. (2016), Socjologia wolności. Od narodowych do globalnych ruchów społecznych, przeł. Ł. Jurczyszyn, E. Konarowska [w:] J. Kołtan (red.), Przesilenie. Nowa kultura polityczna, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk, s. 63–77.
Google Scholar

Tronto J.C. (2013), Caring Democracy. Markets, Equality, and Justice, New York University Press, New York–London.
Google Scholar

Weber M. (1987), Polityka jako zawód i powołanie, przeł. P. Egel, M. Wander, Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA, Warszawa.
Google Scholar