„Mother God is reinventing herself!” A musical protest against conventional readings of the figure of Marya using the example of "Wziemiowstąpienie" of Iron Vaginas
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.91.06Keywords:
mother, Polish Mother, feminism, artist, musicAbstract
Modern mass culture often uses religious figures as a medium to express social and political beliefs, leading to their transformation. In this article I examine how the Iron Vaginas in the song Wziemiowstąpienie reinterpret the figure of the Virgin Mary. By interpreting the lyrics of the song and the music video for the song, it is possible to find out which traditional boundaries have been crossed, where the central point of consideration becomes the “ascension” of the Virgin Mary. I show that the artists chose to transform this figure into a symbol of resistance against patriarchal social and religious structures. The main purpose of the text, which is divided into four parts (an introduction, two analytical and a conclusion), is to interpret the above-mentioned piece. This turns out to be possible through the use of various research perspectives, these include sociological, theological, literary or linguistic sources. Fundamental to the article’s optics is feminist criticism, from which Iron Vaginas makes the strongest use. Through an analysis of the cultural context, social reactions and theological implications, I aim to understand how female artists reclaim the figure of the Virgin Mary, with which they join the discussion on the role of women in society, with particular attention to the effects of the appropriation of common space by the dominant religion in Poland.
References
Araszkiewicz A. (2021), Polowanie na czarownice, kultura kobietobójstwa i globalna wojna z kobietami, „Czas Kultury”, t. 2, s. 154–158.
Google Scholar
Bandzerewicz T. (2022), DJane TOP 100 – oto najlepsze DJ-ki 2022 roku, https://ftb.pl/djane-top-100-oto-najlepsze-dj-ki-2022-roku/ [dostęp: 23.04.2024].
Google Scholar
Bartmiński J. (2008), Polski stereotyp „matki”, „Postscriptum Polonistyczne”, t. 1, s. 33–53.
Google Scholar
Bartosik G. (2020), Mariologia polska i kult maryjny wobec wyzwań współczesności, [w:] Chmielewski M., Zadrożny K. (red.), Maryjność w Kościele i mariologia w teologii, Częstochowa. s. 83–102.
Google Scholar
Bator J. (2000), Julia Kristeva – kobieta i „symboliczna rewolucja”, „Teksty Drugie”, t. 6, s. 7–26.
Google Scholar
Budzińska J. (2017), Memy Marty Frej jako projekt krytyczno-tożsamościowy, „Sensus Historiae”, t. 27, nr 2, s. 131–154.
Google Scholar
Chutnik S. (2016), All that glitters is not gold. Strategie kontrkultury feministycznej w kontekście ciała i władzy, [w:] Kisielewska A., Kastoszuk-Romanowska M., Strawińska A.B., Glamour – magia czy mistyfikacja? Dawny urok w nowym wymiarze, Białystok, s. 133–143.
Google Scholar
Cixous H. (1993), Śmiech Meduzy, trans. A. Nasiłowska, „Teksty Drugie”, t. 4/5/6, nr 22/23/24, s. 147–166.
Google Scholar
Dec I. (1993), Wielki Piątek – Krzyż Chrystusa i nasze krzyże, „Wrocławski Przegląd Teologiczny”, t. 1–2, s. 143–145.
Google Scholar
Dębska H. (2015), Somatyzacja dominacji. Ciało w teorii socjologicznej Pierre’a Bourdieu, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica”, t. 1, s. 18–38.
Google Scholar
Flam H., Beauzamy B. (2006), Przemoc symboliczna, „Kultura i Społeczeństwo”, t. 1–2, s. 179–198.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2006.50.1-2.8
Golonka-Legut J., Pryszmont-Ciesielska M. (2018), Teledysk muzyczny w przestrzeni badań nad edukacją, na przykładzie analizy i interpretacji teledysku do utworu „The Last Refugee” Rogera Watersa, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, t. 21, nr 3(83), s. 89–102.
Google Scholar
Grabowska M. (2018), Zerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy, Warszawa.
Google Scholar
Graff A. (2014), Nacjonalizm, [w:] Rudaś-Grodzka M., Nadana-Sokołowska K., Mrozik A., Szczuka K., Czeczot K., Smoleń B., Nasiłowska A., Serafin E., Wróbel A. (red.), Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, Warszawa, s. 332–335.
Google Scholar
Grygier S. (1993), Pieśń Adama i dar Ewy, „Znaki Czasu”, t. 12.
Google Scholar
Heinen J., Portet S. (2009), Religia, polityka i równość płci w Polsce Końcowy raport badawczy podsumowujący projekt „Religion, Politics and Gender Equality”, https://eu.boell.org/en/publications [dostęp 28.04.2024].
Google Scholar
Hołd R. (2012), Wojna 1920 roku we współczesnym dyskursie pamięci, [w:] Hołda R., Paleczny T. (red.), Ciekawość świata, ludzi, kultury..., Kraków, s. 247–261.
Google Scholar
Humm M. (1993), Słownik teorii feminizmu, trans. B. Umińska, J. Mikos, Warszawa.
Google Scholar
Imbierowicz A. (2012), Matka Polka w defensywie? Przemiany mitu i jego wpływ na macierzyństwo polskich kobiet, „Ogrody Nauk i Sztuk”, t. 2, s. 430–442.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15503/onis2012.430.442
Iwasiów I. (1999), Osoba w dyskursie feministycznym, „Teksty Drugie”, t. 1–2, s. 49–63.
Google Scholar
Januszewska P. (2021), Marta boska (nie tylko) od memów, https://krytykapolityczna.pl/kultura/sztuki-wizualne/paulina-januszewska-marta-frej-marta-boska-nie-tylko-od-memow/ [dostęp 24.04.2024].
Google Scholar
Jeziński M. (2018), O wybranych aspektach politycznego oblicza muzyki popularnej, „Studia Politologiczne”, t. 50, s. 202–216.
Google Scholar
Kamiński P. (2020), Ciało ciężarne w sztuce współczesnej na tle koncepcji abiektu Julii Kristevej, „Kultura – Media – Teologia”, t. 41, s. 127–143.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21697/kmt.41.6
Kępa E. (2009), Patriotyzm kobiet – ewolucja i przeobrażenia wzorca Matki Polki w kulturze współczesnej, [w:] Kryńska E.J., Dąbrowska J., Szarkowska A., Wróblewska U. (red.), Patriotyzm a wychowanie, Białystok, s. 556–566.
Google Scholar
Klimski W., Zarzecki M., Bejma U., Boryszewski P., Sakowicz E. (2008), Biuletyn socjologii religii, „Collectanea Theologica”, t. 78, nr 1, s. 175–213.
Google Scholar
Kogut M. (2004), Dawny kult Matki Boskiej Szkaplerznej w Głębowicach, „Saeculum Christianum: pismo historyczno-społeczne”, t. 11, nr 2, s. 45–50.
Google Scholar
Korolczuk E., Hryciuk R. (2015), Konteksty upolitycznienia macierzyństwa i ojcostwa we współczesnej Polsce [w:] Korolczuk E., Hryciuk R., (red.), Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka, Warszawa, s. 11–39.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323517177.pp.11-44
Korolczuk E., Hryciuk R.E. (2011), Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, Warszawa.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175.pp.7-26
Kowalewska D. (2016), Czarownica w literaturze polskiego oświecenia. Stereotyp i płeć, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, t. 4, s. 53–67.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.34.06
Kowalska B. (2012), O metodologii feministycznej ogólnie i osobiście, „Studia Humanistyczne AGH”, t. 2, s. 69–80.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7494/human.2012.11.2.69
Królewski J. (2010), Ołtarz główny i obraz „Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny” w kościele szadkowskim – w świetle prac konserwatorskich, „Biuletyn Szadkowski”, t. 10, s. 131–139.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1643-0700.10.07
Kurcwald M. (2018), W cieniu czy na piedestale? Dj w kulturze „free tekno” a dyskurs muzyki „ludowej”, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 171–200.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2018.34.10
Kurkiewicz M. (2021), Światło wiary. Motyw słońca i jego chrześcijańskie konotacje w poezji Krystyny Saryusz-Zaleskiej, „Język – Szkoła – Religia”, t. 16, s. 96–110.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.26881/jsr.2021.16.08
Kuźma I.B., Pietrzak E. (2020), Herstoryczne porządki. Konflikt czy pluralizacja pamięci?, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 18, z. 2, s. 227–251.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2020.2.11
Matuchniak-Krasuska A. (1998), Ruch feministyczny i kobiecy w Polsce. Interwencja socjologiczna 1994/1995, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 27, s. 123–150.
Google Scholar
Modelska-Kwaśniowska A. (2014), Portret matki w utworze Jasny Šamič Carstvo sjenki, „Studia Slavica”, t. 2, s. 39–50.
Google Scholar
Murawska M. (2023), W klubie kobiet: Najbardziej wpływowe DJ-ki sceny elektronicznej, https://www.vogue.pl/a/pionierki-za-deckami-czyli-w-klubie-kobiet [dostęp: 23.04.2024].
Google Scholar
Niedźwiedź A. (2005), Obraz i postać. Znaczenia wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Kraków.
Google Scholar
Packalén Parkman M.A. (2017), Macierzyństwo bez lukru i retuszu. Wizerunek Matki Polki w literaturze polskiej po roku 2000 i blogach, „Postscriptum Polonistyczne”, t. 2, s. 63–83.
Google Scholar
Pick M. (2021), Poetyka wideoklipu muzycznego, „Literatura i Kultura Popularna”, t. 1, s. 481–493.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.19195/0867-7441.27.30
Ponińska K. (2019), Typologia przedstawień wizerunku Matki Boskiej Dzikowskiej w zbiorach muzealnych, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, t. 4, nr 40, s. 169–199.
Google Scholar
Ramme J. (2014), Interwencja i autonomia (kontr)kultura na przykładzie działalności anarcho-feministycznej w Polsce, „Stan Rzeczy”, t. 7, s. 119–149.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.51196/srz.7.6
Rich A. (2000), Zrodzone z kobiety. Macierzyństwo jako doświadczenie i instytucja, trans. J. Mizielińska, Warszawa.
Google Scholar
Showalter E. (1993), Krytyka feministyczna na bezdrożach, trans. I. Kalinowska-Blackwood, „Teksty Drugie”, t. 4/5/6, s. 115–146.
Google Scholar
Sieńko P. (2023), Własna piosenka. Formuły emancypacji w tekstach wybranych współczesnych polskich artystek, https://bip.ukw.edu.pl/jednostka/biuletyn-informacji-publicznej/78f59774dc0ed8f2e5b2/71570/piotr-sienko [dostęp: 8.08.2024].
Google Scholar
Sierotwiński S. (red.), Słownik terminów literackich, Warszawa 1986.
Google Scholar
Skowronek K. (2008), Religijne i społeczne funkcje tytułów Maryi w listach pasterskich Konferencji Episkopatu Polski (1945–2005), „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 3, s. 312–321.
Google Scholar
Skowrońska K. (2019), Antropologia feministyczna i historia kobiet a onomastyka – miejsca wspólne... (na przykładzie chrześcijańskich imion żeńskich obecnych w nazwach miejscowych), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 14, s. 218–234.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.24917/20831765.14.18
Skucha M. (2015), Feminizm pozorny, albo jak mizogini walczyli o prawa kobiet, „Bibliotekarz Podlaski”, t. 2, nr 31, s. 155–170.
Google Scholar
Solnit R. (2017), Mężczyźni objaśniają mi świat, trans. A. Dzierzgowska, Kraków.
Google Scholar
Sprutta J. (2008), Teologia ikony Świętej Rodziny, „Salvatoris Mater”, t. 10, nr 4, s. 166–171.
Google Scholar
Spychalska M. (2002), Znikająca kobieta i feministyczne śledztwo, „Teksty Drugie”, t. 6, s. 113–124.
Google Scholar
Stasiowska J. (2012), Right Here, Right Now – performatywność występu DJ-a w klubie, „Didaskalia. Gazeta Teatralna”, t. 111, s. 63–68.
Google Scholar
Streciąg M. (2017), Memy Marty Frej: hybryda medialna w publicystyce feministycznej, [w:] Hofman I., Kępa-Figura D. (red.), Współczesne media. Gatunki w mediach, t. 2, Lublin, s. 265–275.
Google Scholar
Struczyk A. (2019), Elementy życia codziennego w teledyskach muzyki disco polo i hip-hop, [w:] Kempka A. (red.), Doświadczenie społeczeństwa – muzyka, obraz, media, Warszawa, s. 68–81.
Google Scholar
Szlachta-Ignatowicz J. (2022), Ewolucja Stereotypu Matki Polki, „Przegląd Środkowo-Wschodni”, t. 7, s. 221–232.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.32612/uw.2543618X.2022.pp.221-232
Środa M. (2009), Kobiety i władza, Warszawa.
Google Scholar
Walczewska S. (1999), Damy, rycerze i feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, Kraków.
Google Scholar
Wawrowski Ł. (2012), Kto, co, jak bada? Wątpliwości i trudności związane z perspektywą feministyczną w nauce, [w:] Desperak I., Kuźma I. (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki – buntowniczki – rewolucjonistki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 117–128.
Google Scholar
Wejbert-Wąsiewicz E. (2014), Żona, matka, święta, żołnierka, ladacznica, „głupia gęś” – w poszukiwaniu kobiet na plakacie wojennym, [w]: Ferenc T., Dymarczyk W., Chomczyński P. (red.), Socjologia wizualna w praktyce. Plakat jako narzędzie propagandy wojennej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 234–270.
Google Scholar
Woźniak J. (2000), Katoliccy moderniści wobec problemu emancypacji kobiet, „Studia Socjologiczne”, t. 3, nr 158, s. 93–109.
Google Scholar
Żelazne Waginy (2016), Wziemiowstąpienie, [w:] 500 zeta.
Google Scholar
Żelazne Waginy. (2016b), Żelazne Waginy, [w:] 500 zeta.
Google Scholar
Żelazne Waginy. (2020), Wziemiowstąpienie (teledysk), https://www.youtube.com/watch?v=vxjLp9RTCDs [dostęp: 17.04.2024].
Google Scholar
Życiński W. (1987/1988), Zmiana w perspektywie ekumenicznej doktryny o Wniebowzięciu Maryi, „Częstochowskie Studia Teleologiczne”, t. 15–16, s. 91–99.
Google Scholar
Downloads
Published
Versions
- 2025-01-03 (2)
- 2024-11-10 (1)
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
