"Matka Boska wymyśla się od nowa!" Muzyczny protest przeciwko konwencjonalnym odczytom figury maryi na przykładzie "Wziemiowstąpienia" Żelaznych Wagin

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.91.06

Słowa kluczowe:

matka, Matka Polka, feminizm, artystka, muzyka

Abstrakt

Współczesna kultura masowa często wykorzystuje postacie religijne jako medium do wyrażania społecznych i politycznych przekonań, co prowadzi do ich przekształcenia. W artykule sprawdzam, w jaki sposób Żelazne Waginy w utworze Wziemiowstąpienie reinterpretują postać Matki Boskiej. Dzięki interpretacji tekstu piosenki oraz teledysku do utworu dowiedzieć się można, które tradycyjne granice zostały przekroczone, gdzie centralnym punktem rozważań staje się „wstąpienie w ziemię” Matki Boskiej. Pokazuję, że artystki zdecydowały się na przekształcenie tej figury w symbol oporu przeciwko patriarchalnym strukturom społecznym i religijnym. Główny cel podzielonego na cztery części tekstu (wstęp, dwie analityczne i podsumowanie) to interpretacja wyżej wskazanego utworu. Okazuje się to możliwe za pomocą wykorzystania różnych perspektyw badawczych, są to między innymi źródła socjologiczne, teologiczne, literaturoznawcze czy językoznawcze. Fundamentalną dla artykułu optyką jest krytyka feministyczna, z której najsilniej korzystają Żelazne Waginy. Poprzez analizę kontekstu kulturowego, reakcji społecznych oraz teologicznych implikacji, dążę do zrozumienia, w jaki sposób artystki odzyskują figurę Matki Boskiej, czym włączają się do dyskusji na temat roli kobiet w społeczeństwie ze szczególnym uwzględnieniem skutków zawłaszczenia wspólnej przestrzeni przez dominującą w Polsce religię.

Bibliografia

Araszkiewicz A. (2021), Polowanie na czarownice, kultura kobietobójstwa i globalna wojna z kobietami, „Czas Kultury”, t. 2, s. 154–158.
Google Scholar

Bandzerewicz T. (2022), DJane TOP 100 – oto najlepsze DJ-ki 2022 roku, https://ftb.pl/djane-top-100-oto-najlepsze-dj-ki-2022-roku/ [dostęp: 23.04.2024].
Google Scholar

Bartmiński J. (2008), Polski stereotyp „matki”, „Postscriptum Polonistyczne”, t. 1, s. 33–53.
Google Scholar

Bartosik G. (2020), Mariologia polska i kult maryjny wobec wyzwań współczesności, [w:] Chmielewski M., Zadrożny K. (red.), Maryjność w Kościele i mariologia w teologii, Częstochowa. s. 83–102.
Google Scholar

Bator J. (2000), Julia Kristeva – kobieta i „symboliczna rewolucja”, „Teksty Drugie”, t. 6, s. 7–26.
Google Scholar

Budzińska J. (2017), Memy Marty Frej jako projekt krytyczno-tożsamościowy, „Sensus Historiae”, t. 27, nr 2, s. 131–154.
Google Scholar

Chutnik S. (2016), All that glitters is not gold. Strategie kontrkultury feministycznej w kontekście ciała i władzy, [w:] Kisielewska A., Kastoszuk-Romanowska M., Strawińska A.B., Glamour – magia czy mistyfikacja? Dawny urok w nowym wymiarze, Białystok, s. 133–143.
Google Scholar

Cixous H. (1993), Śmiech Meduzy, trans. A. Nasiłowska, „Teksty Drugie”, t. 4/5/6, nr 22/23/24, s. 147–166.
Google Scholar

Dec I. (1993), Wielki Piątek – Krzyż Chrystusa i nasze krzyże, „Wrocławski Przegląd Teologiczny”, t. 1–2, s. 143–145.
Google Scholar

Dębska H. (2015), Somatyzacja dominacji. Ciało w teorii socjologicznej Pierre’a Bourdieu, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica”, t. 1, s. 18–38.
Google Scholar

Flam H., Beauzamy B. (2006), Przemoc symboliczna, „Kultura i Społeczeństwo”, t. 1–2, s. 179–198.
Google Scholar

Golonka-Legut J., Pryszmont-Ciesielska M. (2018), Teledysk muzyczny w przestrzeni badań nad edukacją, na przykładzie analizy i interpretacji teledysku do utworu „The Last Refugee” Rogera Watersa, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, t. 21, nr 3(83), s. 89–102.
Google Scholar

Grabowska M. (2018), Zerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy, Warszawa.
Google Scholar

Graff A. (2014), Nacjonalizm, [w:] Rudaś-Grodzka M., Nadana-Sokołowska K., Mrozik A., Szczuka K., Czeczot K., Smoleń B., Nasiłowska A., Serafin E., Wróbel A. (red.), Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, Warszawa, s. 332–335.
Google Scholar

Grygier S. (1993), Pieśń Adama i dar Ewy, „Znaki Czasu”, t. 12.
Google Scholar

Heinen J., Portet S. (2009), Religia, polityka i równość płci w Polsce Końcowy raport badawczy podsumowujący projekt „Religion, Politics and Gender Equality”, https://eu.boell.org/en/publications [dostęp 28.04.2024].
Google Scholar

Hołd R. (2012), Wojna 1920 roku we współczesnym dyskursie pamięci, [w:] Hołda R., Paleczny T. (red.), Ciekawość świata, ludzi, kultury..., Kraków, s. 247–261.
Google Scholar

Humm M. (1993), Słownik teorii feminizmu, trans. B. Umińska, J. Mikos, Warszawa.
Google Scholar

Imbierowicz A. (2012), Matka Polka w defensywie? Przemiany mitu i jego wpływ na macierzyństwo polskich kobiet, „Ogrody Nauk i Sztuk”, t. 2, s. 430–442.
Google Scholar

Iwasiów I. (1999), Osoba w dyskursie feministycznym, „Teksty Drugie”, t. 1–2, s. 49–63.
Google Scholar

Januszewska P. (2021), Marta boska (nie tylko) od memów, https://krytykapolityczna.pl/kultura/sztuki-wizualne/paulina-januszewska-marta-frej-marta-boska-nie-tylko-od-memow/ [dostęp 24.04.2024].
Google Scholar

Jeziński M. (2018), O wybranych aspektach politycznego oblicza muzyki popularnej, „Studia Politologiczne”, t. 50, s. 202–216.
Google Scholar

Kamiński P. (2020), Ciało ciężarne w sztuce współczesnej na tle koncepcji abiektu Julii Kristevej, „Kultura – Media – Teologia”, t. 41, s. 127–143.
Google Scholar

Kępa E. (2009), Patriotyzm kobiet – ewolucja i przeobrażenia wzorca Matki Polki w kulturze współczesnej, [w:] Kryńska E.J., Dąbrowska J., Szarkowska A., Wróblewska U. (red.), Patriotyzm a wychowanie, Białystok, s. 556–566.
Google Scholar

Klimski W., Zarzecki M., Bejma U., Boryszewski P., Sakowicz E. (2008), Biuletyn socjologii religii, „Collectanea Theologica”, t. 78, nr 1, s. 175–213.
Google Scholar

Kogut M. (2004), Dawny kult Matki Boskiej Szkaplerznej w Głębowicach, „Saeculum Christianum: pismo historyczno-społeczne”, t. 11, nr 2, s. 45–50.
Google Scholar

Korolczuk E., Hryciuk R. (2015), Konteksty upolitycznienia macierzyństwa i ojcostwa we współczesnej Polsce [w:] Korolczuk E., Hryciuk R., (red.), Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka, Warszawa, s. 11–39.
Google Scholar

Korolczuk E., Hryciuk R.E. (2011), Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Kowalewska D. (2016), Czarownica w literaturze polskiego oświecenia. Stereotyp i płeć, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, t. 4, s. 53–67.
Google Scholar

Kowalska B. (2012), O metodologii feministycznej ogólnie i osobiście, „Studia Humanistyczne AGH”, t. 2, s. 69–80.
Google Scholar

Królewski J. (2010), Ołtarz główny i obraz „Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny” w kościele szadkowskim – w świetle prac konserwatorskich, „Biuletyn Szadkowski”, t. 10, s. 131–139.
Google Scholar

Kurcwald M. (2018), W cieniu czy na piedestale? Dj w kulturze „free tekno” a dyskurs muzyki „ludowej”, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 171–200.
Google Scholar

Kurkiewicz M. (2021), Światło wiary. Motyw słońca i jego chrześcijańskie konotacje w poezji Krystyny Saryusz-Zaleskiej, „Język – Szkoła – Religia”, t. 16, s. 96–110.
Google Scholar

Kuźma I.B., Pietrzak E. (2020), Herstoryczne porządki. Konflikt czy pluralizacja pamięci?, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 18, z. 2, s. 227–251.
Google Scholar

Matuchniak-Krasuska A. (1998), Ruch feministyczny i kobiecy w Polsce. Interwencja socjologiczna 1994/1995, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 27, s. 123–150.
Google Scholar

Modelska-Kwaśniowska A. (2014), Portret matki w utworze Jasny Šamič Carstvo sjenki, „Studia Slavica”, t. 2, s. 39–50.
Google Scholar

Murawska M. (2023), W klubie kobiet: Najbardziej wpływowe DJ-ki sceny elektronicznej, https://www.vogue.pl/a/pionierki-za-deckami-czyli-w-klubie-kobiet [dostęp: 23.04.2024].
Google Scholar

Niedźwiedź A. (2005), Obraz i postać. Znaczenia wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Kraków.
Google Scholar

Packalén Parkman M.A. (2017), Macierzyństwo bez lukru i retuszu. Wizerunek Matki Polki w literaturze polskiej po roku 2000 i blogach, „Postscriptum Polonistyczne”, t. 2, s. 63–83.
Google Scholar

Pick M. (2021), Poetyka wideoklipu muzycznego, „Literatura i Kultura Popularna”, t. 1, s. 481–493.
Google Scholar

Ponińska K. (2019), Typologia przedstawień wizerunku Matki Boskiej Dzikowskiej w zbiorach muzealnych, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, t. 4, nr 40, s. 169–199.
Google Scholar

Ramme J. (2014), Interwencja i autonomia (kontr)kultura na przykładzie działalności anarcho-feministycznej w Polsce, „Stan Rzeczy”, t. 7, s. 119–149.
Google Scholar

Rich A. (2000), Zrodzone z kobiety. Macierzyństwo jako doświadczenie i instytucja, trans. J. Mizielińska, Warszawa.
Google Scholar

Showalter E. (1993), Krytyka feministyczna na bezdrożach, trans. I. Kalinowska-Blackwood, „Teksty Drugie”, t. 4/5/6, s. 115–146.
Google Scholar

Sieńko P. (2023), Własna piosenka. Formuły emancypacji w tekstach wybranych współczesnych polskich artystek, https://bip.ukw.edu.pl/jednostka/biuletyn-informacji-publicznej/78f59774dc0ed8f2e5b2/71570/piotr-sienko [dostęp: 8.08.2024].
Google Scholar

Sierotwiński S. (red.), Słownik terminów literackich, Warszawa 1986.
Google Scholar

Skowronek K. (2008), Religijne i społeczne funkcje tytułów Maryi w listach pasterskich Konferencji Episkopatu Polski (1945–2005), „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 3, s. 312–321.
Google Scholar

Skowrońska K. (2019), Antropologia feministyczna i historia kobiet a onomastyka – miejsca wspólne... (na przykładzie chrześcijańskich imion żeńskich obecnych w nazwach miejscowych), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 14, s. 218–234.
Google Scholar

Skucha M. (2015), Feminizm pozorny, albo jak mizogini walczyli o prawa kobiet, „Bibliotekarz Podlaski”, t. 2, nr 31, s. 155–170.
Google Scholar

Solnit R. (2017), Mężczyźni objaśniają mi świat, trans. A. Dzierzgowska, Kraków.
Google Scholar

Sprutta J. (2008), Teologia ikony Świętej Rodziny, „Salvatoris Mater”, t. 10, nr 4, s. 166–171.
Google Scholar

Spychalska M. (2002), Znikająca kobieta i feministyczne śledztwo, „Teksty Drugie”, t. 6, s. 113–124.
Google Scholar

Stasiowska J. (2012), Right Here, Right Now – performatywność występu DJ-a w klubie, „Didaskalia. Gazeta Teatralna”, t. 111, s. 63–68.
Google Scholar

Streciąg M. (2017), Memy Marty Frej: hybryda medialna w publicystyce feministycznej, [w:] Hofman I., Kępa-Figura D. (red.), Współczesne media. Gatunki w mediach, t. 2, Lublin, s. 265–275.
Google Scholar

Struczyk A. (2019), Elementy życia codziennego w teledyskach muzyki disco polo i hip-hop, [w:] Kempka A. (red.), Doświadczenie społeczeństwa – muzyka, obraz, media, Warszawa, s. 68–81.
Google Scholar

Szlachta-Ignatowicz J. (2022), Ewolucja Stereotypu Matki Polki, „Przegląd Środkowo-Wschodni”, t. 7, s. 221–232.
Google Scholar

Środa M. (2009), Kobiety i władza, Warszawa.
Google Scholar

Walczewska S. (1999), Damy, rycerze i feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, Kraków.
Google Scholar

Wawrowski Ł. (2012), Kto, co, jak bada? Wątpliwości i trudności związane z perspektywą feministyczną w nauce, [w:] Desperak I., Kuźma I. (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki – buntowniczki – rewolucjonistki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 117–128.
Google Scholar

Wejbert-Wąsiewicz E. (2014), Żona, matka, święta, żołnierka, ladacznica, „głupia gęś” – w poszukiwaniu kobiet na plakacie wojennym, [w]: Ferenc T., Dymarczyk W., Chomczyński P. (red.), Socjologia wizualna w praktyce. Plakat jako narzędzie propagandy wojennej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 234–270.
Google Scholar

Woźniak J. (2000), Katoliccy moderniści wobec problemu emancypacji kobiet, „Studia Socjologiczne”, t. 3, nr 158, s. 93–109.
Google Scholar

Żelazne Waginy (2016), Wziemiowstąpienie, [w:] 500 zeta.
Google Scholar

Żelazne Waginy. (2016b), Żelazne Waginy, [w:] 500 zeta.
Google Scholar

Żelazne Waginy. (2020), Wziemiowstąpienie (teledysk), https://www.youtube.com/watch?v=vxjLp9RTCDs [dostęp: 17.04.2024].
Google Scholar

Życiński W. (1987/1988), Zmiana w perspektywie ekumenicznej doktryny o Wniebowzięciu Maryi, „Częstochowskie Studia Teleologiczne”, t. 15–16, s. 91–99.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

10-11-2024 — zaktualizowane 03-01-2025

Wersje

Jak cytować

Sieńko, P. (2025). "Matka Boska wymyśla się od nowa!" Muzyczny protest przeciwko konwencjonalnym odczytom figury maryi na przykładzie "Wziemiowstąpienia" Żelaznych Wagin. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, (91), 109–124. https://doi.org/10.18778/0208-600X.91.06 (Original work published 10 listopad 2024)