Panie i panowie na start! O modzie na bieganie i sporcie czasu wolnego w doświadczeniach kobiet i mężczyzn

Jakub Ryszard Stempień

doi:10.18778/0208-600X.55.11

Authors

Jakub Ryszard Stempień Medical University of Łódź, Faculty of Health Sciences, Department of Sociology https://orcid.org/0000-0001-9526-4823

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.55.11

Keywords:

hype for running, sport, physical recreation, leisure time sport, gender, health

Abstract

Artykuł dotyczy socjologicznego fenomenu mody na bieganie i dominującego udziału mężczyzn w tej modzie. Maskulinizacja mody na bieganie jest widoczna zwłaszcza w przypadku otwartych dla amatorów zawodów biegowych (np. na dystansie maratońskim) – zdecydowaną większość uczestników stanowią właśnie mężczyźni. Tłumaczyć to można różnicami w kulturowo określanych wzorach tego, co męskie i kobiece. Katalog cech stereotypowo męskich obejmuje bowiem m.in. takie charakterystyki, jak: dzielność, wytrzymałość czy siła. Odpowiadać im będzie nie tylko formuła takich sportów jak boks, zapasy czy podnoszenie ciężarów (tradycyjnie uznawanych za „męskie”), lecz także formuła biegu długodystansowego. Udział w takich zmaganiach może dla mężczyzn stanowić cenne potwierdzenie ich własnej męskości. W artykule wykorzystywane są wyniki własnych badań ankietowych, przeprowadzonych wśród uczestników DOZ Maratonu Łódzkiego z PZU w latach 2014–2015 (próba 2014: N = 1078; próba 2015: N = 1086). Dokumentują one, że na ogół dla kobiet bieganie stanowi jedynie relatywnie prosty sposób zadbania o własną sylwetkę i zdrowie, zaś dla mężczyzn jest tożsamościowo ważnym polem afirmacji męskości. Dlatego też mężczyźni częściej od kobiet uczestniczą w zawodach, przeznaczają większe kwoty na zakup niezbędnego sprzętu, a także częściej wstępują do klubów biegacza.

References

Bernstein A. (2002), Is It Time for a Victory Lap? Changes in the Media Coverage of Women in Sport, “International Review for the Sociology of Sport”, No. 3–4, pp. 415–428.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/101269020203700301

Breedveld K., Scheerder J., Borgers J. (2015), Running Across Europe: The Way Forward, [in:] J. Scheerder, K. Breedveld (eds), Running across Europe. The Rise and Size of one of the Largest Sport Markets, Palgrave Macmillan, Hampshire, pp. 241–264.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137446374_12

Borgers J., Vos S., Scheerder J. (2015), Trends and Governance in Running, [in:] J. Scheerder, K. Breedveld (eds), Running across Europe. The Rise and Size of one of the Largest Sport Markets, Palgrave Macmillan, Hampshire, pp. 28–58.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137446374_2

Calhoun D. W. (1987), Sport, Culture and Personality, Human Kinetics Publishers, Inc., Champaign, Illinois.
Google Scholar

Cooky Ch., Messner M. A., Hextrum R. H. (2013), Women Play Sport, But Not on TV. A Longitudinal Study of Televised News Media, “Communication & Sport”, No. 3, pp. 203–230.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/2167479513476947

Cooper-Chen A. (2003), Światowe zawody, rozrywka i czas wolny. Kobiety przed telewizorem, [in:] A. Gwóźdź (elabor.), Media – eros – przemoc. Sport w czasach popkultury, Universitas, Kraków, pp. 211–228.
Google Scholar

Czapiński J. (2013), Indywidualna jakość i styl życia, [in:] J. Czapiński, T. Panek (eds), Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa, pp. 162–267.
Google Scholar

Doupona Topič M., Rauter S. (2015), A Study of Ljubljana Marathon Participants, [in:] J. Scheerder, K. Breedveld (eds), Running across Europe. The Rise and Size of one of the Largest Sport Markets, Palgrave Macmillan, Hampshire, pp. 208–224.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137446374_10

Dzięgiel A. (2014), Profile uczestników imprezy biegowej, [in:] Z. Waśkowski (ed.), Marketing imprez biegowych, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, pp. 141–156.
Google Scholar

Dzik A. (2008), Kobieta w męskim świecie – konflikt czy spójność ról? Studium socjologiczne kobiet uprawiających „męskie” sporty. Na przykładzie wspinaczki wysokogórskiej narciarstwa wysokogórskiego oraz ekstremalnych rajdów przygodowych, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, No. 1, pp. 116–135.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.1.05

Forsberg P. (2015), Running for the Sake of Running? A Profile and Segmentation of Danish Runners, [in:] J. Scheerder, K. Breedveld (eds), Running across Europe. The Rise and Size of one of the Largest Sport Markets, Palgrave Macmillan, Hampshire, pp. 59–80.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137446374_3

Jakubowska H. (2012), Zasady wynagradzania w sporcie w kontekście idei sprawiedliwości i równości płci, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, No. 1, pp. 191–203.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2012.74.1.12

Jakubowska H. (2014), Gra ciałem. Praktyki i dyskursy różnicowania płci w sporcie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Jakubowska H. (2015), Kiedy płeć nie ma znaczenia. Nie/normatywne ciała w dyskursie narodowym i sportowego sukcesu, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, No. 2, pp. 116–129.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.11.2.06

Kamasz E. (2014), Kobiety i sport, “Journal of Health Sciences”, No. 4, pp. 60–70.
Google Scholar

Kane M. J. (2013), The Better Sportswomen Get, the More the Media Ignore Them, “Communication & Sport”, No. 3, pp. 231–236.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/2167479513484579

Kluczyńska U. (2010a), Kobiety w sporcie. Analizy medialnych prezentacji, „Nowiny Lekarskie”, No. 1, pp. 69–74.
Google Scholar

Kluczyńska U. (2010b), Konstruowanie relacji między płciami w sporcie. Analiza telewizyjnych wiadomości sportowych, [in:] K. Slany, B. Kowalska, M. Ślusarczyk (eds), Kalejdoskop genderowy. W drodze do poznania płci społeczno-kulturowej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, pp. 383–400.
Google Scholar

Kluczyńska U. (2010c), Sport jako obszar konstruowania tożsamości mężczyzn. Znaczenia wpisane w sport i możliwości ich redefiniowania, [in:] M. Dąbrowska, A. Radomski (eds), Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości, Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja, Lublin, pp. 86–99.
Google Scholar

Kocemba W. (1995), Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze fizycznej, [in:] Z. Krawczyk (ed.), Socjologia kultury fizycznej, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Piłsudskiego, Warszawa, pp. 250–264.
Google Scholar

Krawczyk Z. (1995), Teoretyczne orientacje w socjologii kultury fizycznej, [in:] Z. Krawczyk (ed.), Socjologia kultury fizycznej, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Piłsudskiego, Warszawa, pp. 26–36.
Google Scholar

Krawczyk Z. (2000), Sport w zmieniającym się społeczeństwie, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Piłsudskiego, Warszawa.
Google Scholar

Królikowska S. (2011), Rola stereotypów płci w kształtowaniu postaw kobiet i mężczyzn wobec zdrowia, „Nowiny Lekarskie”, No. 5, pp. 387–393.
Google Scholar

Lipoński W. (1987), Humanistyczna encyklopedia sportu, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa.
Google Scholar

Łysoń P. (2013), Uczestnictwo Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej w 2012 roku, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Google Scholar

Mazur Z., Organista N. (2015), Poziom agresywności kobiet uprawiających sporty rodzajowo męskie i kobiece „Journal of Education, Health and Sport”, No. 5, pp. 151–164.
Google Scholar

Mikołajczyk M. (2003), Czy sport musi mieć płeć? [in:] J. Kłodecka-Różalska (ed.), Sportsmenka – kobietą sukcesu. Korzyści i bariery aktywności sportowej kobiet, Polskie Stowarzyszenie Sportu Kobiet i Instytut Sportu w Warszawie, Warszawa, pp. 24–35.
Google Scholar

Mikołajczyk M. (2004), Sport i płeć a jakość życia, „Psychologia Jakości Życia”, No. 1, pp. 99–122.
Google Scholar

Omyła-Rudzka M. (2013), Aktywność fizyczna Polaków, CBOS, raport No. 4887.
Google Scholar

Raport Polska Biega – Runners National Census 2014, www.spisbiegaczy.pl, 1.09.2015.
Google Scholar

Scheerder J., Breedveld K., Borgers J. (2015), Who Is Doing a Run with the Running Boom? The Growth and Governance of One of Europe’s Most Popular Sport Activities, [in:] J. Scheerder, K. Breedveld (eds), Running across Europe. The Rise and Size of one of the Largest Sport Markets, Palgrave Macmillan, Hampshire, pp. 1–27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137446374_1

Schneider M. (2003), Erotyka sportu telewizyjnego. Uwagi na temat liturgii heroizmu na co dzień, [in:] A. Gwóźdź (elabor.), Media – eros – przemoc. Sport w czasach popkultury, Universitas, Kraków, pp. 79–94.
Google Scholar

Sport And Physical Activity, Special Eurobarometer 412, Report 2014, http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_412_en.pdf, 1.09.2015.
Google Scholar

Stempień J. R. (2014a), Dziecięce i młodzieżowe zawody biegowe w Polsce w perspektywie socjologii kultury fizycznej, [in:] B. Wiśniewska-Paź (ed.), Rynek szkół, uczelni i zajęć sportowych oraz jego aktorzy w rzeczywistości wielkomiejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, pp. 197–210.
Google Scholar

Stempień J. R. (2014b), Płeć maratonu – sport czasu wolnego w doświadczeniach kobiet, „Kultura i Społeczeństwo”, No. 1, pp. 169–186.
Google Scholar

Stempień J. R. (2015a), Egalitaryzm sportu amatorskiego? Przykład polskiego ruchu biegowego, [in:] J. Grotowska-Leder, E. Rokicka (eds), Przemiany społeczne we współczesnej Polsce i ich konsekwencje. Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, pp. 183–200.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-481-5.11

Stempień J. R. (2015b), “Must Be Healthy, Must Be Sporty” – Experiences of Poland And Selected European Countries. The Case of Popularity of Running, [in:] B. Sawicki (ed.), Promotion of Healthy Lifestyle in European Countries, Katedra Turystyki i Rekreacji Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Lublin, pp. 162–174.
Google Scholar

Szczepańska J. (2006), Kobiety i mężczyźni o podziale obowiązków domowych, CBOS, raport No. 3641.
Google Scholar

Waśkowski Z. (2014a), Bieganie jako forma aktywnego spędzania wolnego czasu przez kobiety – motywy, preferencje i oczekiwania, „Marketing i Rynek”, No. 11, pp. 483–491.
Google Scholar

Waśkowski Z. (2014b), Profil polskiego biegacza. Raport z badań, www.konferencjabiegowa.pl (1.09.2015).
Google Scholar

Weber J. D., Carini R. M. (2013), Where are the female athletes in Sports Illustrated? A content analysis of covers (2000–2011), „International Review for the Sociology of Sport”, No. 2, pp. 196–203.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1012690211434230

Wensing E. H., Bruce T. (2003), Bending the Rules. Media Representations of Gender During an International Sporting Event, „International Review for the Sociology of Sport”, No. 4, pp. 387–396.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1012690203384001

Włoch R., Szymborska M., Gołdys A., Rogaczewska M. (2012), Zaproszenie do diagnozy. Sport kobiet w Polsce, http://www.ps2012.pl/uploads/media/files/raporty/raport_2012_skwp_5.10.2012.pdf (1.09.2015).
Google Scholar

Wolańska T. (1997), Leksykon. Sport dla wszystkich – rekreacja ruchowa, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Piłsudskiego, Warszawa.
Google Scholar

www.maratonypolskie.pl (Runners’ Internet portal).
Google Scholar