Apropriacja szans życiowych we współczesnych społeczeństwach

Danuta Walczak-Duraj

doi:10.18778/0208-600X.48.06

Autor

Danuta Walczak-Duraj Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno- Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Polityki i Moralności

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.48.06

Słowa kluczowe:

apropriacja, szanse życiowe, kryzys, nierówności społeczne, nierówności ekonomiczne, wykluczenie społeczne, podział cyfrowy, struktura społeczna

Abstrakt

Wiodąca teza artykułu sprowadza się do stwierdzenia, że okres kryzysu gospodarczego w społeczeństwach opartych na logice gospodarki rynkowej, funkcjonującej przede wszystkim w paradygmacie neoliberalnym, sprzyja przekonaniu na temat wzrostu nierówności społecznych i ekonomicznych. Przekonanie to odnosi się przede wszystkim do szeroko pojętego zawłaszczania szans życiowych, które wprost nie muszą się odnosić do wzrostu nierówności w dochodach czy płacach. Dzieje się tak głównie dlatego, że w okresie kryzysu gospodarczego następuje wyraźnie obserwowany proces uspołeczniania ryzyka, niepewności i strat związanych z aktywnością ekonomiczną, rozpatrywaną zarówno z perspektywy jednostkowej, jak i grupowej. Szczególnym efektem tego procesu jest zjawisko prywatyzowania zysków przez międzynarodowe, zglobalizowane banki inwestycyjne i przerzucanie kosztów kryzysu na państwo i społeczeństwo. Jednocześnie zmiany zachodzące w strukturze społecznej i strukturze oraz w treści pracy pod wpływem technologii cyfrowych stanowią drugą grupę przesłanek dla rozważań nad istotą i rozmiarami tendencji apropriacyjnych. Zwłaszcza że niektóre kryteria pomiaru wykluczenia społecznego czy zróżnicowania i nierówności ekonomicznych mają charakter względny. Stąd też celem rozważań będą takie zagadnienia, jak: istota i główne przesłanki procesu zawłaszczania szans życiowych we współczesnych społeczeństwach; problem pomiaru wykluczenia, nierówności społecznych i ekonomicznych; wpływ nowych technologii cyfrowych na nierówności społeczne i związane z nimi tendencje do zawłaszczania.

Bibliografia

Banks D., Daus K. (2002), Consumer Community, Wiley, San Francisco.
Google Scholar

Baranowski M. (2009), Apropriacja szans życiowych w kapitalizmie informacyjnym, [w:] K. P o d e m s k i (red.), Spór o społeczne znaczenie społecznych nierówności, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 135‒148.
Google Scholar

Bard A., Söderqvist J. (2006), Netokracja. Elita władzy i życie po kapitalizmie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Google Scholar

Bonfadelli H. (1988), Wissensklassen durch Massenmedien? Entwicklunb, Ertgebnisse und Tragweite der Wissenskluftforschung, [w:] W. D. F r ö h l i c h u.a. (Hrsg.), DieWerstelle Welt. Beiträge zur Medienökologie, Fischer, Frankfurt am Main, s. 140‒152.
Google Scholar

Brenn B. (2003), Desire, connecting with what customers want, „Fast Company”, February, No. 4, s. 14‒21.
Google Scholar

Bühl A. (1996), Cyber Society. Mythos und Realität der Informationsgesellschaft, Papy-Rossa, Köln.
Google Scholar

Castells M. (2003), Galaktyka Internetu: Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
Google Scholar

Castells M., Himanen P. (2009), Społeczeństwo informacyjne i państwo dobrobytu. Model fiński. Ze wstępem Edwina Benedykta, [przeł. M. Sutowski, M. Penkala], Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Czapiński J. (2013), Wykluczenie społeczne. Rodzaje wykluczenia społecznego, [w:] „Diagnoza Społeczna 2013”. Warunki i jakość życia Polaków ‒ Raport [Special issue], „Contemporary Economics”, vol. 7, s. 379‒407; DOI: 10.5709/ce.1897-9254.118.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5709/ce.1897-9254.118

Dahrendorf R. (1979), Life Chances. Approaches to Social and Political Theory, Weidenfeld and Nicolson, London.
Google Scholar

Dertouzos M. (1997), What Will Be: How the new World of Information Will Change our Lives, Harper Collins, New York.
Google Scholar

The Economist Intelligence Unit’s Index of Democracy (2007), http://www.Democracy_Index_2007_ V3.pdf, 20.05.2013.
Google Scholar

Ettema J. S., Kline F. G. (1977), Deficits, Differences and Ceilings. Contingent Conditions for Understanding the Knowledge Gap, „Communication Research”, Vol. 4, s. 178‒190.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/009365027700400204

Horstmann R. (1991), Medieneinflüsse auf politisches Vissen. Zur Tragfähigkeit der Wissenskluft-Hypothese, Deutscher Universitätsverlag, Wiesbaden.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-663-14588-2

Hrad i l S. (2001), Soziale Ungleichheit in Deutschland, Leske+Budrich, Opladen.
Google Scholar

Human Development Report 2006 ‒ Complet Report HDR ‒ Index 1975‒2005 Country Ranking (2002‒2007), http://www.photins.com/rankings/human_development_index_1975_2005. html, 20.05.2013.
Google Scholar

Karolak J. (2000), Kiedy konsument staje się prosumentem, „Marketing Międzynarodowy”, vol. 18, nr 12, s. 13‒21.
Google Scholar

Krzysztofek K. (2006), Społeczeństwo w dobie Internetu: refleksyjne czy algorytmiczne?, [w:] Ł. Jonak, P. Mazurek, M. Olcoń, A. Przybylska, A. Tarkowski, J. M. Zając (red.), Re: Internet – społeczne aspekty medium. Polskie konteksty i interpretacje, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 12‒28.
Google Scholar

Marr M., Zillien N. (2013), Cyfrowy podział, [tłum. P. Szulich], [w:] S. F e l (red.), Gospodarka społecznie zakorzeniona. Wybrane problemy z teorii i empirii socjologii gospodarki, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 115‒144.
Google Scholar

Narbutt M. (2011), Naturalna higiena biznesu, „Rzeczpospolita”, 26‒27 listopada, s. P 5‒6.
Google Scholar

OECD: Ranking państw o największych nierównościach społecznych (2011), http://forsal.pl/ar- tykuly/572631,oecd_ranking_panstw_o_najwiekszych_nierownosciach_spolecznych.html, 20.05.2013.
Google Scholar

Pyӧria P. (2005), Knowledge Workers in the Information Society. Evidence from Finland, University Press, Tampere.
Google Scholar

Rheingold H. (1993), The Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier, Addison‒Wesley, Reading (MA).
Google Scholar

Standing G. (2011), The Precariat. The New Dangerous Class, Bloomsbury Academic, London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5040/9781849664554

Stiglitz J. (2004), Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Stiglitz J. (2008), Freefall: America, Free Markets, and the Sinking of the World Economy, W. W. Northon, New York ‒ London.
Google Scholar

Tichenor P. J., Donohue G. A., Olien C. N. (1970), Mass Media Flow and Differential Growth in Knowlodge, „Public Opinion Quarterly”, Vol. 34, s. 159‒170.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/267786

Walczak-Duraj D. (2010), Instytucjonalizacja standardów etycznych w gospodarce rynkowej, [w:] D. W a l c z a k-D u r a j (red.), Etyka a moralność. Aksjonormatywny kontekst współczesnej pracy i wybranych zawodów, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 49‒73.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-488-4.04

Walczak-Duraj D. (2011), Procesy przewartościowania pracy ‒ główne uwarunkowania i tendencje, [w:] D. W a l c z a k-D u r a j (red.), Przemiany pracy, postaw i ról zawodowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 29‒51.
Google Scholar

Walczak-Duraj D. (2012a), Instytucjonalizacja i instrumentalizacja odpowiedzialności moral- nej w społeczeństwie netokratycznym, [w:] D. W a l c z a k-D u r a j, J. M a r i a ń s k i (red.), Ład czy bezład moralny ‒ ku społeczeństwu bez moralności?, „Acta Universitais Lodziensis”, Folia Sociologica, nr 40, (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Łódź), s. 89‒111.
Google Scholar

Walczak-Duraj D. (2012b), Rola reputacji i manipulacji w marketingowych strategiach komunikacyjnych przedsiębiorstw, [w:] J. D u r a j (red.), Prace z zakresu ekonomiki i zarządzania przedsiębiorstwem, „Acta Universitais Lodziensis”, Folia Oeconomica, nr 272, (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Łódź), s. 25‒48.
Google Scholar

Walczak-Duraj D. (2013), Ład aksjonormatywny w gospodarce rynkowej ‒ ciągłość czy zmiana?, [w:] J. G r o t o w s k a-L e d e r, E. R o k i c k a (red.), Nowy ład? Dynamika struktur społecznych we współczesnych społeczeństwach. New Order? Dynamics of Social Structures in Contemporary Societies, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 235‒252.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-967-4.15

Weber M. (2002), Gospodarka i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Wielecki K. (2012), Kryzys i socjologia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323510147

Wilkinson R., Pickett K. (2011), Duch równości. Tam gdzie panuje równość, wszystkim żyje się lepiej, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
Google Scholar

World Economic Outlook (2006‒2011), International Monetary Found (IMF), http://www.imf.org/ external/pubs/ft/weo0906.pdf, 30.08.2013.
Google Scholar