Dadaism (Re)activated. Artzins and Dada
DOI:
https://doi.org/10.18778/1505-9057.44.06Keywords:
artzin, Polish counterculture in the 1980s and 1990s, DadaismAbstract
The article analyses in what way artzins (independent art and literary journals published in Poland in the 1980s and 1990s) drew inspiration from the Dada tradition, and how they made its philosophy live again. Artzins are seen here both as a medium of literature and art and as specific forms of artistic expression (press art). The article attempts to show why artzins and their authors were interested in reviving the avant-garde and Dada ideas. It also investigates how Dadaism functions today in the form of contemporary works and styles which are influenced by this avant-garde movement. What is more, the article tries to answer the question about the nature and definition of Dadaism shaped and reflected by today's artistic projects.
Downloads
References
Antologia zinów 1989–2001, D. Ciosmak (ed.), R. Grodzicki et al. (do-editors), Wydawnictwo Liberation, Kielce 2001.
Google Scholar
Art Zine Gallery [catalogue of the 1st Art Zine Gallery festival], Zielona Góra 1992.
Google Scholar
Art-ziny. Zielonogórska twórczość alternatywna lat 90. [exhibition catalogue: Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, IX–X 2009, exhibition concept and program, catalogue content: A. Kamińska, consultants: J. Katos Katarzyński, B. A. Kieć] Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2009.
Google Scholar
Bielska K., “Trzeci obieg wydawniczy w PRL oraz drugi obieg w latach 70. i 80.”, Pedagogia Ojcostwa, 2013, issue 1, p. 194–201 (available on-line: http://www.pedkat.pl/images/czasopisma/po6/po614.pdf 2015.12.]).
Google Scholar
Bińczycki J., “Ziny. Najkrótsze wprowadzenie”, Ha!art, 2011, issue 35/36, pp. 67–68.
Google Scholar
Burnetko K., “III obieg – wciąż bunt i niezależność”, Polityka, 1992, issue 30, p. 7.
Google Scholar
Chmiel M. Paweł Koñjo Konnak – fenomen uczestnictwa w sztuce współczesnej, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2013.
Google Scholar
Chojnacki R., “Fizjologia art zinu, czyli rozważania eklektycznego filozofa z Lampą w dłoni”, Studium, 1996, issue 2/3, pp. 166–168.
Google Scholar
Czapliński P., Śliwiński P., “Przesilenie wrażliwości”, [in:] Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji, Wydawnictwo Literackie, Krakow 1999, pp. 169–173.
Google Scholar
Czapliński P., Śliwiński P., “Pomarańczowa alternatywa literatury polskiej? O Lampie i Iskrze Bożej”, [in:] Kontrapunkt. Rozmowy o książkach, Obserwator, Poznań 1999, pp. 91–94.
Google Scholar
Drągowska M., Kuryłek D. Tatar E. M., “Krótka historia Grupy Ładnie”, Korporacja Ha!art, Krakow 2008.
Google Scholar
“Drugi Warszawski Art Zine Show 20–21 maja 1994”, Krzywe Koło Literatury, 1994, issue 5, pp. 6–7.
Google Scholar
Drzewucki J., “Poezja trzeciego obiegu”, Informator Kulturalny Województwa Zielonogórskiego, 1995, issue 2, p. 5.
Google Scholar
Drzewucki J., “Poezja trzeciego obiegu. Kazik Malinowski, Ziggy Stardust i inni”, Plus Minus [suppl. to Rzeczpospolita] 1994, issue 46, p. 17.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P., “Inny obieg”, Polityka, 1991, issue 47, p. 8.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P., “Jak zakwitły i zwiędły kwiaty technologii i demokracji – artziny w Polsce”, [in:] Kultura niezależna w Polsce 1989–2009, P. Marecki (ed.), Korporacja Ha!art, Krakow 2010, pp. 47–60.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P., Rozmowy Lampowe 1993–2007, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2007.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P. – interview: Donos z czasów bez faktury. O artzinach, poetyce tytułów i wspólnej sieci punkrockerów – z wydawcą, redaktorem naczelnym Lampy i autorem książki Warszawafantastyczna” – P. Dunin-Wąsowiczem interviewed by A. Wolny-Hamkało, Biuro [Press Office of BWA Wrocław] 2012 issue 1 (issue 4: Lata osiemdziesiąte), pp. 54–57.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P. – interview: “Mogłem na tym tracić – rozmowa z Pawłem Dunin-Wąsowiczem o Lampie”, [in:] P. Marecki, Pospolite ruszenie. Czasopisma kulturalno-literackie w Polsce po1989 roku. Rozmowy z redaktorami, Korporacja Ha!art, Krakow 2005, pp. 65–88.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P. – interview: “Portret wydawcy z czasów dojrzałości. W osiemnastolecie istnienia Lampy i Iskry Bożej interview with P. Dunin-Wąsowicz” conducted by Emilia Kledzik, Joanna Roszak, Czas Kultury, 2009, issue 5, pp. 85–98.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P., Smoczyński R., “Zlot awangardy i ariergardy w Zielonej Górze”, Życie Warszawy, 1992, issue 239, p. 13.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz P., Varga K., Parnas bis. Słownik literatury polskiej urodzonej po 1960 roku, 3rd edition, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 1998.
Google Scholar
Fenactil, Nootropil, Exkluziv 1991–1994 [reprint from photocopies of Fenactil, Nootropil, Exkluziv from the collection of Paweł Dunin-Wąsowicz], Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2005.
Google Scholar
Firlej-Buzon A., “Historia polskich fanzinów”, Acta Universitatis Wratislaviensis. Bibliotekoznawstwo [vol.] 21 (1998), pp. 45–56.
Google Scholar
Fleischer M., Overground. Die Literatur der polnischen alternativen Subkulturen der 80er und 90er Jahre (Eine Einsicht), Verlag Otto Sagner, München 1994.
Google Scholar
Fleischer M., “Banalizm? Overground: cechy charakterystyczne – tendencje – prądy”, trans. M. J. Jaworowski, [in:] Xerofuria. Antologia-katalog. III warszawski Art Zine Show, 20 maja 1995, editing, introduction and notes: P. Dunin-Wąsowicz, Staromiejski Dom Kultury, Warsaw 1995, pp. 125–128, reprint as: “Overground. Cechy charakterystyczne – tendencje – prądy”, trans. M. J. Jaworowski, [in:] Xerofeeria 2.0. Antologia artzinów. Polskie alternatywne pismaliterackie 1980-2000. Wersja beta, P. Dunin-Wąsowicz, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2002, pp. 18–19.
Google Scholar
Głowacki B., “Kontrkultura w Polsce – fakt czy fikcja? Lata 80. i 90. w wypowiedziach animatorów kontrkultury na łamach fanzinów”, Stan Rzeczy, 2014, issue 2., pp. 95–118.
Google Scholar
Głowacki B., “Prasa trzeciego obiegu w okresie przełomu”, Kultura – Media – Teologia, 2010, issue 3, pp. 33–43.
Google Scholar
Grabowski P., “Zrób sobie dobrze zin. Od niezależności jako idei do niezależności jako formy”, Res Publica Nowa 2011, issue 16, pp. 66–72; in an abbreviated form the text is also available on-line: P. Grabowski, “Zrób sobie dobrze zin”, Respublica, 10 III 2012 [on-line], http://publica.pl/teksty/zrob-sobie-dobrze-zin-od-niezaleznosci-jako-idei-do-niezaleznosci-jako-formy-28350.html [accessed on: 10.12.2015].
Google Scholar
Haczek Z., “Art-zine: głos spod ziemi”, Gazeta Lubuska, 1992, issue 238, p. 13.
Google Scholar
Idzikowska M., “O pewnej osobliwości nazewniczej – tytuły zinów”, Filologia Polska [vol.] 3 (2007), pp. 43–59 [monographic issue: Między słowem a obrazem, K. Smużniak (ed.), Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2007].
Google Scholar
Jesswein R., “Trzeci obieg”, Odra, 1985, issue 3, pp. 34–39.
Google Scholar
Jędrzejewski M., Młodzież a subkultury. Problematyka edukacyjna, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warsaw 1999.
Google Scholar
Kajtoch W., “Czym jest zin?”, Ulica Wszystkich Świętych. Miesięcznik Mail Artu, 2001, issue 7, p. 4 [access on-line: http://zinelibrary.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=118:wojciech-kajtoch-czym-jest-zin&catid=11:o-zinach&Itemid=3]
Google Scholar
Kajtoch W., Świat prasy alternatywnej w zwierciadle jej słownictwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Krakow 1999.
Google Scholar
Kamińska A., “Art-ziny. Zielonogórska twórczość alternatywna lat 90.”, [in:] Kultura i społeczeństwo na Środkowym Nadodrzu w XIX i XX wieku, P. Bartkowiak, D. Kotlarek (eds.), ProLibris – Wydawnictwo WiMBP im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze, Zielona Góra 2008,pp. 137–148.
Google Scholar
Katarzyński J., Dada Rzyje czyli To Co Było Jest i Wcale Nie Musi Być Dada, AND, Zielona Góra 1997.
Google Scholar
Katarzyński J., “Kalejdoskop przypadków czyli Art Zine Gallery”, Krzywe Koło Literatury, 1994, issue 5, pp. 8–11.
Google Scholar
Klejnocki J., Sosnowski J., Chwilowe zawieszenie broni. O twórczości tzw. pokolenia „bruLionu” (1986–1996), Wydawnictwo Sic!, Warsaw 1996.
Google Scholar
Klesyk Ł., “Koniec czasu utopii”, Wiadomości Kulturalne, 1995, issue 25, p. 4.
Google Scholar
Koñjo Konnak P., Dzieła zebrane i wylane, CKW, Gdańsk 2009.
Google Scholar
Koñjo Konnak P., Gangrena. Mój punk rock song, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2011.
Google Scholar
Koñjo Konnak P., Karnawał profuzji, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2013.
Google Scholar
Kultura niezależna w Polsce 1989–2009, P. Marecki (ed.), Korporacja Ha!art, Krakow 2010.
Google Scholar
Lachman M., Gry z „tandetą” w prozie polskiej po 1989 roku, Universitas, Kraków 2004.
Google Scholar
Lampa 2011, issue 3 [monographic issue: Totart].
Google Scholar
Ladorucki J., “Brulion jako pismo literackie i kulturalne schyłku XX wieku”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum [vol.] 11 (2002), pp. 47–71.
Google Scholar
Linie 1988–1994, [reprint from photocopies of Linie magazine from the collection of P. Dunin-Wąsowicz, M. Karcerowicz, A. Wasilkowski, P. Roszczyk], Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2005.
Google Scholar
Łojas J., Rogozińska A., “Zin”, [in:] Od aforyzmu do zinu. Gatunki twórczości słownej, G. Godlewski, A. Karpowicz, M. Rakoczy, P. Rodak (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warsaw 2014, pp. 560–569.
Google Scholar
Mituś A., Stasiowski P., Rypson P., Agresywna niewinność. Historia grupy Luxus, BWA Wrocław& Osman Djajadisastra, Wrocław 2014.
Google Scholar
“Nike z Biedronki”, interview with P. Koñjo Konnak by P. Gołoburda, Lampa, 2009, issue 7–8, pp. 14–37.
Google Scholar
Pankowski R., “Kontrkultura w Polsce – Fanziny”, Plastyka i Wychowanie, 1993, issue 4, p. 49.
Google Scholar
Pęczak M., “Amatorzy awangardy”, Polityka, 1993, issue 47, p. 10.
Google Scholar
Pęczak M., Mały słownik subkultur młodzieżowych, Semper, Warsaw 1992.
Google Scholar
Puczko K., “Zrób to sam”, Ex Libris 1995, issue 83, p. 15.
Google Scholar
P.D.W. [P. Dunin-Wąsowicz], “Art Zine Show”, Nowy Nurt, 1995, issue 10, p. 2.
Google Scholar
Ratyńska C., “Art zine. Enfant terrible literatury”, Wydawca, 1995, issue 5, pp. 26–27.
Google Scholar
Rerak S., Chłepcząc ciekły hel. Histøria yassu, Stowarzyszenie A Kuku Sztuka, Gdynia 2012.
Google Scholar
Rostkowski D., “Prasa odlotystów. Fanziny – pisma subkultury”, Gazeta Wyborcza, 1993, issue 158, p. 4.
Google Scholar
Rudiak R., “Literacka promocja Zielonej Góry pod koniec XX wieku, czyli historia zjawisk artystycznych i wydarzeń kulturalnych”, Studia Zielonogórskie, vol. 19 (2013), pp. 49–95.
Google Scholar
Rudiak R., “Trzeci obieg literatury. Artziny w Zielonej Górze i w województwie; Działalność lubuskich organizacji i ugrupowań młodoliterackich”, [in:] Życie literackie na Ziemi Lubuskiejw latach 1945–2000, Pro Libris, Zielona Góra 2015, pp. 284–288, 296–299.
Google Scholar
Rypson P., “Dosyć Podporządku!”, Ex Libris, 1994, issue 43, pp. 10–11.
Google Scholar
Rypson P., Książki i strony. Polska książka awangardowa i artystyczna w XX wieku, Centrum Sztuki Współczesnej, Warsaw 2000.
Google Scholar
Sedeńko W., “Krótkie dzieje fanzinu polskiego”, Nowa Fantastyka, 1992, issue 7, pp. 65–67.
Google Scholar
Skiba K., Janiszewski J., Koñjo Konnak P., Artyści, wariaci, anarchiści. Opowieść o gdańskiej alternatywie lat 80., Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2011.
Google Scholar
Skiba K., Komisariat naszym domem. Pomarańczowa historia, 2nd edition, Narodowe Centrum Kultury, Warsaw 2015.
Google Scholar
Słownik terminów literackich, J. Sławiński (ed.), 3rd edition amended, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warsaw–Krakow 2000 (entries: “fanziny”, p. 150; “trzeci obieg”, p. 593).
Google Scholar
Smoczyński R., “Przyspieszyć koniec świata”, [in:] Żadna rozrywka dla chłopaków, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 1993, pp. 12–20.
Google Scholar
Sobczak J., “O Art Zine Gallery i Art Zine Kongres”, [in:] “Arkusz literacki”, Informator Kulturalny Województwa Zielonogórskiego, 1997, issue 6.
Google Scholar
Spontaniczna kultura młodzieżowa. Wybrane zjawiska, J. Wertenstein-Żuławski, M. Pęczak (eds.), Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”, Wrocław 1991.
Google Scholar
Spychalski M., “Na straży awangardy – wesołe i ponure wypisy z historii polskiego undergroundu”, Odra, 2014, issue 4, pp. 23–31.
Google Scholar
Stabro St., “Związki liryki Jacka Podsiadły z tradycją kontrkultury”, [in:] Literatura polska 1990–2000, T. Cieślak, K. Pietrych (eds.), vol. 1, Wydawnictwo Zielona Sowa, Krakow 2002,pp. 244–279.
Google Scholar
Stępień T., “Art-zin”, [in:] Szkolny słownik wiedzy o literaturze. Pojęcia – problemy – koncepcje, R. Cudak, M. Pytasz (eds.), Videograf II, Katowice 2000, pp. 18–22.
Google Scholar
Stępkowska M., “III Warszawski Art Zine Show”, Krzywe Koło Literatury, 1995, issue 7, pp. 13–14.
Google Scholar
Szczepaniak G., “Fanzinowa menażeria”, Nowa Fantastyka, 1999, issue 12, p. 74.
Google Scholar
Tekieli R., “Fuckty (1)”, bruLion, 1989, issue 11–12, pp. 148–168 (reprint: Tekieli R., “Fuckty” [reprint with the consent of R. Tekieli, edited and abbreviated by: M. K. Dziób], Fronda LUX, 2014, issue 72).
Google Scholar
Tkaczyk W., “Tęczowe odcienie kontrkultury”, Arkusz, 1995, issue 6, p. 7.
Google Scholar
Uglik J., “Artzine’y w Polsce (Rozmowa spreparowana – między Stefanem Pastuszewskim a Jackiem Uglikiem)”, Akcent, 2000, issue 4, pp. 16–17.
Google Scholar
Varga K., “Białoczerwona alternatywa. (Polski underground literacki opisany w Niemczech)”, Gazeta Wyborcza, 1995, issue 172, p. 11.
Google Scholar
Varga K., “Powolny schyłek epoki art zinów”, Notes Wydawniczy, 1994, issue 11, pp. 36–37.
Google Scholar
Varga K., “Trzecia droga, czyli polskie pisma artystyczne w obiegu alternatywnym w latach 80. i 90.”, [in:] Xerofeeria 2.0. Antologia artzinów. Polskie alternatywne pisma literackie 1980–2000. Wersja beta, P. Dunin-Wąsowicz, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2002, pp. 4–18.
Google Scholar
Varga K., “Wyciskanie pryszcza”, Gazeta Wyborcza, 1994, issue 99, p. 8.
Google Scholar
Varga K., “Zinowcy są zmęczeni”, Gazeta Wyborcza, 1994, issue 250, p. 10.
Google Scholar
“W stanie pierwiastkowym. Rozmowa z W. Kajtochem”, interviewer J. Bińczycki, Ha!art, 2011, issue 35/36, pp. 70–76.
Google Scholar
Wright F. The History and Characteristics of Zines, part 1–2 [on-line], http://www.zinebook.com/resource/wright1.html and http://www.zinebook.com/resource/wright2.html or http://zinelibrary.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=191:-fred-wright-the-history-and-characteristics-of-zines&catid=11:o-zinach&Itemid=3 [accessed on: 10.12.2015].
Google Scholar
Xerofeeria. Antologia. Polskie alternatywne pisma artystyczne od – ∞ do października 1993. Antologia Art Zinów. – Wyd. dla Art Zine Gallery II, P. Dunin-Wąsowicz, J. Katarzyński, J. Sobczak, A. Wasilkowski (eds.), Lampa i Iskra Boża, Warsaw–Zielona Góra 1993.
Google Scholar
Xerofeeria 2.0. Antologia artzinów. Polskie alternatywne pisma literackie 1980–2000. Wersja beta, P. Dunin-Wąsowicz, Lampa i Iskra Boża, Warsaw 2002.
Google Scholar
Xerofrenia. Antologia wierszy z tomików wydawanych w obiegu alternatywnym i nie tylko. Antologia nowych wierszy – published for Art Zine Gallery III, selection of poems P. Dunin-Wąsowicz, J. Sobczak, drawings K. May, Lampa i Iskra Boża, Warsaw – Zielona Góra 1994.
Google Scholar
Xerofuria. Antologia-katalog. III warszawski Art Zine Show, 20 maja 1995, editing, introduction and notes: P. Dunin-Wąsowicz, Staromiejski Dom Kultury, Warsaw 1995.
Google Scholar
“Zin o zinach”, J. Bińczycki, Ha!art, 2011, issue 35/36, pp. 65–92.
Google Scholar
Żuliński L., “Art Zine Show”, Wiadomości Kulturalne, 1995, issue 25, p. 4.
Google Scholar
