(Pop)kulturowe trwanie wieku XIX Casus: literatura kryminalna

Adam Mazurkiewicz

doi:10.18778/1505-9057.50.08

Autor

Adam Mazurkiewicz Uniwersytet Łódzki, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.50.08

Słowa kluczowe:

literatura popularna, kryminał, XIX wiek, pamięć kulturowa

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest strategiom pisarskim, dzięki którym rekonstruowana zostaje przeszłość, obecnym w najnowszej polskiej literaturze kryminalnej. Pośród różnych funkcji spełnianych przez opowieści kryminalne, których akcja rozgrywa się w XIX wieku, można wymienić następujące:

– zabiegi zmierzające do rewaloryzacji paradygmatu romantycznego, mającego zakorzenienie w wieku XIX, a stanowiącego istotny punkt odniesienia dla współczesności;

– traktowanie XIX wieku jako pretekstu do namysłu nad współczesnością;

– namysł nad ograniczeniami (re)konstruowania wizji przeszłości.

W utworach tych nieobojętne dla wartościowania ukazanej wizji przeszłości jest rozłożenie akcentów fabularnych, dookreślające postawę autora wobec przeszłości: afirmującą, bądź krytyczną. Niekiedy zresztą, o czym należy pamiętać zwłaszcza podczas lektury utworów „podejrzanych aksjologicznie”, napięcie pomiędzy widzeniem świata przez nadawcę i odbiorcę staje się podstawą szczególnej gry literackiej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Adam Mazurkiewicz - Uniwersytet Łódzki, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej

Dr hab.; pracownik Zakładu Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej i Logopedii Uniwersytetu Łódzkiego. Naukowo zajmuje się literaturą i kulturą popularną, głównie literaturą fantastycznonaukową, prozą kryminalną, przemianami gotycyzmu, kulturową recepcją postępu technologicznego. Autor O polskiej literaturze fantastycznonaukowej lat 1990–2004 (Łódź 2007), Z problematyki cyberpunku. Literatura – sztuka – kultura (Łódź 2014) oraz artykułów drukowanych m.in. na łamach „Pamiętnika Literackiego”, „Literatury i Kultury Popularnej”, „Literatury Ludowej”, czasopisma „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” i w tomach zbiorowych.

Bibliografia

Alejziak Wiesław, Współczesne koncepcje i wybrane modele polityki turystycznej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2009, nr 50: Gospodarka turystyczna w regionie. Przedsiębiorstwo. Samorząd. Współpraca, s.43–53.
Google Scholar

Appadurai Arjun, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary nowoczesności, przekł. Zbigniew Pucek, Universitas, Kraków 2005.
Google Scholar

Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przekł. Agnieszka Kryczyńska-Pham, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
Google Scholar

Bagłajewski Arkadiusz, Rewizje romantyczne w prozie najnowszej, „Pamiętnik Literacki” 2012, z. 1, s. 147–186.
Google Scholar

Bartoszyński Kazimierz, Zagadnienia komunikacji literackiej w utworach narracyjnych, w: Problemy socjologii literatury, pod red. Janusza Sławińskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław, 1971, s. 127–148.
Google Scholar

Baudrillard Jean, Precesja symulakrów, w: Jean Baudrillard, Symulakry i symulacja, przekł. Sławomir Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2005, s. 5–56.
Google Scholar

Berliner David C., The Abuses of Memory: Reflections on the Memory Boom in Anthropology, “Anthropological Quarterly” Winter 2005, nr 78, s. 197–211.
Google Scholar

Braudel Fernand, Historia i nauki społeczne: długie trwanie, w: Fernand Braudel, Historia i trwanie, przedmową opatrzyli Bronisław Geremek i Witold Kula, przekł. Bronisław Geremek, Czytelnik, Warszawa 1999, s. 46–89.
Google Scholar

Brunner Mikołaj Ludwik, O tak zwanym magnetyzmie zwierzęcym czyli o hipnotyzmie i t. z. zjawiskach magnetycznych, druk. S. Olgenbranda Synów, Warszawa 1882.
Google Scholar

Cegielski Tadeusz, Detektyw w Krainie Cudów. Powieść kryminalna i narodziny nowoczesności 1841–1941, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2015.
Google Scholar

Chłopicki Witold, Szkic popularny teorii i praktyki spirytyzmu, druk Antoniego Michalskiego, Warszawa 1892.
Google Scholar

Chomiuk Aleksandra, Między słowem a przeszłością. Strategie dokumentarne w polskiej powieści historycznej ostatniego półwiecza, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.
Google Scholar

Chrząstowska Bożena, Fiećko Jerzy, Kaniewska Bogumiła, Ratajczak Wiesław, Kultura XIX wieku i jej tradycje. Podręcznik dla klasy II liceum ogólnokształcącego i profilowanego. Zakres podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo NAKOM, Poznań 2003.
Google Scholar

Czachur Waldemar, Pamięć, język a dyskursy medialne – rozmowa z prof. Astrid Erll, prof. Bożeną Witosz i prof. Robertem Trabą, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs” 2014, z. 7, s. 11–19.
Google Scholar

Czapliński Przemysław, Wznoszenie biografii. Proza polska lat dziewięćdziesiątych w poszukiwaniu straconego czasu, „Teksty Drugie” 1999, nr 3, s. 55–76.
Google Scholar

Czerwiński Marcin, Historia problemu neomieszczańskiego stylu życia w Polsce, w: Styl życia, obyczaje, ethos w Polsce lat siedemdziesiątych z perspektywy roku 1981, red. Andrzej Siciński, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1983, s.61–75.
Google Scholar

Erll Astrid, Literatura jako medium pamięci zbiorowej, przekł. Magdalena Saryusz-Wolska, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Universitas, Kraków 2009, s. 211–248.
Google Scholar

Fast Piotr, Postmodernizm retro, „Opcje” 2003, nr 4–5, s. 86–87.
Google Scholar

Foster Hal, Contemporary Art and Spectacle, w: Hal Foster, Recodings. Art, Spectacle, Cultural Politics, Bay Press, Seattle 1985, s. 79–98.
Google Scholar

Fulińska Agnieszka, Dlaczego literatura popularna jest popularna?, „Teksty Drugie” 2003, nr 4, s. 55–66.
Google Scholar

Gibier Paul, Spirytyzm. Studium historyczno-krytyczne i doświadczalne, objaśnione drzeworytami w tekście, przekł. Jan Władysław Dawid, Warszawa 1889.
Google Scholar

Golka Marian, Pamięć społeczna i jej implanty, Wydawnictwo UAM, Warszawa 2009.
Google Scholar

Gondela Ewelina, Zbrodnia w stylu vintage, [rec.: M. Szymiczkowa, Tajemnica Domu Helclów], http://www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,19355,Rozdarta-zaslona [dostęp: 15.02.2017].
Google Scholar

Gulanowski Jacek, Rekonstrukcja historyczna a problem zapośredniczenia w pedagogice, „Ogrody Nauk i Sztuk” 2011, nr 1, s. 88–96.
Google Scholar

Ilczuk Dorota, Ekonomika kultury, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar

Jak to redaktor z autorem (2), „Marcin Wroński: niedziennik autora”, http://www.iceis.pl http://wronski.wordpress.com [wpis z dn. 16.12.2010; dostęp: 1.03.2017].
Google Scholar

Jarzębski Jerzy, Pamięć i rzeczy: paradoksy enumeracji, w: Codzienne, przedmiotowe, cielesne. Języki nowej wrażliwości w literaturze polskiej XX wieku, pod red. Hanny Gosk, Świat Literacki, Izabelin 2002, s. 87–100.
Google Scholar

Kaczyński Paweł, Oświecenie sensacyjne w powojennej literaturze polskiej, „Prace Polonistyczne” 2016, seria 71, s. 139–155.
Google Scholar

Krajewski Marek, Kultury kultury popularnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2003.
Google Scholar

Kraska Mariusz, Na tropie Szakala. Gry i konwencje political fiction, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
Google Scholar

Kubiak Anna Eleonora, Nostalgia i konfluentne wspólnoty, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 2004, z. 1–2, s. 28–31.
Google Scholar

Kurska Anna, O poszukiwaniach ponowoczesnego sposobu wyrażania tradycji romantycznej, „Czytanie Literatury” 2015, nr 4, s. 124–154.
Google Scholar

Kwaśnik Monika, Między wiedzą a widzeniem. O sposobach przedstawiania świata w „Balzakianach” Jacka Dehnela, „Załącznik Kulturoznawczy” 2004, nr 1, s. 410–429, http://zalacznik.uksw.edu.pl/sites/default/files/1-34.pdf [dostęp: 24.02.2017].
Google Scholar

Lyotard Jean-Francois, Dopisek w sprawie narracji, w: Jean-Francois Lyotard, Postmodernizm dla dzieci. Korespondencja 1982–1985, przekł. Jacek Migasiński, Fundacja „Aletheia”, Warszawa 1998, s. 29–34.
Google Scholar

Lyotard Jean-Francois, Opowieści legitymizujące wiedzę, w: Jean-Francois Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, przekł. Małgorzata Kowalska, Jacek Migasiński, Fundacja „Aletheia”, Warszawa 1997, s. 97–109.
Google Scholar

Maciejewski Janusz, Wiek XIX jako formacja kulturowa i dziewiętnastowieczność jako antywartość, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2008, R. 1 (43), s. 73–80.
Google Scholar

Marzec Andrzej, Fragmenty, resztki i przekleństwo archiwum – o nostalgii w kulturze found footage, „Teksty Drugie” 2016, nr 2, s. 55–71.
Google Scholar

Mazur Aneta, Wiek XXI patrzy na wiek XIX. Na marginesie książki Stanisława Wasylewskiego, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2010, R. 3 (45), s. 80–95.
Google Scholar

Miodoński Leon, Medycyna romantyczna w Niemczech jako eksplikacja filozoficznego rozumienia świata i człowieka – Mesmer i mesmeryzm, „Medycyna Nowożytna” 2001, t. 8, nr 2, s. 5–32.
Google Scholar

Nicolson Marjone, The Proffesor and the Detective, “The Atlantic Monthly” 1929 [April], issue 1511, s. 483–493.
Google Scholar

Ostaszewski Robert, Wszyscy czytają kryminały, „Radar” 2016, nr 1, http://e-radar.pl/pl/magazyn/09-2014/wszyscy,czytaja,kryminaly.html [dostęp: 15.02.2017].
Google Scholar

Płonka-Syroka Bożena, Mesmeryzm. Od astrologii do bioenergoterapii, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław 2007.
Google Scholar

Ponomarenko Aneta, Strażnik skarbu, Szara Godzina, Katowice 2012.
Google Scholar

Pudełko Agnieszka, Zbrodnia w mieście – turystyka literacka śladami powieści kryminalnych, „Turystyka Kulturowa” 2015, nr 10, s. 38–57, http://turystykakulturowa.org/ojs/index.php/tk/article/view/653/603 [dostęp: 27.02.2017].
Google Scholar

Ryan Marie-Laure, Narrative As Virtual Reality: Immersion and Interactivity in Literature and Electronic Media, John Hopkins University Press, Baltimore 2001.
Google Scholar

Rychter Bartłomiej, Złoty wilk, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2009.
Google Scholar

Said Edward W., Orientalizm, przekł. Witold Kalinowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991.
Google Scholar

Sobieraj Tomasz, Kulturowy model dziewiętnastowieczności, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2008, R. 1 (43), s. 19–38.
Google Scholar

Stewart Kathleen, Nostalgia – A Polemic, “Cultural Anthropology” August 1988, vol. 3, issue 3, s. 227–241.
Google Scholar

Stulgis Magdalena Maria, Pomiędzy rekonstrukcją, odtwórstwem a inscenizacją, czyli próba analizy zjawiska rekonstrukcji, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2013, nr 12, cz. 2, s. 135–152.
Google Scholar

Śliwiak Rafał, Jak to się robiło w Łodzi, czyli kryminalna ziemia obiecana, „Biuletyn Informacji Bibliotecznych i Kulturalnych Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łodzi” 2012, nr 10, s. 5.
Google Scholar

Thorwald Jürgen, Stulecie detektywów. Drogi i przygody kryminalistyki, przekł. Karol Bunsch, Wanda Kragen, Znak, Kraków 2009.
Google Scholar

Wallace Adolf Russel, O cudach i nowoczesnym spirytyzmie, przekł. Józef Karol Potocki, druk S. Lewental, Warszawa 1890.
Google Scholar

Witkowska Alina, Wielkie stulecie Polaków, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.
Google Scholar

Wojda Dorota, Kryminał i historia literatury, w: Literatura kryminalna. Na tropach źródeł, pod red. Anny Gemry, Wydawnictwo EMG, Kraków 2015, s. 425–439.
Google Scholar

[Z cyklu korespondencji] Z Wagona, „Czas” 1872, nr 160, s. 1–2.
Google Scholar

Zmyślony Piotr, Literatura jako podstawa tworzenia produktu turystycznego, „Problemy Turystyki” 2001, t. 24, s. 21–31.
Google Scholar