Polskie ugrupowania polityczne wobec postaw młodzieży Królestwa Kongresowego w okresie rewolucji 1905 r., strajku szkolnego i bojkotu szkół rosyjskich

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.01.08

Słowa kluczowe:

rewolucja 1905 r., strajk szkolny 1905 r., historia Polski w XX wieku

Abstrakt

W artykule została podjęta próba odpowiedzi na pytania o miejsce, jakie postawy i aktywność dorastającego w Królestwie Polskim pokolenia zajmowały w refleksji i działaniach polskich elit politycznych, skupionych w ugrupowaniach i środowiskach, funkcjonujących na ziemiach polskich w pierwszych kilkunastu latach XX stulecia – w okresie wyznaczonym w Kongresówce przez wybuch rewolucji 1905 r. i strajku szkolnego oraz wygaśnięcie programowego bojkotu szkoły rosyjskiej. W tekście Czytelnik znajdzie odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania: jak partie polityczne odnosiły się do postaw i publicznej aktywności tego młodego pokolenia, oceniały jego dojrzałość polityczną, a także wartość i skuteczność działań podejmowanych przez młodzież? Jakie miejsce dla przedstawicieli młodej generacji przewidywali politycy we własnych stronnictwach i jaką rolę im przeznaczali? Przedmiotem powyższych analiz stały się wystąpienia publiczne i prasa najważniejszych spośród ówczesnych polskich ugrupowań politycznych: Narodowej Demokracji, Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) oraz środowisk konserwatywnych. Na podstawie badań wypada stwierdzić, iż konserwatyści potępiali „niedojrzałych” przedstawicieli młodego pokolenia Królestwa Polskiego, uczestniczących w strajku i bojkocie szkoły rosyjskiej, pozostając przeciwnikami idei rewolucji. Narodowcy widzieli w strajku przejaw „nierozumnego” buntu wobec „realistycznej” polityki. Socjaliści i radykalni ludowcy pozytywnie oceniali zaktywizowanie się polityczne młodej generacji. Charakterystyczna, odmienna w stosunku do innych ugrupowań na lewicy, była natomiast dogmatyczna postawa SDKPiL. Partia ta popierała zaangażowanie młodzieży w walce „na ulicach” o zwycięstwo rewolucji, natomiast strajk szkolny traktowała jako godny uwagi, gdy wzmagał „rewolucyjne wrzenie” i wtedy, gdy młodzież podnosiła hasła socjalne. Socjaldemokracja przeciwstawiała się natomiast późniejszemu bojkotowi, podejmowanemu w imię haseł narodowych i oświatowych, gdy opadła fala rewolucyjnych wystąpień – mogącemu sprzyjać sympatiom młodych, kierowanym ku innym polskim ugrupowaniom politycznym.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Przemysław Andrzej Waingertner - Uniwersytet Łódzki

Prof. dr hab. Przemysław Waingertner – kierownik Katedry Historii Polski Najnowszej w Instytucie Historii, na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich UŁ, wiceprezes Okręgu Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, przewodniczący Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Łodzi.

Zainteresowania naukowe: polska myśl polityczna i czyn zbrojny w XX w., dzieje Drugiej Rzeczypospolitej, historia Łodzi i regionu w XX w.

 

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Łodzi Łódzki Oddział Ochronny Akta pn. Komitet Koronnego Oddziału Młodzieży Narodowej, sygn. 40.
Google Scholar

Biblioteka Narodowa Rękopisy S. Szwedowski, Pisma, druki i odezwy starszego społeczeństwa przed i w trakcie I-ej wojny światowej od 1905 do 1918 r., 1/IV, akc. 16269S.
Google Scholar

Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, sygn. 7789, mf. 1424.
Google Scholar

Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego Rękopisy S. Kozicki, Pamiętniki 1876–1939, t. II, sygn. 9783, mf. P–1651.
Google Scholar

Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego [BUW] Rękopisy S. Szwedowski, Dzieje ruchu zetowego w Polsce 1886–1945, t. I, sygn. 1745.
Google Scholar

Dmowski R., Upadek myśli konserwatywnej w Polsce, Warszawa 1914.
Google Scholar

Grabiec J., Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem. Moje wspomnienia, Poznań 1925.
Google Scholar

Polski Związek Ludowy. Materiały i dokumenty, oprac. J.S. Brzeziński, Warszawa 1957.
Google Scholar

Przyczynek do postawy prawicy przedrozłamowej PPS wobec współpracy młodzieży polskiej z rosyjskim ruchem rewolucyjnym w 1900 roku, oprac. J. Targalski, „Pokolenia” 1966, nr 1, s. 87–90.
Google Scholar

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego o Litwy. Materiały i dokumenty, red. H. Buczek, F. Tych, t. I–II, Warszawa 1957–1963.
Google Scholar

Stańczycy. Antologia myśli społecznej i politycznej konserwatystów krakowskich, wyb. M. Król, Warszawa 1985.
Google Scholar

„Czas” 1905.
Google Scholar

„Czerwony Sztandar” 1905.
Google Scholar

„Przegląd Socjaldemokratyczny” 1908.
Google Scholar

„Robotnik” 1905.
Google Scholar

Bończa-Tomaszewski N., Demokratyczna geneza nacjonalizmu. Intelektualne korzenie ruchu narodowo-demokratycznego, Warszawa 2001.
Google Scholar

Cat-Mackiewicz S., Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Warszawa 1989.
Google Scholar

Dobrowolski S., Związek Młodzieży Polskiej (Zet) 1886–1906, [w:] Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, red. B. Nawroczyński, t. I, Warszawa 1932, s. 109–152.
Google Scholar

Garlicki A., U źródeł obozu belwederskiego, Warszawa 1978.
Google Scholar

Głuchowski J., Strajk szkolny w roku 1905 w Częstochowie, „Niepodległość” [Londyn] 1972, t. VIII, s. 135–137.
Google Scholar

Hass L., Losy człowieka i pokolenia (Działalność S. Szwedowskiego w Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i w Związku Patriotycznym), „Więź” 1973, nr 10, s. 108–120.
Google Scholar

Hillebrandt B., Polskie organizacje młodzieżowe XIX i XX wieku. Zarys historii, Warszawa 1986.
Google Scholar

Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967.
Google Scholar

Jaskólski M., Kaduceus polski. Myśl polityczna konserwatystów krakowskich 1866–1934, Warszawa 1990.
Google Scholar

Kaflińska M., Publicystyka strajku szkolnego w 1905 r., „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2000, t. XXXIX, s. 47–62.
Google Scholar

Kawalec K., Roman Dmowski, Londyn 1996.
Google Scholar

Kiepurska H., Warszawa w rewolucji 1905–1907, Warszawa 1974.
Google Scholar

Kmiecik Z., Postępowa myśl oświatowa w Królestwie Polskim w latach 1905–1914, Warszawa 1961.
Google Scholar

Kowalski Z., Udział młodzieży szkół lubelskich w strajku szkolnym 1905 r., „Rocznik Lubelski” 1963, t. VI, s. 185–214.
Google Scholar

Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964.
Google Scholar

Kurzyna M., O Melchiorze Wańkowiczu – nie wszystko, Warszawa 1975.
Google Scholar

Łazuga W., Ostatni stańczyk. Michał Bobrzyński – portret konserwatysty, Poznań 1982.
Google Scholar

Micewski A., Roman Dmowski, Warszawa 1972.
Google Scholar

Michta N., Postacie z przełomu wieków. Z kręgu działaczy SDKPiL, Warszawa 1983.
Google Scholar

Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908–1918, Warszawa 1980.
Google Scholar

Nałęcz D., Sen o władzy. Inteligencja wobec niepodległości, Warszawa 1994.
Google Scholar

Nałęcz T., Irredenta polska, Warszawa 1992.
Google Scholar

Nawroczyński B., Dzieła wybrane, t. I, Warszawa 1987.
Google Scholar

Nekrolog D. Rymkiewicza, „Kronika Ruchu Rewolucyjnego” 1935, nr 1, s. 14–16.
Google Scholar

Nowacki T.W., Młodzież tworzy historię. Zwycięska walka młodzieży o szkołę polską 1901–1917, Lublin 2011.
Google Scholar

Olstowski P., Generał Gustaw Orlicz-Dreszer (1889–1936). Dowódca wojskowy i działacz społeczno-polityczny, Toruń 2000.
Google Scholar

Rakowski J., Zetowcy i piłsudczycy (1), „Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1980, z. 54, s. 3–39.
Google Scholar

Rakowski J., Zetowcy i piłsudczycy (2), „Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1981, z. 55, s. 3–94.
Google Scholar

Rakowski J., Zetowcy i piłsudczycy (dok.), „Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1981, z. 56, s. 3–72.
Google Scholar

Rewolucja 1905, red. K. Piskała, W. Marzec, Warszawa 2013.
Google Scholar

Samuś P., Dzieje SDKPiL w Łodzi 1893–1918, Łódź 1984.
Google Scholar

Stankiewicz W., Czasopiśmiennictwo ludowe w Królestwie Polskim 1905–1914, Warszawa 1957.
Google Scholar

Suleja W., Józef Piłsudski, Wrocław 1995.
Google Scholar

Szymańska W., Pierwsza konferencja młodzieży uniwersyteckiej PPS, „Niepodległość” 1935, t. XI, s. 145–151.
Google Scholar

Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna 1892–1948, Warszawa 1983.
Google Scholar

Waingertner P., Konspiracja trzech pokoleń. Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i ruch zetowy (1886–1996), Łódź 2017.
Google Scholar

Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.
Google Scholar

Wapiński R., Roman Dmowski, Lublin 1988.
Google Scholar

Żarnowski J., Z dziejów strajku szkolnego 1905 r., „Przegląd Historyczny” 1955, t. XLVI, nr 1–2, s. 184–212.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-08-18

Jak cytować

Waingertner, P. A. (2021). Polskie ugrupowania polityczne wobec postaw młodzieży Królestwa Kongresowego w okresie rewolucji 1905 r., strajku szkolnego i bojkotu szkół rosyjskich. Przegląd Nauk Historycznych, 20(1), 225–245. https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.01.08

Numer

Dział

ARTYKUŁY, STUDIA I ROZPRAWY / ARTICLES, STUDIES AND DISSERTATIONS