Podkomorzy podolski Hieronim z Brzezia Lanckoroński i jego testament z dnia 7 maja 1696 r. Karta z dziejów i genealogii jagielnickiej linii rodziny Lanckorońskich herbu Zadora w XVII wieku
DOI:
https://doi.org/10.18778/1644-857X.23.01.08Słowa kluczowe:
Hieronim Lanckoroński, jagielnicka linia Lanckorońskich, szlachta polska, dzieje Rzeczypospolitej w XVII w., genealogia, testament, edycja źródłowaAbstrakt
Bohaterem prezentowanego tu tekstu jest Hieronim z Brzezia Lanckoroński h. Zadora (ok. 1627–1697), syn wojewody ruskiego i hetmana polnego koronnego Stanisława i kasztelanki lubelskiej Aleksandry Sienieńskiej h. Dębno. W artykule omówiono też dzieje życia jego rodzeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem tych dzieci wojewody ruskiego, które przeżyły zmarłego w 1657 r. ojca. Byli to: Przecław (zm. 1697), który osiągnął senatorską godność kasztelana czechowskiego, Jan Kazimierz (zm. 1679), który był kanonikiem krakowskim i lwowskim, Franciszek (zm. p. 1696), który nie piastował żadnych urzędów oraz Joanna (zm. p. 1696), która została żoną Andrzeja Świętopełka-Bolestraszyckiego. Przedstawiono tu ich sytuację rodzinną, stan majątkowy oraz działalność publiczną. Najwięcej miejsca poświęcono jednak na opisanie osiągnięć tytułowego bohatera tego tekstu. Był on bez wątpienia najwybitniejszym przedstawicielem jagielnickiej linii Lanckorońskich w drugiej połowie XVII w. Poczynając od roku 1649, walczył on niemal we wszystkich wojnach toczonych przez Rzeczpospolitą aż do połowy lat osiemdziesiątych tego stulecia. W 1658 r. został podkomorzym podolskim. Był również starostą skalskim, dymirskim i zawichojskim. Pod koniec życia związał się z IV ordynatem zamojskim Marcinem Zamoyskim, a następnie z wdową po nim, Anną z Gnińskich. Dzierżawił od nich klucz gorajski ordynacji zamojskiej i pełnił rolę klienta możniejszych krewniaków. Autorowi udało się dokładnie prześledzić zarówno dokonania Hieronima Lanckorońskiego w sferze publicznej, jak też jego sytuację majątkową i poczynania w życiu prywatnym. W artykule znalazło się wiele nowych ustaleń. Dokonano też korekty znacznej liczby bałamutnych stwierdzeń dotyczących tak podkomorzego podolskiego, jak też innych dzieci wojewody ruskiego Stanisława, które funkcjonują od dawna w literaturze przedmiotu. Warto też odnotować, że pomimo dwukrotnych ożenków, Hieronim Lanckoroński zmarł bezpotomnie. W maju 1696 r. sporządził bardzo interesujący testament, który został załączony jako aneks do niniejszego opracowania.
Pobrania
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Metryka Koronna [MK] 245
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Lustracje, dz. XVIII, 74
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Sigillata [Sig.] 1, 12, 13, 14, 15
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Archiwum Zamoyskich [AZ], nr 358, sygn. 478, 519, 2830
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Lublinie [APL]: Lubelskie grodzkie, Relacje [LGR], nr 63, 78, 79, 81, 82, 86, 93, 100, 167
Google Scholar
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie [CPAH]: Sąd Grodzki Przemyski (1462–1784) [SGP], fond 13, opis 1, sygn. 105, 109, 110, 119, 120, 125
Google Scholar
Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1656–1695, wyd. M. Zwierzykowski, R. Kołodziej, A. Kamieński, Kraków 2022.
Google Scholar
Józefowicz J. T., Kronika miasta Lwowa od roku 1634 do 1690, wyd. M. Piwocki, Lwów 1854.
Google Scholar
Lauda sejmików ziemi dobrzyńskiej, wyd. F. Kulczycki, Kraków 1887.
Google Scholar
Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk 1839.
Google Scholar
Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VI, Lipsk 1841.
Google Scholar
Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IX, Lipsk 1842.
Google Scholar
Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. X, Lipsk 1845.
Google Scholar
Rejestr poborowy województwa lubelskiego (powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, ziemia łukowska z r. 1620), oprac. J. Kolasa, K. Schuster, red. S. Inglot, Wrocław 1957.
Google Scholar
Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648–1651), oprac. M. Nagielski, Warszawa 1999.
Google Scholar
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi halickiej z XVII wieku, wyd. P. Klint, K. Rzemieniecki, J. Węglorz, Wrocław 2018.
Google Scholar
Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. IV, Petersburg 1859.
Google Scholar
Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689, wyd. J. K. Załuski, Lipsk 1858.
Google Scholar
Anusik Z., Lanckorońscy na Jagielnicy. Z dziejów i genealogii podolskiej linii rodziny Lanckorońskich herbu Zadora, „Przegląd Nauk Historycznych” 2023, R. XXII, nr 2, s. 9–40. https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.01
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.01
Anusik Z., Sienieńscy herbu Dębno (lubelska gałąź rodu) w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 1, s. 97–158. https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.01.05
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.01.05
Anusik Z., Zapomniana panna Lanckorońska. Przyczynek do genealogii kilku rodów kresowych, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, R. XVI, nr 1, s. 301–324. https://doi.org/10.18778/1644-857X.16.01.09
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.16.01.09
Bohosiewicz M., Hadziewicz Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. IX, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960, s. 225–226.
Google Scholar
Bondyra W., Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015.
Google Scholar
Boniecki A., Herbarz polski, t. I, Warszawa 1899.
Google Scholar
Boniecki A., Herbarz polski, t. II, Warszawa 1900.
Google Scholar
Boniecki A., Herbarz polski, t. III, Warszawa 1900.
Google Scholar
Boniecki A., Herbarz polski, t. VII, Warszawa 1914.
Google Scholar
Boniecki A., Herbarz polski, t. XIII, Warszawa 1909.
Google Scholar
Boniecki A., Herbarz polski. Uzupełnienia i sprostowania do części 1, Warszawa 1901.
Google Scholar
Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665. Sprawa zastawów królewszczyzn małopolskich, Warszawa 1984.
Google Scholar
Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565–1668, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. IV, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 105–178.
Google Scholar
Chmiel Z., Udział Lanckorońskich w wojnach prowadzonych przez Rzeczpospolitą w okresie hetmaństwa Jana Sobieskiego, [w:] Marszałek i hetman koronny Jan Sobieski, red. D. Milewski, Warszawa 2014, s. 275–294.
Google Scholar
Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), red. L. A. Wierzbicki, D. Kupisz, Warszawa 2021.
Google Scholar
Cynarski S., Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia od XIV do XVIII wieku. Sprawy kariery urzędniczej i awansu majątkowego, Warszawa–Kraków 1996.
Google Scholar
Dworzaczek W., Genealogia, t. II (Tablice), Warszawa 1959.
Google Scholar
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Google Scholar
Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. III (Prałaci i kanonicy krakowscy), Kraków 1852.
Google Scholar
Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. I (Czasy i ludzie), wyd. 5, Kraków 1957.
Google Scholar
Nagielski M., Druga wojna domowa w Polsce. Z dziejów polityczno-wojskowych Rzeczypospolitej u schyłku rządów Jana Kazimierza Wazy, Warszawa 2011.
Google Scholar
Nagielski M., Skarszewski Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVIII, Warszawa–Kraków 1997–1998, s. 48–50.
Google Scholar
Pajewski J., Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko-tureckich, wyd. 3, Warszawa 1978.
Google Scholar
Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
Google Scholar
Przyboś A., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 453–455.
Google Scholar
Pułaski K., Szlachta podolska w czasie zaboru tureckiego (1672–1699), [w:] K. Pułaski, Szkice i poszukiwania historyczne, Ser. II, Petersburg 1898, s. 201–276.
Google Scholar
Rachuba A., Piotrowski (właściwie Ginwił Piotrowski) Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVI, Wrocław 1981, s. 498.
Google Scholar
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. II, Warszawa 1881.
Google Scholar
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. X, Warszawa 1889.
Google Scholar
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. XIV, Warszawa 1895.
Google Scholar
Stolicki J., Egzulanci podolscy (1672–1699). Znaczenie uchodźców z Podola w życiu politycznym Rzeczypospolitej, Kraków 1994.
Google Scholar
Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.
Google Scholar
Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Google Scholar
Wimmer J., Lanckoroński Hieronim, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 441.
Google Scholar
Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1655–1660, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1958, t. IV, s. 490–498 + aneks bez paginacji.
Google Scholar
Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1648–1655, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960, t. V, s. 477–486 + aneks bez paginacji.
Google Scholar
Wimmer J., Wojsko polskie w II połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
Google Scholar
Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Stopnickiem, Marjówka 1929.
Google Scholar
Woliński J., Z dziejów wojen polsko-tureckich, Warszawa 1983.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
