Ocena prozodii mowy u pacjentów z dysfonią

Marta Wysocka

doi:10.18778/2544-7238.08.14

Autor

Marta Wysocka Uniwersytet Marii Curie‑Skłodowskiej, Wydział Filologiczny, Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa, Katedra Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego https://orcid.org/0000-0002-7728-6102

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.08.14

Słowa kluczowe:

dysfonia, prozodia mowy, ocena prozodii, zaburzenia prozodyczne

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę uporządkowania problematyki związanej z diagnozą sprawności prozodycznych u osób z dysfonią. Zagadnienia w nim poruszane dotyczą cech charakterystyki prozodycznej mowy, głównie w odniesieniu do języka polskiego, funkcji pełnionych przez prozodię w komunikacji, związku określonych cech fonacji z realizowaniem przez mówcę tych funkcji oraz zaburzeniami ich realizacji u osób z dysfonią. Wymieniono w nim również metody i narzędzia wykorzystywane w opisie i ocenie ekspresji prozodycznej, które można wykorzystać w praktyce klinicznej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

d’Alessandro C., 2006, Voice source parameters and prosodic analysis, [w:] S. Sudhoff, D. Lenertova, R. Meyer, S. Pappert, P. Augurzky, I. Mleinek, N. Richter, J. Schließer (red.), Methods in Empirical Prosody Research, Berlin–New York: Walter de Gruyter, s. 63–87.
Google Scholar

Bänziger T., Scherer K.R., 2005, The role of intonation in emotional expressions, „Speech Communication”, No. 46, s. 252−267.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.specom.2005.02.016

Binkuńska E., 2020, Prozodia w zaburzeniach głosu, [w:] M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski (red.), Prozodia. Przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 430–453.
Google Scholar

Boersma P., Weenink D., 2023, Praat: Doing phonetics by computer (Version 6.3.10), program komputerowy, https://www.fon.hum.uva.nl/praat/ (dostęp: 30.06.2023).
Google Scholar

Botinis A., Granström B., Möbius B., 2001, Developments and paradigms in intonation research, „Speech Communication”, No. 33, s. 263−296.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0167-6393(00)00060-1

Crystal D., 2009, Persevering with prosody, „International Journal of Speech‑Language Pathology”, No. 11(4), s. 257.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17549500902858753

Demenko G., 1999, Analiza cech suprasegmentalnych języka polskiego na potrzeby technologii mowy, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Epstein M.A., 2003, Voice quality and prosody in English, „Proceedings of the 15th International Congress of Phonetic Sciences, Barcelona”, s. 2405–2408.
Google Scholar

Fox A., 2000, Prosodic features and prosodic structure. The phonology of suprasegmentals, Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198237853.001.0001

Francuzik K., Karpiński M., Kleśta J., Szalkowska E., 2005, Nuclear melody in polish semi‑spontaneous and read speech: evidence from the Polish Intonational Database PoInt, „Studia Phonetica Posnaniensia”, t. 7, s. 97–128.
Google Scholar

Gussenhoven C., Chen A., 2000, Universal and language‑specific effects in the perception of question intonation, „Proceedings of the International Conference on Spoken Language Processing (ICSLP)”, Beijing.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21437/ICSLP.2000-216

Guzy A., 2012, Diagnozowanie problemów emisji głosu, [w:] K. Węsierska (red.), Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, t. 1, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 153–168.
Google Scholar

Hawthorne K., Fischer S., 2020, Speech‑language pathologists and prosody: Clinical practices and barriers, „Journal of Communication Disorders”, No. 87, 106024.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.jcomdis.2020.106024

Jassem W., 1973, Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Karpiński M., 2006, Struktura i intonacja polskiego dialogu zdaniowego, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Karpiński M., Klessa K., 2015, Prozodia niepewności, [w:] M. Danielewiczowa, J. Bilińska, K. Doboszyńska‑Markiewicz, J. Zaucha (red.), Sens i brzmienie, seria „Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW”, t. VII, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s. 49–64.
Google Scholar

Klessa K., 2017, Annotation Pro [Software tool]. Version 2.3.2.3., http://annotationpro.org (dostęp: 29.05.2023).
Google Scholar

Laver J., 1995, Principles of phonetics, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Lipiec D., 2016, Karta badania logopedycznego osób po laryngektomii całkowitej, „Studia Pragmalingwistyczne”, nr 8, s. 105–115.
Google Scholar

Łukaszewicz B., 2018, Phonetic evidence for an iterative stress system: the issue of consonantal rhythm, „Phonology”, No. 35, s. 115–150.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0952675717000392

Łukaszewicz B., Rozborski B., 2008, Korelaty akustyczne akcentu wyrazowego w języku polskim dorosłych i dzieci, „Prace Filologiczne”, t. LIV, s. 265–283.
Google Scholar

Malisz Z., Wagner P., 2012, Acoustic‑phonetic realisation of Polish syllable prominence: a corpus study, [w:] D. Gibbon, D. Hirst, N. Campbell (red.), Text, Speech and Language Technology Vol. 14/15 – Rhythm, Melody and Harmony in Speech. Studies in Honour of Wiktor Jassem, Poznań: Polskie Towarzystwo Fonetyczne, s. 105–114.
Google Scholar

Mertens P., 2022, The Prosogram model for pitch stylization and its applications in intonation transcription, [w:] J.A. Barnes, S. Shattuck‑Hufnagel (red.), Prosodic theory and practice, Cambridge: MIT Press, s. 259–286.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/10413.003.0010

Moore B.C.J., 1999, Wprowadzenie do psychologii słyszenia, Warszawa−Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Pruszewicz A., Obrębowski A., (red.), 2019, Zarys foniatrii klinicznej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego.
Google Scholar

Roubeau B., Chevrie‑Muller C., Saint Guily J.L., 1997, Electromyographic activity of strap and cricothyroid muscles in pitch change, „Acta Oto‑Laryngologica”, No. 117(3), s. 459–64.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3109/00016489709113421

Sawicka I., 1995, Fonologia, [w:] H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 3, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 105−195.
Google Scholar

Signorello R., Demolin D., Henrich Bernardoni N., Gerratt B.R., Zhang Z., Kreiman J., 2020, Vocal fundamental frequency and sound pressure level in charismatic speech: a cross‑gender and language study, „Journal of Voice”, Vol. 34(5), s. 808.e1–808.e13.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.jvoice.2019.04.007

Sluijter Α., Heuven V .J. van, Pacilly J.J.A., 1997, Spectral balance as a cue in the perception of linguistic stress, „Journal of the Acoustical Society of America”, No. 101, s. 503–513.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1121/1.417994

Sobin C., Alpert M., 1999, Emotion in speech: the acoustic attributes of fear, anger, sadness and joy, „Journal of Psycholinguistic Research”, No. 28, s. 347−365.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1023/A:1023237014909

Steffen‑Batogowa M., 2000, Struktura akcentowa języka polskiego, Warszawa−Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Śniatkowski S., 2020, Pauza i milczenie – ich miejsce i funkcje w zachowaniach komunikacyjnych, [w:] M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski (red.), Prozodia. Przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 123–134.
Google Scholar

Wagner A., 2017, Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Google Scholar

Wagner A., Klessa K., Bachan J., 2016, Polish rhythmic database – new resources for speech timing and rhythm analysis, [w:] N. Calzolari, K. Choukri, T. Declerck, S. Goggi, S. Piperidis (red.), LREC 2016, Tenth International Conference on Language Resources and Evaluation, Portorož: European Language Resources Association, s. 4678–4683.
Google Scholar

Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Wysocka M., 2015, Narzędzia badawcze do oceny prozodii mowy, „Nowa Audiofonologia” Vol. 4(4), s. 20–27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17431/895469

Wysocka M., 2016, Prozodia mowy – problemy opisu, [w:] B. Kamińska, S. Milewski (red.), Logopedia artystyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 213–231.
Google Scholar

Wysocka M., 2022, Percepcja rytmu w muzyce i mowie, „Logopedia”, t. 51, nr 2, s. 211–228.
Google Scholar

Wysocka M., Kwaterkiewicz M., 2018a, Program terapeutyczny usprawniający percepcję prozodii mowy, „Logopedia”, t. 47, nr 1, s. 247–266.
Google Scholar

Wysocka M., Kwaterkiewicz M., 2018b, Program terapeutyczny usprawniający ekspresję prozodii mowy, „Logopedia”, t. 47, nr 2, s. 325–344.
Google Scholar

Wysocka M., Skoczylas. A., Szkiełkowska A., Mularzuk M., 2008, Standard postępowania logopedycznego w przypadku zaburzeń głosu, „Logopedia”, t. 37, s. 243–254.
Google Scholar

Zehnhoff‑Dinnesen A., Wiskirska‑Woźnica B., Neumann K., Nawka T. (red.), 2020, Phoniatrics I: Fundamentals – Voice Disorders – Disorders of Language and Hearing Development, Berlin: Springer.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-46780-0