Przekorne nawiązania do Sienkiewiczowskiego wzorca powieści historycznej w "Bohunie" Jacka Komudy

Dorota Szagun

doi:10.18778/0208-6077.49.07

Authors

Dorota Szagun Zakład Historii i Pragmatyki Języka Polskiego, Uniwersytet Zielonogórski

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.49.07

Keywords:

text pattern, tributary quote, intentionality, intertextuality

Abstract

This article concerns the nature of the pattern and extent of referring to the convention in opposition to the originality of the creator being part of a trend of historical novels. The basis of this article is a historical novel by Jacek Komuda entitled “Bohun” (Lublin 2012) juxtaposed with “Trilogy” by Henryk Sienkiewicz. The comparative analysis is based on text linguistics tools, and above all on two criteria of textuality: intentionality and intertextuality.

The combination of the writing workshops of two novelists is motivated by the genre (historical novel), setting in the reality of Sarmatian Poland and source base. However, a very clear division between both texts is the understanding of literary elements in historical novel, and thus the approach to historical truth. The irony mentioned in the title can be seen in conscious opposition to the proposed by Sienkiewicz and strongly rooted in Polish readership tradition pattern of historical novel written for “spirit lifting” and thus in a negative reflection of the ideological concept of Sienkiewicz. This is done by selecting the main themes of the novel – natural history of the Polish army, a negative image of the Polish gentry and ennobling image of the Cossack.

The similarity between the two texts is reflected in the language realisation. In the novel by Komuda linguistic elements common in Sienkiewicz are present, specific and reproducible, obtaining the status of so-called “winged words” repeatedly documented by lexicographers by quotes from Sienkiewicz.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bańkowski A., 2000, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–2, Warszawa.
Google Scholar

Borowy W., 1921, O wpływach i zależnościach w literaturze, Kraków.
Google Scholar

Cybulski M., 1997, Elementy polskiej etykiety językowej w „Trylogii” Sienkiewicza, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 42, s. 43–131.
Google Scholar

Demartin A., 1999, Wpływy obce w języku „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, „Studia i Materiały. Filologia Polska”, z. 10, Zielona Góra, s. 213–219.
Google Scholar

Kasjan M., 1973, Na ciche wody. Dumy ukraińskie, Wrocław.
Google Scholar

Kijas J., 1927, Źródła historyczne powieści „Ogniem i mieczem”, „Pamiętnik Literacki” XXIV, s. 119–135.
Google Scholar

Kijas J., 1936, Źródła historyczne „Potopu” Sienkiewicza, w: F. Bielak (red.), Prace historyczno-literackie. Księga zbiorowa ku czci Ignacego Chrzanowskiego, Kraków.
Google Scholar

Kijas J., 1952, Źródła historyczne „Pana Wołodyjowskiego”, „Pamiętnik Literacki” LXIII, s. 1137–1155.
Google Scholar

Knapski G., 1621, Thesaurus Polonolatinograecus seu Promptuarium linguae Latinae et Graecae, Kraków.
Google Scholar

Komuda J., 2012, Bohun, Lublin.
Google Scholar

Linde S.B., 1994, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa (repr. 1807–1854).
Google Scholar

Ludorowski R., 1977, Sztuka opowiadania w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza, Warszawa–Poznań.
Google Scholar

Ludorowski R., 1991, Sztuka epilogu „Ogniem i mieczem”, w: tenże (red.), Henryk Sienkiewicz. Twórczość i recepcja, Lublin, s. 23–28.
Google Scholar

Markiewicz H., 1989, Odmiany intertekstualności, w: tenże, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa, s. 198–208.
Google Scholar

Nowicka-Jeżowa A., 1999, „Trylogia” w świecie sarmackim, w: E. Ihnatowicz (red.), Sienkiewicz i epoki. Powinowactwa, Warszawa, s. 163–175.
Google Scholar

Pasek J. Ch., 1836, Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska z czasów panowania Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III, Poznań (online: wbc.poznan.pl).
Google Scholar

Pietrzak M., 2003, Językowy obraz bohatera i antybohatera w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza, w: D. Kowalska (red.), Autorytety i normy, Łódź, s. 335–348.
Google Scholar

Siemieniec-Gołaś E., 2000, Słownictwo pochodzenia orientalnego w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, z. 120 (1241), s. 179–198.
Google Scholar

Sienkiewicz H., 1929, Ogniem i mieczem, Lwów, t. 1–4.
Google Scholar

Sienkiewicz H., 1929, Pan Wołodyjowski, Lwów, t. 1–3.
Google Scholar

Skubalanka T., 1984, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław.
Google Scholar

Skwara E., 1990, Łacina w „Trylogii” Sienkiewicza, „Filomata”, nr 397, s. 199–205.
Google Scholar

Słownik języka Jana Chryzostoma Paska, 1965–1973, H. Koneczna, W. Doroszewski (red. nacz.), t. 1–2, Warszawa.
Google Scholar

Słownik języka polskiego, 1958–1969, W. Doroszewski (red.), t. 1–11, Warszawa.
Google Scholar

Słownik polszczyzny XVI wieku, 1966–2010, M.R. Mayenowa i in. (red.), t. I–XXXVI, Wrocław–Warszawa.
Google Scholar

Słownik staropolski, 1953–2002, S. Urbańczyk i in. (red.), t. I–XI, Kraków.
Google Scholar

Walczak B., 1985, Archaizacja językowa w „Trylogii” a zróżnicowanie socjalne polszczyzny XVII wieku, w: L. Ludorowski (red.), Trylogia – Sobieski – Victoria wiedeńska, cz. I: Trylogia. W stulecie dzieła, Lublin, s. 241–262.
Google Scholar

Walczak B., 1988, Sienkiewicz w dziejach języka polskiego, w: J. Brzeziński (red.), Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, Zielona Góra, s. 129–139.
Google Scholar

Wilkoń A., 1976, O języku i stylu „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Studia nad tekstem, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, z. 50.
Google Scholar

Wilkoń A., 2002, Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu, Kraków.
Google Scholar

Żabski T., 1979, Poglądy estetyczno-literackie Henryka Sienkiewicza, Wrocław.
Google Scholar

Żabski T., 1998, Sienkiewicz, Wrocław.
Google Scholar

https://www.facebook.com/jacek.komuda.31 [dostęp z dnia 21.04.2015 r.].
Google Scholar

Madejski D., Kontrowersyjny pisarz Jacek Komuda nie ceni Sienkiewicza, bo mijał się z prawdą „MenStream” – http://menstream.pl/wiadomosci-reportaze-i-wywiady/kontrowersyjny-pisarz-jacek-komuda-nie-ceni-sienkiewicza-bomijal-sie-z-prawda,0,1384250.html [dostęp z dnia 21.04.2015 r.].
Google Scholar