Sylwa jako forma pamięci społecznej wspólnoty szlacheckiej

Dorota Szagun

doi:10.18778/0208-6077.59.02

Autor

Dorota Szagun Uniwersytet Zielonogórski https://orcid.org/0000-0003-3341-5387

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.02

Słowa kluczowe:

gatunek pamięci, pamięć społeczna, sylwa szlachecka

Abstrakt

Artykuł podejmuje próbę określenia, jak ujęzykowiona jest tożsamość szlachecka w tekstach typu silvae rerum typowych dla polszczyzny XVII–XVIII w. na przykładzie jednego rękopisu. Sylwa jako gatunek intencjonalnie memoryczny wyraziście profiluje wspólnotę, dając obraz pamięci wspólnotowej szlachty o niej samej. W zakresie zawartości treściowej i w płaszczyźnie językowej tekst sylwy jest uwarunkowanym kulturowo zespołem wyobrażeń o przeszłości nastawionym na zachowywanie w pamięci społecznej najistotniejszych dla wspólnoty śladów tożsamości.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Zwierciadło powierzchownych y wewnętrznych przymiotów czyli żywy obraz z duszą y ciałem poetyczną imaginacyą wykopersztykowany albo opisanie naturalnych co do ciała a duchownych co do duszy godney damy darów, 1728, rękopis Biblioteki Narodowej im. Ossolińskich we Wrocławiu o numerze inwentarzowym 2115/I, https://dbc.wroc.pl/publication/8740/edition/7891/zwierciadlo-powierzchownych-y-wewnetrznych-przymiotow-czyli-zywy-obraz-z-dusza-y-cialem-poetyczna-imaginacya-wykopersztykowany-albo-opisanie-naturalnych-co-do-ciala-a-duchownych-co-do-duszy-godney-damy-darow-1728?language=en (dostęp: 12.02.2025).
Google Scholar

Adamczewska I., 2012, Sylwa współczesna, w: G. Gazda (red.), Słownik rodzajów i gatunków literackich, Warszawa: Universitas, s. 1057–1063.
Google Scholar

Anusiewicz J., 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Assmann A., 2009, Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej, przekł. P. Przybyła, w: M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Kraków: Universitas, s. 101–142.
Google Scholar

Brückner A., 1894, Silva rerum, w: Charitas. Księga zbiorowa wydana na rzecz R.-K. Towarzystwa Dobroczynności przy Kościele Św. Katarzyny w Petersburgu, Petersburg: S. Kornatowski, s. 162–176.
Google Scholar

Chlebda W., 2022, Pamięć ujęzykowiona, w: S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, P. Łozowski (red.), Pamięć — tożsamość — kategorie językowo-kulturowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 19–35.
Google Scholar

Connerton P., 2012, Jak społeczeństwa pamiętają, przekł. i wstęp M. Napiórkowski, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323520023

Czachur W., 2018, Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy, w: W. Czachur (red.), Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 7–55.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323530077.pp.7-55

Czachur W., Wójcicka M., 2020, Pamięć i pamiętanie w przestrzeni języka z perspektywy badań lingwistycznych, w: P. Stalmaszczyk (red.), Język(i) w czasie i przestrzeni, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 211–235.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8220-544-2.10

Gajda S., 1993, Gatunkowe wzorce wypowiedzi, w: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o kulturze”, s. 245–258.
Google Scholar

Gajda S., 2004, Gatunki mowy w różnych odmianach i stylach języka, w: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura (red.), Akty i gatunki mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 144–152.
Google Scholar

Hawrysz M., 2019, Średniopolskie katalogi władców jako narzędzie kształtowania pamięci zbiorowej, „Stylistyka”, t. 28, s. 305–322.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka28.2019.19

Książek-Bryłowa W., 2009, Wacław Potocki i jego „Ogród, ale nie plewiony”, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Łotman J., 2014, Pamięć kultury, „Rocznik Antropologii Historii”, R. 4, nr 1 (6), s. 253–261.
Google Scholar

Nowak J., 2011, Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej, Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Google Scholar

Nycz R., 1996, Sylwy współczesne, Kraków: Universitas.
Google Scholar

Partyka J., 1995, Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Semper”.
Google Scholar

Partyka J., 2019, Między scientia curiosa a encyklopedią, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Google Scholar

Petrozolin-Skowrońska B. (red.), 1997, Encyklopedia PWN, t. 6, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Roszak S., 2004, Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczypospolitej XVIII wieku, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Skwarczyńska S., 1970, Kariera literacka form rodzajowych bloku silva, w: S. Skwarczyńska, Wokół teatru i literatury. Studia i szkice, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, s. 182–202.
Google Scholar

Skwarczyńska S., 2004, O uniwersum mowy i znaczeniu etymologii dla badań genologicznych, w: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura (red.), Akty i gatunki mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 54–63.
Google Scholar

Szagun D., 2015, Sylwa jako świadectwo sarmackich obyczajów. Przyczynek do badań, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 61, s. 239–249.
Google Scholar

Szagun D., 2019, Sylwa szlachecka jako archiwum pamięci i źródło wzorów stylistycznych, „Stylistyka”, t. 28, s. 323–334.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka28.2019.20

Wierzbicka A., 2004, Akty i gatunki mowy w różnych językach i kulturach, w: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura (red.), Akty i gatunki mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 107–148.
Google Scholar

Wojtak M., 2005, Genologia tekstów użytkowych, w: M. Czermińska, S. Gajda, K. Kłosiński, A. Legeżyńska, A.Z. Makowiecki, R. Nycz (red.), Polonistyka w przebudowie, t. 1, Kraków: Universitas, s. 132–148.
Google Scholar

Wojtak M., 2006, Gatunek w formie kolekcji a kolekcja gatunków, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 15, s. 143–152.
Google Scholar

Wójcicka M., 2014, Pamięć zbiorowa a tekst ustny, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Wójcicka M., 2022, Język jako miejsce pamięci i pamiętania wspólnoty, w: S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, P. Łozowski (red.), Pamięć — tożsamość — kategorie językowo-kulturowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 9–18.
Google Scholar

Wójcicka M., 2023, Medialne dyskursy (nie)pamięci zbiorowej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Zachara M., 1980, Sylwy — dokument szlacheckiej kultury umysłowej w XVII w., w: H. Dziechcińska (red.), Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 201–202.
Google Scholar

Zachara M., 1990, Silva rerum, w: T. Michałowska (red.), Słownik literatury staropolskiej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 772–774.
Google Scholar