Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

Język w dyskursach internetowych i językowo-komunikacyjne normy, zasady, reguły…

Małgorzata Kita — 2022-12-21

Artykuł ma charakter przeglądowy, dotyczy językoznawczej refleksji nad językiem w internecie w kontekście norm, zasad, reguł mających regulować jego używanie. Internet to środowisko komunikacyjne, w którym rola języka pozostaje ważna. Jest zbudowany z tekstów sensu stricto, językowych, i sensu largo, innomodalnych i różnomodalnych. Teksty zaś, osadzone w kontekstach, tworzą dyskursy. Językoznawcy wielokrotnie stawiają badawcze pytania o jakość języka dyskursów w internecie, o zgodność z normami poprawności językowej. Interesujące staje się pytanie o zasadność wprowadzenia pojęcia językowej normy internetowej. Autorka wymienia koncepcje dotyczące zasad języka w użyciu, które są szersze niż normy poprawności językowej lub tylko gramatycznej. Zasadne jest potraktowanie ich jako narzędzi do badań nad normatywnymi i jakościowymi aspektami językowej komunikacji w internecie. W niektórych przypadkach należy jednak dokonać modyfikacji i aktualizacji takich norm, zasad, reguł, by stały się operacyjne wobec dyskursów internetowych.

Komunikacja internetowa a dynamika języka i norma

Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz — 2022-12-21

Celem badań, których wyniki są przedstawione w artykule, jest pokazanie dynamiki języka, jaka dokonuje się pod wpływem komunikacji internetowej i w komunikacji internetowej na przykładzie wybranych konstrukcji składniowych reprezentujących dwa mechanizmy dynamizujące język: substytucję i multiplikację. Na podstawie kwantytatywnych badań korpusowych w ujęciu diachronicznym w artykule dowodzi się wpływu komunikacji internetowej, w której widoczne jest rozchwianie normy, na standardową polszczyznę ogólną, czego przykładem jest wariantywność wybranych do badań konstrukcji składniowych w tekstach naukowych, a więc w tekstach o najwyższych standardach poprawnościowych, poddanych wielokrotnej korekcie językowej.

Język potoczny a propagowanie poprawnej polszczyzny (na przykładzie wideobloga „Mówiąc Inaczej”)

Katarzyna Burska — 2022-12-21

Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób język potoczny, przede wszystkim słownictwo i frazeologia, może być wykorzystywany do budowania wspólnoty komunikacyjnej z odbiorcami w serwisie YouTube. Podstawę materiałową stanowią wypowiedzi Pauliny Mikuły propagujące posługiwanie się poprawnym językiem polskim wśród internautów z 50 losowo wybranych odcinków wyemitowanych na kanale “Mówiąc Inaczej”. Przeanalizowano, po jakie potocyzmy i w jakich sytuacjach sięga autorka wideobloga. Posługiwanie się leksyką i frazeologią potoczną, powoływanie się na przykłady z życia codziennego oraz nieunikanie słów wulgarnych i obraźliwych to celowe i świadome elementy kreowania wizerunku przez youtuberkę.

Leksem Internet jako przedmiot rozważań ortograficznych

Bartłomiej Cieśla — 2022-12-21

W artykule przedstawiono rozważania normatywne dotyczące pisowni leksemu Internet. Przegląd konkretnych rozstrzygnięć i opinii publikowanych na łamach słowników, internetowych poradni językowych oraz książek popularyzujących wiedzę o języku polskim poprzedzony jest przytoczeniem najważniejszych informacji na temat własności komunikacyjnych medium, a także wskazaniem ogółu problemów poprawnościowych związanych z użyciem słowa. Przyjęty tok rozważań zmierza do wskazania słabych punktów proponowanych rozstrzygnięć, które — zdaniem autora — wymagają uszczegółowienia bądź modyfikacji, po to by mogły być skutecznie stosowane przez użytkowników języka.

To pewnie jakiś rablador pisał — o funkcjach odstępstw od normy językowej w dyskursie internetowym

Katarzyna Jachimowska — 2022-12-21

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na funkcje błędów językowych rozpowszechnianych przez internet, wskazanie na sieć ich powiązań oraz odpowiedź na pytanie, jakie wartości niosą ze sobą nienormatywne zachowania komunikacyjne, które są świadome i funkcjonalne. Punktem wyjścia rozważań uczyniono jeden błąd językowy, a wybrana metoda naukowa (studium przypadku) ma na celu rozwiązanie sformułowanych wcześniej problemów badawczych i opis wybranego wycinka internetowej przestrzeni. Przedmiotem badań jest zjawisko wzajemnych relacji sieciowych wraz z ich egzemplifikacjami uwikłanymi kontekstualnie. Analiza jakościowa wskazała na różne funkcje świadomego naruszenia normy. Omówione przykłady nienormatywnych zachowań komunikacyjnych, będące reakcją na „oczywisty błąd pisarski”, służyły zabarwionej ironicznie lub/i humorystycznie grze słownej, refleksji metajęzykowej, pośredniej charakterystyce działań ministra i jej krytyce, prowokacji, zwróceniu uwagi odbiorcy na normę językową i konieczność jej przestrzegania.

Interpunkcja w przestrzeni internetowej w opinii studentów

Małgorzata Bortliczek — 2022-12-21

Artykuł przedstawia wyniki analizy forum dyskusyjnego poświęconego przyczynom ignorowania interpunkcji w tekstach współcześnie redagowanych przez Polaków. W trakcie analizy wyłonione zostały trzy kategorie głosów, w obrębie których plasowały się opinie forumowiczów — uczestników autorskiego kursu internetowego typu MOOC: 1. Demaskacja edukacji; 2. Technologie informacyjno-komunikacyjne jako podstawa upowszechniania się uproszczonego pisarstwa; 3. Mity na temat (nie)znajomości interpunkcji. Respondenci w obu współczesnych przestrzeniach komunikacyjnych (online i offline) odnotowują zarówno obecność normy interpunkcyjnej (komunikacja oficjalna, wzorcowa), jak i ignorowanie zasad interpunkcyjnych (komunikacja nieoficjalna w mediach społecznościowych).

Nazwy blogów a norma ortograficzna w zakresie stosowania wielkich i małych liter

Agnieszka Banach — 2022-12-21

W niniejszym artykule analizie poddany został sposób zapisu nazw polskich blogów tematycznych w kontekście stosowania wielkich i małych liter. Ich autorzy sięgają po jedną z pięciu opcji: zapis zgodny z polską normą ortograficzną — pierwszy człon wielką literą, zapis zgodny z angielską normą ortograficzną — wszystkie człony wielkimi literami, złamanie wszystkich zasad ortograficznych — wszystkie człony małymi literami, zapis wszystkich członów wersalikami lub zapis nieszablonowy. Ukazuje to brak jednoznacznych reguł dotyczących pisowni w przestrzeni wirtualnej. W artykule podjęto również próbę wskazania motywacji blogerów oraz funkcji, jakie mogą pełnić poszczególne formy zapisu.

Nie tylko urzędas. O słowotwórczych sposobach wartościowania samorządowców i pracowników administracji

Anna Pilińska — 2022-12-21

Przedmiotem rozważań zawartych w artykule są derywaty ekspresywne, których podstawami są nazwy urzędów (np. burmistrz — burmistrzunio), stanowisk administracyjnych (np. naczelnik — naczelniozo) i funkcji polityczno-społecznych (np. radna — radmistrzyni). Na materiał zebrany na potrzeby analizy słowotwórczej składają się wyłącznie nazwy pospolite. Nadrzędnym celem rozważań jest pokazanie bogactwa wykładników formalnych służących wartościowaniu nazw stanowisk i funkcji skupionych wokół samorządu terytorialnego i administracji państwowej.

Przekroczenie normy językowej w memach internetowych jako strategia perswazji

Marta Wójcicka — 2022-12-21

Mem internetowy to funkcjonujący przede wszystkim w przestrzeni internetu multimodalny gatunek mowy, oparty na intertekstualności, wielokrotnie powielany i rozprzestrzeniany (Wójcicka 2019: 24), który pełni głównie funkcje perswazyjno-ludyczne. Celem niniejszego artykułu jest analiza: 1) memów, których tematem jest przekroczenie normy językowej przez bohaterów memu, oraz 2) zasad tworzenia memów ukazujących przekroczenie normy językowej przez aktorów sceny politycznej lub zwykłych obywateli. Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania: 1) Jakie elementy językowe spoza przyjętej normy (zarówno wzorcowej, jak i użytkowej) są ukazywane w memach? 2) Jaki obraz bohatera wyłania się z jego wypowiedzi usytuowanych poniżej normy językowej? 3) Jaki autowizerunek kreuje nadawca memu, piętnując nieprawidłowe użycie języka przez bohatera? 4) Jakie są funkcje memów ukazujących wypowiedzi spoza normy językowej?

Memobłędy jako forma ekspresji językowej internautów

Martyna Boch — 2022-12-21

Artykuł ukazuje memobłędy jako funkcjonalne odstępstwa od normy językowej na różnych jej poziomach — ortograficznym, ortofonicznym, fleksyjnym, składniowym i słowotwórczym. Internauci tworzą tego typu wyrażenia jako narzędzie zjadliwej krytyki znanych osób lub grup społecznych, lecz także po to, aby przekazać trudne do wyrażenia w komunikacji pośredniej stany emocjonalne (np. nieszkodliwą zazdrość za pomocą słowa zazdraszczam). Memobłędy mogą być uznawane za odrębne memy kultury (w rozumieniu Dawkinsa), ponieważ przejawiają takie ich cechy, jak zaraźliwość, dialogiczność czy hiperbolizacja rzeczywistości. Niektóre opuszczają memosferę i przedostają się do potocznego języka mówionego (np. madka, ten uczuć, odzobaczyć), nie stanowią jednak większego zagrożenia dla jego poprawności.

Miejsce błędów w opisie gatunków internetowych

Martyna Szczepaniak — 2022-12-21

W artykule prezentuję miejsce błędów w opisie gatunków internetowych. Wychodząc od opisów gatunkowych tworzonych przez innych badaczy, wskazuję na to, w jakich gatunkach kwestia błędów językowych się pojawia, a w jakich jest pomijana. Zwracam przy tym uwagę przede wszystkim na to, jak jest opisywana. Prezentuję cechy definicji i opisów gatunkowych, które implikują obecność błędów w analizowanych tekstach. Dodatkowo przedstawiam, w jaki sposób o błędach pisze się w internetowych poradnikach tworzonych przez użytkowników. Zastanowię się także nad zasadnością wskazywania tych cech w modelach gatunkowych, zarówno normatywnych, jak i deskryptywnych.

Nienormatywne zachowania społeczne osób publicznych zaprezentowane w memach internetowych — ujęcie komunikacyjnojęzykowe

Anna Sokół-Klein — 2022-12-21

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na następujące pytanie: w jaki sposób ukazane są w memach osoby, które w sytuacjach oficjalnych czy w trakcie prowadzenia samochodu były pod wpływem alkoholu? Jako materiał badawczy posłużyło 130 memów, które dotyczą takich popularnych osób, jak: Aleksander Kwaśniewski, Kamil Durczok, Beata Kozidrak i Daniel Olbrychski. W artykule scharakteryzowano mem pod kątem prezentowania zachowań nienormatywnych. Zwrócono więc uwagę na jego intencjonalność i sytuacyjność, a także na kulturotwórczy charakter (w szczególności wpływ na kształtowanie wizerunku postaci). Przedstawiono również mem jako nośnik pamięci. Następnie dokonano analizy wizerunku artystów i polityka. Zwrócono uwagę na środki wizualne i językowe, które służą deprecjacji.

Internetowy dyskurs sportowy a norma językowa

Beata Grochala — 2022-12-21

Artykuł zawiera rozważania na temat przestrzegania normy językowej w internetowym dyskursie sportowym. Obserwacji poddano gatunki internetowe związane ze sportem, np. relację online, oraz działy sportowe w portalach ogólnotematycznych. Badania pokazały, że norma nie jest przestrzegana i nie budzi to sprzeciwu (ani innej reakcji) odbiorcy. Pokazuje to zmianę w stosunku do normy w porównaniu z mediami tradycyjnymi. W ich obrębie wielokrotnie piętnowano błędy dziennikarzy sportowych.

Kultura komunikacji w streamingu: donacje i reakcje — studium przypadku

Barbara Cyrek — 2022-12-21

Celem artykułu jest wskazanie wybranych cech komunikatów wysyłanych w donacjach internetowych w czasie transmisji emitowanych na żywo w serwisie YouTube. Materiał badawczy stanowiło 10 livestreamów o tematyce growej, emitowanych w roku 2020 przez jednego streamera. Wykorzystano metodę jakościowej analizy treści. Autorki przeanalizowały ponad 800 wiadomości, wskazując skalę występowania takich form komunikacyjnych, jak: powitanie, pożegnanie, pozdrowienie czy slogan społeczności. Analiza objęła również reakcje ze strony streamera.

Drodzy Redaktorzy, Hej!, Szanowni… Grzecznościowe formuły inicjalne używane na Facebooku w grupie dyskusyjnej dla korektorów i redaktorów językowych

Joanna Ginter — 2022-12-21

W artykule przedstawiono, jaki stosunek do norm grzecznościowych prezentują korektorzy i redaktorzy językowi konwersujący ze sobą w zawodowej grupie dyskusyjnej (najbardziej reprezentatywnej spośród grup skupiających redaktorów i korektorów) na portalu społecznościowym Facebook. Badany materiał pochodzi przede wszystkim z kwietnia i maja 2021 r. i obejmuje zwroty adresatywne oraz formuły powitalne — ze szczególnym uwzględnieniem formuły witam. Ponadto omówiono preferencje przedstawicieli tej grupy zawodowej dotyczące wyboru typu relacji (na ty czy na pan/pani). Analiza materiału pozwala wysnuć wniosek, że członkowie samopomocowej społeczności redaktorów i korektorów chętniej niż w innych grupach wybierają relację na pan/pani (choć nadal można obserwować przewagę relacji na ty) i najczęściej rezygnują z tradycyjnych powitań i formuł adresatywnych.

Tytuły odcinków wideoblogów sportowych — ich struktura, funkcje i sposoby oddziaływania na odbiorcę

Beata Kacperska — 2022-12-21

Przedmiotem opracowania są tytuły występujące w internetowych komunikatach audiowizualnych, czyli wideoblogach sportowych prowadzonych przez polskich dziennikarzy w serwisie YouTube. Badania, w których wykorzystano perspektywę medioonomastyczną, potwierdzają, że tego typu nazwy są redagowane zgodnie z podstawowymi zasadami formułowanymi przez copywriterów i specjalistów do spraw marketingu internetowego. Rezultatami analiz są: przedstawienie struktury tytułów odcinków wideoblogów sportowych, zaprezentowanie najczęściej wykorzystywanych przez nadawców sposobów oddziaływania na odbiorcę oraz wskazanie podstawowych funkcji omawianego elementu.

Dysfemistyczne konceptualizacje polityków i polityki w dyskursie internetowym (na przykładzie portali Wpolityce.pl i Newsweek.pl)

Aleksandra Kujawiak — 2022-12-21

Artykuł zawiera analizę dysfemistycznych metafor w internetowym dyskursie politycznym. Materiał stanowiło 100 wyrażeń wyekscerpowanych z tekstów publikowanych w okresie od stycznia do maja 2021 r. na dwóch portalach internetowych: Wpolityce.pl oraz Newsweek.pl. W tekście omówiono najczęściej notowane w analizowanych tekstach metafory pojęciowe polityki i polityków, takie jak: POLITYKA TO WIDOWISKO, POLITYCY TO NIEUDOLNI CELEBRYCI; POLITYKA TO NIECZYSTA GRA, POLITYCY TO NIEUDOLNI GRACZE; POLITYKA TO NIEUDOLNIE PROWADZONE DZIAŁANIA WOJENNE, POLITYCY TO NIEUDOLNI DOWÓDCY; PARTIA POLITYCZNA TO TRUP, POLITYK TO GRABARZ; POLITYKA TO INFANTYLIADA, POLITYCY TO DZIECI; POLITYKA TO POLOWANIE, POLITYK TO KŁUSOWNIK.

Reakcje na śmierć i sposoby wspominania zmarłych w komentarzach internetowych

Agnieszka Wierzbicka — 2022-12-21

Niniejszy artykuł jest analizą werbalnych i niewerbalnych komentarzy internautów będących reakcją na śmierć znanej lub nieznanej szerszemu gronu osoby. Ukazano sposoby pisania o śmierci i samych zmarłych w komentarzach internetowych (Facebook), a także wskazano, jak niezwykle często odbiegają one od kultywowanej przez wieki recepcji żałoby i śmierci, prowadząc niekiedy nawet do ekshibicjonizmu medialnego.

Analiza lingwistyczna i prawna oszustwa a jego eufemizacja w przekazach internetowych

Beata Burska-Ratajczyk — 2022-12-21

W artykule przedstawione zostało zagadnienie przestępstwa oszustwa. Wskazany czyn zabroniony przeanalizowano z punktu widzenia językoznawstwa oraz prawa. Badania językoznawcze odwołują się do przykładów zaczerpniętych z internetu z lat 2018–2021. Obejmują one wykorzystywane przez internautów nazwy sprawców, działalności przestępczej, charakterystycznych typów oszustw oraz osób nimi pokrzywdzonych. Leksykalne, semantyczne, gramatyczne bądź graficzne środki eufemizacji nadają komunikacji walor emocjonalności lub ekspresyjności. Analiza prawna wymienionego czynu zabronionego określa warunki, jakie spełnić musi dane zachowanie, aby stanowiło przedmiot odpowiedzialności karnej, oraz jakie konsekwencje grożą jego sprawcy.

Komunikacja zdalna w nauczaniu języka obcego — problemy, wyzwania, perspektywy

Anita Jagun — 2022-12-21

Niniejszy artykuł jest poświęcony komunikacji zdalnej na lekcji języka obcego. W tekście przedstawiono różne aspekty kształcenia na odległość jako formy porozumiewania się ucznia i nauczyciela oraz omówiono wykorzystanie tej wiedzy w kontekście edukacji językowej. Na podstawie wyników ankiet i wniosków z wywiadów przeprowadzonych z uczniami drugiego i trzeciego etapu edukacyjnego zidentyfikowano możliwości, problemy oraz zagrożenia związane z lekcjami online. Zaproponowano również sposoby pracy z uczniami na zajęciach języka obcego. Praca dowodzi, że komunikacja zdalna (mimo swoich ograniczeń) ma duży potencjał w kształceniu językowym.

Pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA w słowniku tykocińskim Zygmunta Glogera

Beata Kuryłowicz — 2022-12-21

Przedmiotem artykułu jest leksyka gwarowa tworząca pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA, wyekscerpowana z XIX-wiecznego słownika gwary ludowej Zygmunta Glogera (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). Autorka opisuje strukturę pola, pokazuje znaczenie leksemów tworzących to pole, ustala miejsce wyrazów w jego obrębie, prezentuje relacje semantyczne (synonimię, polisemię, hiponimię i meronimię) między wyrazami. Z przedstawionej analizy wynika, że Gloger zanotował 298 leksemów dotyczących ciała człowieka, najwięcej nazw grupują podpola 1. ciało, jego części, cechy fizyczne, wygląd (110) i 4. czynności i stany fizjologiczne, sprawność i wydolność organizmu, zmysły, choroby, leczenie (98), a najczęstszym typem relacji semantycznej jest synonimia.

Rozwój polskiego słownictwa specjalistycznego z obszaru psychologii pozytywnej

Anetta Gajda — 2022-12-21

Celem artykułu jest po pierwsze — wskazanie (zidentyfikowanie) wybranych wyrazów i połączeń wyrazowych posiadających status terminu, a będących ekwiwalentami terminów angielskich, które powstały na gruncie określonej koncepcji badawczej, jaką jest psychologia pozytywna; po drugie — ustalenie najbardziej produktywnych leksemów (będących konceptualizacją kluczowych dla danego nurtu pojęć) stanowiących bazę derywacyjną nazw wielowyrazowych; po trzecie — odnalezienie jednostek leksykalnych (także tych o niepewnym statusie, ale przynależnych do języka specjalistycznego) tworzących pola semantyczne typowe dla omawianej teorii naukowej; po czwarte — wskazanie grupy terminotwórczych metafor.

Semantyka miłości w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli

Marek Marczak — 2022-12-21

Celem artykułu jest opisanie różnych znaczeń leksemu miłość we francusko-łacińsko-polskim Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli. Słownik notuje w oddzielnych artykułach hasłowych romantyczne, aromantyczne (więzy rodzinne, przyjacielskie) i religijne (cnota teologiczna) interpretacje pojęcia. Wskazano i opisano elementy materiału słownikowego odnoszące się do tych trzech aspektów. Szczególną uwagę poświęcono miłości konceptualizowanej jako cnota oraz przedstawieniu jej w kontekście innych cnót notowanych w słowniku. Wyniki analizy pokazują, że wyodrębnienie ściśle religijnego rozumienia miłości jest osobliwością dykcjonarza Daneta–Koli. Takie rozumienie współcześnie słabo zaznacza się w języku ogólnym. Można podejrzewać, że w XVIII-wiecznym obrazie rzeczywistości percepcja miłości była bardziej ugruntowana w wierze, co wpłynęło na sposób jej objaśnienia i kategoryzacji w Nowym wielkim dykcjonarzu.

Funkcja glosariuszy w tekstach literatury spekulatywnej

Klaudiusz Mirek — 2022-12-21

Rozważania w niniejszym artykule dotyczą roli glosariuszy w tekstach literatury spekulatywnej. Definiuje się ją jako superkategorię obejmującą wszystkie teksty, które nie opisują rzeczywistości i typologizowane są w obrębie takich konwencji literackich, jak: fantasy, science fiction, horror. Perspektywą dla analiz jest teza, że we współczesnej praktyce komunikacyjnej wyraźnie wyodrębnia się kilka odmiennych sposobów rozumienia pojęcia glosariusz niż w tradycyjnym ujęciu, co ma swoje odzwierciedlenie w tekstach literatury spekulatywnej. Glosariusze przyjmują tutaj postać wariantu wzorca gatunkowego, stąd do analiz wykorzystuje się narzędzia genologii lingwistycznej. Badane glosariusze najbliższe wzorcowi są w aspekcie strukturalnym. W wymiarze makrostruktury stanowią wykaz haseł ułożonych alfabetycznie i umieszczonych na końcu książki lub w osobnym woluminie, w wymiarze mikrostruktury zawierają różne objętościowo i graficznie wyróżnione artykuły hasłowe. Ich odmienność sytuuje się na poziomie pragmatycznym i poznawczym, co jest uwarunkowane tym, że umieszczone na peryferiach tekstu, zajmują uprzywilejowany obszar pragmatycznego wymiaru dzieła, czyli jego oddziaływania na czytelnika. Pełnią one zarówno typową dla tego gatunku mowy funkcję preskryptywną, jak i wynikającą ze współczesnej praktyki komunikacyjnej funkcję deskryptywną. Glosariusze w tekstach literatury spekulatywnej wobec tekstu głównego odgrywają różnorodne role: od słowniczka definiującego wprowadzane nominacje bohaterów, nazwy toponimiczne, terminy itp., po różnorodne komentarze wyjaśniające na przykład niuanse fabuły, perspektywę kulturową czy mitologiczną przedstawianych treści. Często stanowią w pewnym sensie drugą narrację obok tej zasadniczej w tekście głównym.