Konceptualizacja mowy i języka w Trylogii Henryka Sienkiewicza

Autor

  • Dorota Szagun Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Historii i Pragmatyki Języka Polskiego, 65-762 Zielona Góra, al. Wojska Polskiego 69

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.50.05

Słowa kluczowe:

język, konceptualizacja, mowa, Sienkiewicz, szlachta, Trylogia

Abstrakt

This article concerns the conceptualization of speech and language in Sienkiewicz’s Trilogy. Certain methods of conceptualizing speech, language or words are timeless, they represent a durable in terms of culture, mental tissue of language. In the novel by Sienkiewicz, the conceptualization of speech and language reflects the typical for Sarmatian mentality skills and noble duties: fighting efficiency and the oratory ability. Especially strongly and permanently rooted in the Polish language is the metaphor of a dispute as war, and within it the language as a weapon, especially sword. The proper thinking in the nobility era is especially clearly reflected by the metonymic statement: prisoner–language, reflecting utilitarianism of war, and a series of farm metaphors and comparisons, such as milling with a tongue or turning the tongue as the axis of the carriage wheels. References of this type are readable even today, however they do not have now this contemporary freshness and immediacy of references, but rather seem anachronistic in the modern urban world. Durable in everyday language today is the phraseology binding language and speaking with emotion, expressing itself for example in such collocations as: bite your tongue or forget one’s tongue. Typical of nobility is also, embodied especially in the character of Onufry Zagłoba, positive valorization of noble multispeech, as a testimony of eloquence and erudition.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Adalberg S., 1889, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Drukarnia Emila Skiwskiego, Warszawa.
Google Scholar

Bujnicki T., 1999, Światopogląd i poetyka: szkice o powieściach historycznych Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów.
Google Scholar

Bujnicki T., 2010, Zagłoba i ukraińscy chłopi. Studium mistyfikacji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna: Historia Literatury 5”, z. 65.
Google Scholar

Cybulski M., 1997, Elementy polskiej etykiety językowej w Trylogii Sienkiewicza, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 42.
Google Scholar

Gloger Z., 1900, Encyklopedia staropolska, t. 1, Druk P. Laskauera i W. Babickiego, Warszawa.
Google Scholar

Hawrysz M., 2012, Polemiczna twórczość Marcina Czechowica w perspektywie genologii lingwistycznej, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
Google Scholar

Książek-Bryłowa W., 2009, Wacław Potocki i jego „Ogród, ale nieplewiony”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Maćkiewicz J., 1996, Kiedy słowo jest bronią, czyli erystyka w ujęciu potocznym, „Język Polski”, z. 2–3.
Google Scholar

Maćkiewicz J., 2008, Jak mówimy o mówieniu, czyli językowy model komunikacji werbalnej, „Język a kultura”, t. 20, Tom jubileuszowy, A. Dąbrowska (red.), Wrocław.
Google Scholar

Mariak L., 2009, Leksyka z zakresu wojskowości w Trylogii H. Sienkiewicza, cz. 1–2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Google Scholar

Nowakowska-Kempna I., 1995, Konceptualizacja uczuć, cz.1, Wyższa Szkoła Pedagogiczna Tow. Wiedzy Powszechnej w Warszawie, Warszawa.
Google Scholar

Nowicka-Jeżowa A., 1999, Trylogia w świecie sarmackim, w: E. Ihnatowicz (red.), Sienkiewicz i epoki. Powinowactwa, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar

Pajdzińska A., 2006, Studia frazeologiczne, Oficyna Wydawnicza Leksem, Łask.
Google Scholar

Pietrzak M., 2003, Językowy obraz bohatera i antybohatera w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza, w: D. Kowalska (red.), Autorytet i normy, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar

Pietrzak M., 2004, Językowe środki kreowania postaci w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Rzepka W.R., Walczak B., 1992, Socjolekt szlachecki XVII w., w: M. Stępień, S. Urbańczyk (red.), Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Sienkiewicz H., 1951, Mieszaniny literacko-artystyczne, w: tenże, Dzieła, t. XLV, red. J. Krzyżanowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Skwara E., 1990, Łacina w Trylogii Sienkiewicza, „Filomata”, nr 397.
Google Scholar

Walczak B., 1985, Archaizacja językowa w Trylogii a zróżnicowanie socjalne polszczyzny XVII wieku, w: L. Ludorowski (red.), Trylogia – Sobieski – Victoria wiedeńska, cz. I: Trylogia. W stulecie dzieła, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Walczak B., 1988, Sienkiewicz w dziejach języka polskiego, w: J. Brzeziński (red.), Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, Wyższa Szkoła Pedagogiczna,Zielona Góra.
Google Scholar

Wilkoń A., 1978, Z zagadnień języka Ogniem i mieczem, w: L. Ludorowski (red.), Trylogia H. Sienkiewicza. Historia. Dzieło. Recepcja, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2016-12-30

Jak cytować

Szagun, D. (2016). Konceptualizacja mowy i języka w Trylogii Henryka Sienkiewicza. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, 50, 61–73. https://doi.org/10.18778/0208-6077.50.05