Synestezja jako forma języka figuratywnego. Rozważania o synestezyjnych asocjacjach Vladimira Nabokova

Anna Ginter

doi:10.18778/1731-8025.15.18

Autor

Anna Ginter Uniwersytet Łódzki (Łódź, Polska)

DOI:

https://doi.org/10.18778/1731-8025.15.18

Słowa kluczowe:

synestezja, język figuratywny, metafora synestezyjna, metonimia, hypallage, Vladimir Nabokov

Abstrakt

Głównym celem dyskusji podjętej w niniejszym artykule jest określenie miejsca, jakie synestezja zajmuje wśród innych środków języka figuratywnego oraz zaprezentowanie różnorodności asocjacji synestezyjnych w prozie Vladimira Nabokova. Jak to zostało dowiedzione, pojęciem kluczowym w zrozumieniu mechanizmu powstawania i funkcjonowania form języka figuratywnego, takich jak synestezja, metafora i metonimia, jest pojęcie konfliktu konceptualnego. Obecność lub brak konfliktu decydują o zakwalifikowaniu danego wyrażenia do kategorii form żywych lub konwencjonalnych oraz do metonimii lub form określanych jako hypallage. Co więcej, różnice między metaforą i metonimią dotyczą sposobu, w jaki formy te ‘radzą sobie’ z konfliktem pojęciowym. Z kolei interpretacja sprzeczności konceptualnej może prowadzić do wyjaśnienia mechanizmu asocjacji synestezyjnych i strategii autorskich. Przykłady wyrażeń synestezyjnych Nabokova świadczą o tym, że synestezja i metonimia mogą wchodzić w interakcje. Warto jednak podkreślić, że w tekście literackim synestezja współistnieje również z takimi formami zawierającym określenia sensoryczne, jak hypallage i porównanie, co zostało wykazane na przykładach z opowiadań i powieści Nabokova.

Bibliografia

Набоков В. В. (1990), Король, дама, валет, [w:] В. В. Ерофеев (red.), Владимир Набоков. Собрание сочинений в четырех томах, т. 1, Издательство «Правда», Москва, s. 113–280.
Google Scholar

Набоков В. В. (2000), Волшебник, Изд. Сипмозиум, http://royallib.com/book/DFimi_vladimir/ volshebnik.html (dostęp 10.03.2018), s. 20.
Google Scholar

Набоков В. В. (2013), Нежить, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург, s. 47–49.
Google Scholar

Nabokov V. (1995), Lolita, Penguin Books, London.
Google Scholar

Barcelona A. (2000), On the plausibility of claiming a metonymic motivation for conceptual metaphor, [w:] A. Barcelona (ed.), Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective, Mouton de Gruyter, Berlin & New York, s. 31–58.
Google Scholar

Day S.A. (2005), Some demographic and socio-cultural aspects of synesthesia, [w:] Robertson L., Sagiv N. (red.), Synesthesia: Perspectives from Cognitive Neuroscience, OUP, Oxford, http://www.daysyn.com/Day2005.pdf [dostęp: 14.03.2018].
Google Scholar

Dirven R. (1985), Metaphor as a basic means for extending lexicon, [w:] W. Paprotté, R. Dirven (red.), The Ubiquity of Metaphor: Metaphor in language and thought, John Benjamins, Amsterdam, s. 85–119.
Google Scholar

Engelking L. (2011), Chwyt metafizyczny. Vladimir Nabokov – estetyka z sankcją wyższej rzeczywistości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Ginter A. (2015), Vladimir Nabokov i jego synestezyjny świat, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Kozłowska Z. (2016), Synestezyjna poezja Haliny Poświatowskiej, [w:] A. Rogowska, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Synestezja a sztuka, Wydawnictwo Aureus, Kraków, s. 109–128.
Google Scholar

Lakoff G., Johnson M. (2010), Metafory w naszym życiu, przeł. i wstępem opatrzył T. P. Krzeszowski, ALETHEIA, Warszawa.
Google Scholar

Martino G, Marks L. E. (2001), Synesthesia: Strong and Weak, „Current Directions in Psychological Science”, kwiecień 2001, vol. 10, nr 2, s. 61–65, https://www.researchgate.net/publication/247781245_Synesthesia_Strong_and_Weak [dostęp: 14.03.2018].
Google Scholar

Nabokov V. (1991), Tamte brzegi, przeł. E. Siemaszkiewicz, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Potok M. (2008), Hypallage jako problem poetyki przekładu na przykładzie romanc Federico Garcii Lorki, „Przekładaniec”, nr 17, s. 173–185.
Google Scholar

Prandi M. (2017), Conceptual Conflicts in Metaphor and Figurative Language, Routledge, New York and London.
Google Scholar

Simner J., Holenstein E. (2007), Ordinal Linguistic Personification as a Variant of Synesthesia, “Journal of Cognitive Neuroscience”, vol. 19 (4), s. 694–703, (wersja on-line: http://www.daysyn.com/SimnerandHolenstein2007.pdf [dostęp: 14.03.2018]).
Google Scholar

Strik Lievers F. (2017), Figures and the senses. Towards a definition of synaesthesia. Review of Cognitive Linguistics 15(1), s. 83–101; rękopis opublikowany na stronie: https://www.researchgate.net/publication/319166052_Figures_and_the_senses_Towards_a_definition_of_synaesthesia [dostęp: 14.03.2018].
Google Scholar

Taylor J.R.(2001), Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skucińska, UNIVERSITAS, Kraków.
Google Scholar

Werning M., Fleischhauer J., Beseoglu H., (2006), The Cognitive Accessibility of Synaesthetic Metaphors, [w:] red. R. Sun, N. Miyake, Proceedings of the Twenty Eighth Annual Conference of the Cognitive Science Society, London, s. 2365–2370.
Google Scholar