Kulturemy polskie – punkty widzenia, techniki ich wydobywania i negocjowania. Stosowanie perspektywy etnolingwistycznej w glottodydaktyce polonistycznej

Grażyna Zarzycka

doi:10.18778/0860-6587.26.29

Autor

Grażyna Zarzycka Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Zakład Lingwistyki Stosowanej i Kulturowej, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź https://orcid.org/0000-0003-2458-1228

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.29

Słowa kluczowe:

kulturem, punkty widzenia, wydobywanie, typowanie, negocjowanie, etnolingwistyka, glottodydaktyka polonistyczna, nauczanie języka polskiego jako obcego

Abstrakt

W artykule zachęca się do stosowania perspektywy i metodologii etnolingwistycznej w glottodydaktyce języka polskiego. W części wprowadzającej omawiane jest, z wykorzystaniem światowej i polskiej literatury, pojęcie kulturemu – jednostki kultury należącej do danego systemu kulturowego i istotne dla jej zrozumienia. Konieczność włączania kultury do nauczania języka polskiego jako języka obcego jest sprawą bezdyskusyjną. Sposoby wydobywania (typowania) kulturemów z ogromnej przestrzeni danej kultury wydają się natomiast mniej oczywiste. Kto jest „upoważniony” do ich typowania – tylko przedstawiciel rodzimej kultury czy także zewnętrzny obserwator? Czy można wydobyć kulturemy w wyniku procesu negocjacji? W artykule przedstawiono techniki ich wyboru i negocjowania z wykorzystaniem perspektywy wewnętrznej i zewnętrznej, a także opisano propozycje wykorzystania tej metodologii w praktyce nauczania języka polskiego jako obcego.

Bibliografia

Agar M., 1994, Language Shock. Understanding the Culture of Conversation, New York.
Google Scholar

Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, w: Konotacja, J. Bartmiński (red.), Lublin, s. 169–183.
Google Scholar

Bartmiński J., 2007, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin.
Google Scholar

Burkhardt H., 2008, Kulturemy i ich miejsce w teorii przekładu, „Język a Kultura”, t. 20, s. 197–211.
Google Scholar

Burzyńska A., 2002, „Jakże rad bym się nauczył polskiej mowy...” O glottodydaktycznych aspektach relacji „język a kultura” w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Wrocław.
Google Scholar

Cudak R., Tambor J. (red.), 2002, Kultura polska. Silva rerum, Katowice.
Google Scholar

Czerkies T., 2012, Tekst literacki w nauczaniu języka polskiego jako obcego (z elementami pedagogiki dyskursywnej), Kraków.
Google Scholar

Dąbrowska A., Współczesne problemy lingwistyki kulturowej, http://filologia-polska.pwa.edu.pl [15.09.2018].
Google Scholar

Fleischer M., 2003, Polska symbolika kolektywna, Wrocław.
Google Scholar

Galisson R., 1999, La pragmatique lexiculturelle pour accédar autrement, à une autre culture, par un autre lexique, „Études de Linguistique Appliquée” (ÉLA), nr 116, s. 477–496.
Google Scholar

Garncarek P., 2006, Przestrzeń kulturowa w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa.
Google Scholar

Garncarek P., Kajak P. (red.), 2012, Kultura popularna w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa.
Google Scholar

Garncarek P., Kajak P., Zieniewicz A. (red.), 2010, Kanon kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa.
Google Scholar

Gębal P., 2010, Dydaktyka kultury polskiej w kształceniu językowym cudzoziemców, Kraków.
Google Scholar

Klos Sokol L., 2015, Shortcuts to Poland, wyd. 4, Warszawa 2015.
Google Scholar

Kowalewski J., 2011, Kultura polska jako obca?, Kraków.
Google Scholar

Ligara B., 2009, Perspektywa kulturoznawcza nauczania kodu: teoria leksykultury Roberta Galissona, w: W. Miodunka (red.), Nowa generacja w glottodydaktyce polonistycznej, Kraków, s. 119–145.
Google Scholar

Łaziński M., Słowa klucze prasy polskiej. Słowa dnia i słowa roku UW, http://www.slowanaczasie.uw.edu.pl/wp-content/uploads/klucze.pdf [15.10.2018].
Google Scholar

Miodunka W. (red.), 2004, Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Stan obecny – programy nauczania – perspektywy, Kraków.
Google Scholar

Nagórko A., 1994, Z problemów etnolingwistyki – jak porównywać języki i kultury, „Poradnik Językowy”, nr 4, s. 4–14.
Google Scholar

Nagórko A., 2004, Metody konfrontatywne a etnolingwistyka (lingwistyka kulturowa), w: E. Forian (red.), Wielokulturowość, tożsamość, mniejszości na Węgrzech i w Polsce. Język – literature – kultura, Debreczyn, s. 25–33.
Google Scholar

Oksaar E., 1998, Kulturentheorie, „Berichte aus den Sitzungen der Joachim-Jungius-Gesellschaft der Wissenschaften”, e.V, Jg.6, H.3. Göttingen, s. 26–49.
Google Scholar

Pisarek W., 2003, Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność, Kraków.
Google Scholar

Potasińska P., Stasieczek-Górna M. (red.), 2018, Wyzwania glottodydaktyki polonistycznej. „Życie zaczyna się po sześćdziesiątce”, Warszawa.
Google Scholar

Próchniak W., 2012, Klucz do wierszy. Poezja w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Lublin.
Google Scholar

Przybylska R., 2005, Projekt słownika egzotyzmów polskich dla cudzoziemców, w: P. Garncarek (red.), Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej, Warszawa, s. 290–294.
Google Scholar

Rabczuk A., 2015, Jak całować polskim kobietom ręce, w: I. Bundza, A. Krawczuk, J. Kowalewski, J. O. Slivinskij (red.), Język polski i polonistyka w Europie Wschodniej: przeszłość i współczesność, Kijów 2015, s. 499–514.
Google Scholar

Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, Kraków 2015. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/15647/rak_kulturemy_podhalanskie.pdf?sequence=1&isAllowed=y [15.09.2018].
Google Scholar

Rudziński G., 2010, Rankingi fenomenów polskiej kultury autorstwa studentów specjalizacji Nauczanie Języka Polskiego jako Obcego, w: P. Garncarek, P. Kajak, A. Zieniewicz (red.), 2010,
Google Scholar

Kanon kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa, s. 207–214.
Google Scholar

Skura M., 2010, Przykłady kulturemów w językach polskim i niemieckim, P. Garncarek, P. Kajak, A. Zieniewicz (red.), 2010, Kanon kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa, s. 175–180.
Google Scholar

Sztabnicka-Gradowska E., 2017, Model polskiej grzeczności językowej w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Perspektywa interkulturowa, Łódź, http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/handle/11089/22939 [15.09.2018].
Google Scholar

Tambor J., 2008, Mowa Górnoślązaków, Katowice.
Google Scholar

Tambor J., 2015, Egzotyzmy kulinarne w i na języku Polaków. Rozważania o jedzeniu, mówieniu i pisaniu, w: Koji Morita (red.), „Spotkania Polonistyk Trzech Krajów – Chiny, Korea, Japonia – Rocznik 2014/2015”, Tokio, s. 83–92.
Google Scholar

Tambor J., 2017, Polskie kulinarno-leksykalne przemiany: czy Polacy wiedzą, co jedzą?, Mao Inhui (red.), „Spotkania Polonistyk Trzech Krajów – Chiny, Korea, Japonia – Rocznik 2016/2017”, Kanton–Warszawa, s. 315–332.
Google Scholar

Tambor J., 2018, Pierwsze, drugie i... co dalej? Kolejność dań na polskim stole, w: Yongdeog Kim (red.), „Spotkania Polonistyk Trzech Krajów – Chiny, Korea, Japonia – Rocznik 2018/2019”, Seul, s. 203–212.
Google Scholar

Wacławek M., Wtorkowska M., 2018, Powiedz mi, co jesz, a powiem ci, kim jesteś – o kulinariach w Słowenii, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 25, s. 55–68.
Google Scholar

Wieczorek I., 2016, Strachy na Lachy. Nazewnicze komponenty przysłów i frazeologizmów. Opracowanie do nauki języka polskiego jako obcego. Poziom zaawansowany, Poznań.
Google Scholar

Wierzbicka A., 1999, Emocje, Język i „skrypty kulturowe”, w: A. Wierzbicka, Język – umysł – kultura, Warszawa, s. 163–189.
Google Scholar

Wierzbicka A., 2007, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa.
Google Scholar

Zarzeczny G., Piekot T., 2010, Inny punkt widzenia – treści kulturowe w podręcznikach oczami cudzoziemców, w: P. Garncarek, P. Kajak, A. Zieniewicz (red.), 2010, Kanon kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa, s. 199–206.
Google Scholar

Zarzycka G., 2004, Lingwakultura − czym jest, jak ją badać i „otwierać”, w: A. Dąbrowska (red.), Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, Wrocław, s. 435–444.
Google Scholar

Zarzycka G, 2008, Kultura, lingwakultura, socjokultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego, w: A. Seretny, E. Lipińska (red.), Rozwijanie i testowanie biegłości w języku polskim jako obcym, Kraków, s. 143–160.
Google Scholar

Zarzycka G., 2010, Skrzydlate słowa w procesie nauczania języka polskiego jako obcego. Propozycje programowe, w: P. Garncarek, P. Kajak, A. Zieniewicz (red.), 2010, Kanon kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa, s. 121–142.
Google Scholar

Zarzycka G., 2012, Kultura popularna w polskich skrzydlatych słowach, w: P. Garncarek, P. Kajak (red.), Kultura popularna w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Warszawa.
Google Scholar

Żurek A., 2008, Grzeczność językowa w polszczyźnie cudzoziemców, Łask
Google Scholar