Rank-clocks – trajektorie rang 100 największych miast w Polsce w latach 1950–2022
DOI:
https://doi.org/10.18778/2543-9421.10.04Słowa kluczowe:
rank-clocks, rank-size, system miast, PolskaAbstrakt
Niniejsze badanie odwołuje się do metody rank-clocks (pol. ‘zegar rang’) zaproponowanej przez Batty’ego (2006), który zwrócił uwagę, że klasyczna metoda rank-size opracowana przez Zipfa (1949) pomija w analizie mikrozmiany w hierarchii miast. Na podstawie liczby ludności 100 największych polskich miast prześledzono ich ranking w latach 1950–2022 i wskazano te miasta, których trajektorie były zbliżone do tych klasycznych zaproponowanych przez Batty’ego (2014). Metoda wykorzystuje wykres biegunowy nazywany zegarem rang. Pozwolił on na odszukanie i wskazanie najbardziej stabilnych miast w systemie, a także wychodzących lub spektakularnie wchodzących do 100 największych miast systemu osadniczego Polski.
Bibliografia
Arshad, S., Hu, S., Ashraf, B.N. (2018). Zipf’s law and city size distribution: A survey of the literature and future research agenda. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 492, 75–92. https://doi.org/10.1016/j.physa.2017.10.005
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.physa.2017.10.005
Batty, M. (1997). Virtual geography. Futures, 29(4–5), 337–352. https://doi.org/10.1016/s0016-3287(97)00018-9
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0016-3287(97)00018-9
Batty, M. (2006). Rank clocks. Nature, 444(7119), 592–596. https://doi.org/10.1038/nature05302
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1038/nature05302
Batty, M. (2008). The size, scale, and shape of cities. Science, 319(5864), 769–771. https://doi.org/10.1126/science.1151419
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1126/science.1151419
Batty, M. (2014, January 6). Scale, power laws, and rank size in spatial analysis (UCL Working Papers – Series Paper 195). UCL Centre for Advanced Spatial Analysis. https://www.ucl.ac.uk/bartlett/sites/bartlett/files/migrated-files/paper195_0.pdf
Google Scholar
Benguigui, L., Blumenfeld-Lieberthal, E., Batty, M. (2008, July). Macro and micro dynamics of city size distributions: The case of Israel (UCL Working Papers – Series Paper 139). UCL Centre for Advanced Spatial Analysis. https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/15192/1/15192.pdf
Google Scholar
Collins, S.L., Suding, K.N., Cleland, E.E., Batty, M., Pennings, S.C., Gross, K.L., Grace, J.B., Gough, L., Fargione, J.E., Clark, C.M. (2008). Rank clocks and plant community dynamics. Ecology, 89(12), 3534–3541. https://doi.org/10.1890/07-1646.1
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1890/07-1646.1
Dyszy, M., Zuzańska-Żyśko, E. (2020). Strefy wpływu miast a migracje ludności w regionie policentrycznym. Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 33(5), 101–114. https://doi.org/10.18778/2543-9421.05.08
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2543-9421.05.08
Dziewoński, K. (1972). General theory of rank-size distributions in regional settlement systems: Reappraisal and reformulation of the rank-size rule. Papers in Regional Science Association: The Journal of the Regional Science Association International Publishing model, 29, 73–86. https://doi.org/10.1007/BF01962286
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/BF01962286
Gabaix, X. (1999). Zipf’s law for cities: An explanation. The Quarterly Journal of Economics, 114(3), 739–767. https://doi.org/10.1162/003355399556133
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1162/003355399556133
Gao, B., Huang, Q., He, C., Dou, Y. (2017). Similarities and differences of city-size distributions in three main urban agglomerations of China from 1992 to 2015: A comparative study based on nighttime light data. Journal of Geographical Sciences, 27, 533–545. https://doi.org/10.1007/s11442-017-1391-7
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s11442-017-1391-7
Główny Urząd Statystyczny. (b.r.). https://stat.gov.pl/
Google Scholar
González-Val, R. (2012). Zipf’s law: Main issues in empirical work. Région et Développement, (36), 147–164. https://regionetdeveloppement.univ-tln.fr/wp-content/uploads/8_GonzalezVal.pdf
Google Scholar
Guo, J., Xu, Q., Chen, Q., Wang, Y. (2013). Firm size distribution and mobility of the top 500 firms in China, the United States and the world. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 392(13), 2903–2914. https://doi.org/10.1016/j.physa.2012.12.042
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.physa.2012.12.042
Heffner, K. (1992). Przekształcenia układu hierarchicznego miast Opolszczyzny. Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Geograficzne, 52(1238), 149–171.
Google Scholar
Huang, Q., He, C., Gao, B., Yang, Y., Liu, Z., Zhao, Y., Dou, Y. (2015). Detecting the 20 year city-size dynamics in China with a rank clock approach and DMSP/OLS nighttime data. Landscape and Urban Planning, 137, 138–148. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.01.004
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.01.004
Ioannides, Y.M., Overman, H.G. (2003). Zipf’s law for cities: An empirical examination. Regional Science and Urban Economics, 33(2), 127–137. https://doi.org/10.1016/S0166-0462(02)00006-6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0166-0462(02)00006-6
Jażdżewska, I. (2006). Factors determining changes in urban settlement system in Poland in the 20th century. Acta Facultatis Studiorum Humanitatis et Naturae Universitatis Prešoviensis: Prírodné vedy: Folia Geographica, 45(10), 217–223. https://www.foliageographica.sk/wp-content/uploads/2025/03/26Iwona-Jazdevska-factors-determining-changes-in-urban-settlement-system-in-Poland-in-the-20Th-century.pdf
Google Scholar
Jażdżewska, I. (2008). Przemiany miejskiej sieci osadniczej w Polsce w świetle metod matematycznych. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Jażdżewska, I. (2017). Spatial and dynamic aspects of the rank-size rule method: Case of an urban settlement in Poland. Computers, Environment and Urban Systems, 62, 199–209. https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2016.11.006
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2016.11.006
O’Brien, J.D., Gleeson, J.P. (2021). A complex networks approach to ranking professional snooker players. Journal of Complex Networks, 8(6), 1–16. https://doi.org/10.1093/comnet/cnab003
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/comnet/cnab003
Okabe, A., Sadahiro, Y. (1996). An illusion of spatial hierarchy: Spatial hierarchy in a random configuration. Environment and Planning A: Economy and Space, 28(9), 1533–1552. https://doi.org/10.1068/a281533
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1068/a281533
Pumain, D., Saint Julien, T., Sanders, L. (1984). Dynamics of spatial structure in French urban agglomerations. Papers in Regional Science: Association: The Journal of the Regional Science Association International, 55, 71–82. https://doi.org/10.1007/BF01939845
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/BF01939845
Sokołowski, D. (2001). Zastosowanie modelu regresji ważonej do aproksymacji wykresu wielkości-kolejności. W: H. Rogacki (red.), Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej (s. 169–178). Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Sokołowski, D., Jażdżewska, I. (2021). Zipf’s law for cities: Estimation of regression function parameters based on the weight of American urban areas and Polish towns. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, (53), 147–156. https://doi.org/10.2478/bog-2021-0028
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2478/bog-2021-0028
Szmytkie, R. (2019). Zmiany granic administracyjnych miast w Polsce w latach 1990–2017 i ich wpływ na wielkość zaludnienia. Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 32(4), 19–34. https://doi.org/10.18778/2543-9421.04.02
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2543-9421.04.02
Szmytkie, R., Sikorski D. (2020). Zmiany ludnościowe małych miast w strefach zaplecza głównych aglomeracji miejskich w Polsce. Space – Society – Economy, (31), 7–24. http://doi.org/10.18778/1733-3180.31.01
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.31.01
Szymańska, D., Grzelak-Kostulska, E., Hołowiecka, B. (2009). Polish towns and the changes in their areas and population densities. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, (11), 15–31. https://doi.org/10.2478/v10089-008-0018-2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2478/v10089-008-0018-2
Śleszyński, P. (2006). Demograficzny wymiar procesów suburbanizacji w Polsce po 1989 roku. W: S. Kozłowski (red.), Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast (s. 105–124). Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko.
Google Scholar
Zagożdżon, A. (1979). Ośrodki regionalne i subregionalne Polski. Charakterystyka ogólna i niektóre problemy metodologiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Zipf, G.K. (1941). National unity and disunity: The nation as a bio-social organism. The Principia Press.
Google Scholar
Zipf, G.K. (1949). Human behaviour and the principle of least effort: An introduction to human ecology. Addison-Wesley Press.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
