Góra Zelce jako walor geoturystyczny Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej z uwzględnieniem analizy geomorfologicznej

Aleksander Szmidt; Wojciech Tołoczko

doi:10.18778/1427-9711.18.04

Autor

Aleksander Szmidt Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Fizycznej, Zakład Dynamiki Środowiska i Gleboznawstwa https://orcid.org/0000-0002-8269-6368
Wojciech Tołoczko Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Fizycznej, Zakład Dynamiki Środowiska i Gleboznawstwa https://orcid.org/0000-0001-5441-4418

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9711.18.04

Słowa kluczowe:

Góra Zelce, Rezerwat „Węże”, ostańce jurajskie, jaskinie krasowe, przekształcenia antropogeniczne

Abstrakt

Góra Zelce na Wyżynie Wieluńskiej od 1971 roku objęta jest ochroną rezerwatową dotyczącą form krasowych ostańca jurajskiego. Z reguły ochroną obejmowane są formy naturalne, mało przekształcone przez człowieka. W przypadku Góry Zelce i Rezerwatu „Węże” mamy do czynienia z obiektem silnie przekształconym antropogenicznie. Przekształcenia te wynikały z wieloletniej eksploatacji kalcytu dla potrzeb przemysłu hutniczego. Pozostały po tym liczne wyrobiska i hałdy oraz korytarze jaskiń w większości pozbawione szaty naciekowej. Przez większość okresu funkcjonowania rezerwatu obiekty jaskiniowe były dostępne dla powszechnego ruchu turystycznego. W ostatnich latach, ze względów ochrony środowiska, dostęp do jaskiń został zamknięty. W artykule przedstawiono rezultaty badań na temat przekształcenia rzeźby oraz stanu jaskiń. Autorzy wskazują na możliwość ograniczenia ochrony rezerwatowej na badanym obszarze.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Baraniecka, M.D., Sarnacka, Z., 1971. Stratygrafia czwartorzędu i paleogeografia dorzecza Widawki. Biuletyn Instytutu Geologicznego 254, 157–240.
Google Scholar

Bezkowska, G., Kamiński, J., Kobojek, S., Majchrowska, A., Wiluś, R., Załoba, M., 1999. Dolina Warty – przyroda i człowiek, [w:] Nauki geograficzne a edukacja społeczna. Materiały XLVIII Zjazdu PTG, Łódź, 9–11.09.1999 r.
Google Scholar

Cyrek, K., 1996. Osadnictwo schyłkowopaleolityczne w Zakolu Załęczańskim doliny Warty. Biblioteka Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 30, 1–194.
Google Scholar

Czyżewska, K., Olaczek, R. (red.), 1992. Załęczański Park Krajobrazowy. Przewodnik. Wydawnictwo ARW, PROART, Sieradz.
Google Scholar

Dylikowa, A., 1973. Geografia Polski. Krainy geograficzne. PZWS, 1–816.
Google Scholar

Dynowska, I., 1983. Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej 11.
Google Scholar

Głazek, J., Sulimski, A., Szynkiewicz, A., Wysoczański-Minkowicz, T., 1977. Kopalny kras ze środkowoplejstoceńskimi kręgowcami w Drabach koło Działoszyna, Prace Uniwersytetu Śląskiego 185, Kras i Speleologia 1 (10), 42–58.
Google Scholar

Haisig, J., Wilanowski, J., Biernat, S., Kaziuk, H., Kotlicki, S., 1979. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Kluczbork, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Google Scholar

Hałka, Ł., 2009. Formy krasu reprodukowanego w okolicy Węży koło Działoszyna. Materiały 43. Sympozjum Speleologicznego, Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. M. Kopernika, Zamość, 54–55.
Google Scholar

Jaksa, A., Szmidt, A., 2008. Wpływ tektoniki dysjunktywnej na rozmieszczenie kemów na obszarze województwa łódzkiego w świetle analizy kartograficznej, [w:] Florek, W., Kaczmarzyk, J., Współczesne problemy geomorfologii. Landform Analysis 9, 146–150.
Google Scholar

Jaskulski, M., Szmidt, A., 2015. Rzeźba terenu Lasu Łagiewnickiego w Łodzi jako atrakcja turystyczna. Turyzm 25 (2), 27–35.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/tour-2015-0003

Jóźwiak, K., 2007. Fizycznogeograficzna charakterystyka okolic wsi Węże w Załęczańskim Parku Krajobrazowym – jaskinie rezerwatu Węże.
Google Scholar

Licencjat, Katedra Geografii Fizycznej WNG, Uniwersytet Łódzki, 1–40.
Google Scholar

Klajnert, Z., 1978. Zanik lodowca warciańskiego na Wysoczyźnie Skierniewickiej i jej północnym przedpolu. Acta Geographica Lodziensia 38, 1–149.
Google Scholar

Klatkowa, H., 1972. Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 28, 1–220.
Google Scholar

Klimek, K., 1966. Deglacjacja północnej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej w okresie zlodowacenia środkowopolskiego. Prace Instytutu Geografii PAN 53, Kraków, 1–136.
Google Scholar

Krysiak, S., Majchrowska, A., 2001. Funkcje turystyczno-rekreacyjne parków krajobrazowych, [w:] Bezkowska, G. (red.), Przewodnik sesji terenowych konferencji „Park krajobrazowy – i co dalej?”, Załęcze Wielkie, Uniwersytet Łódzki, Zakład Gleboznawstwa i Geoekologii, 32–47.
Google Scholar

Krysiak, S., Papińska, E., 2005. Konflikty człowiek – środowisko w Załęczańskim Parku Krajobrazowym, [w:] Hibszer, A., Partyka, J. (red.), Między ochroną przyrody a gospodarką – bliżej ochrony. Konflikty człowiek – przyroda na obszarach prawnie chronionych w Polsce. Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Katowicki, Ojcowski Park Narodowy, Sosnowiec–Ojców, 180–189.
Google Scholar

Krzemiński, T., 1965. Przełom doliny Warty przez Wyżynę Wieluńską. Acta Geographica Lodziensia 21, 1–95.
Google Scholar

Krzemiński, T., 1974. Geneza młodoplejstoceńskiej rzeźby glacjalnej w dorzeczu środkowej Warty. Acta Geographica Lodziensia 36, 1–141.
Google Scholar

Krzemiński, T., 1986. Paleogeograficzne tło rozwoju doliny Załęczańskiego Łuku Warty (Wyżyna Wieluńska). Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sozologica 2, 149–178.
Google Scholar

Laskowski, S., Papińska, E., Tołoczko, W., 2001. Różnorodność przyrodnicza Załęczańskiego Parku Krajobrazowego na przykładzie wybranych stanowisk. Problemy Ekologii Krajobrazu 9, 99–112.
Google Scholar

Lewandowski, J., 1982. Zasięg lądolodu zlodowacenia oerodkowopolskiego na Wyżynie Śląskiej. Biuletyn Instytutu Geologicznego 337, Z badań czwartorzędu w Polsce 26, 115–136.
Google Scholar

Migoń, P., 2006. Geomorfologia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Nowak, W.A., 1993. Skrasowienie podziemne wapieni i jego odzwierciedlenie w rzeźbie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej w rejonie Częstochowy. Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej 21, 9–137.
Google Scholar

Olaczek, R., Czyżewska, K., 1986. Załęczański Park Krajobrazowy, charakterystyka wartości, ich ochrona i wykorzystanie. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sozologica 2, 7–68.
Google Scholar

Papińska, E., 2001a. Załęczański Park Krajobrazowy, [w:] Bezkowska, G. (red.), Przewodnik sesji terenowych konferencji „Park krajobrazowy – i co dalej?”, Załęcze Wielkie, Uniwersytet Łódzki, Zakład Gleboznawstwa i Geoekologii, 6–15.
Google Scholar

Papińska, E., 2001b. Walory poznawcze południowej części Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, [w:] Bezkowska, G. (red.), Przewodnik sesji terenowych konferencji „Park krajobrazowy – i co dalej?”, Załęcze Wielkie, Uniwersytet Łódzki, Zakład Gleboznawstwa i Geoekologii, 16–31.
Google Scholar

Papińska, E., Tołoczko, W., 2002. Walory abiotyczne Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, [w:] Kurowski, J.K., Witosławski, P. (red.), Funkcjonowanie parków krajobrazowych w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 189–193.
Google Scholar

Pożaryski, W., 1974. Tektonika, część 1: Niż Polski, [w:] Budowa geologiczna Polski, t. IV. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 13–34 i 239–314.
Google Scholar

Samsonowicz, J., 1934. Zjawiska krasowe i trzeciorzędowa brekcja kostna w Wężach pod Działoszynem. Zabytki Przyrody Nieożywionej. Wydawnictwo Państwowe Muzeum Archeologicznego, Warszawa 3, 151–162.
Google Scholar

Solon, J., Borzyszkowski, J., Bidłasik, M., Richling, A., Badora, K., Balon, J., Brzezińska-Wójcik, T., Chabudziński, Ł., Dobrowolski, R., Grzegorczyk, I., Jodłowski, M., Kistowski, M., Kot, R., Krąż, P., Lechnio, J., Macias A., Majchrowska, A., Malinowska, E., Migoń, P., Myga Piątek, U., Nita, J., Papińska, E., Rodzik, J., Strzyż, M., Terpiłowski, S., Ziaja, W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91 (2), 143–170 (Supplementary file).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.0115

Stupnicka, E., 1997. Geologia regionalna Polski. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar

Szelerewicz, M., Górny, A., 1986. Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Szmidt, A., 2006. Wpływ wychodni oraz podłoża mezozoicznego na rzeźbę i osady plejstocenu okolic Siedlątkowa. Materiały Konferencyjne XIII Konferencji „Stratygrafia Plejstocenu Polski” nt. Plejstocen południowej Warmii i zachodnich Mazur na tle struktur podłoża, Państwowy Instytut Geologiczny, 136–138.
Google Scholar

Szubert, M., 2012. Plejstoceńska morfogeneza Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej związana ze stadiałem maksymalnym zlodowacenia Odry w świetle geostatystycznej rekonstrukcji powierzchni podplejstoceńskiej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków, 1–181.
Google Scholar

Szynkiewicz, A., 1971. Rozmieszczenie jaskiń na Górze Zelce koło Działoszyna. Speleologia 6 (1–2), 49–57.
Google Scholar

Szynkiewicz, A., 1977. Rezerwat przyrodniczo-geologiczny „Węże” na Górze Zelce koło Działoszyna nad Wartą. Acta Universitatis Lodziensis, Nauki matematyczno-przyrodnicze, seria II, 5, 123–142.
Google Scholar

Szynkiewicz, A., 2014. Jura Wieluńska, Wycieczki geologiczne, Wieluń. Gmina Wieluń, 1–69.
Google Scholar

Szynkiewicz, A., Wierzbowski, A., Nadachowski, A., Stefaniak, K., Kicińska, D., Marciszak, A., Ratajczak, U., Trusiński, D., Dobroc, A., Gajda, K., Perliceusz, T., Trusińska, K., 2015. Góra Zelce. Materiały 49. Sympozjum Speleologicznego, Załęcze Wielkie 22–25.10.2015, Sesja terenowa B, 14–42.
Google Scholar

Tołoczko, W., Szmidt, A., 2018. Rędziny rezerwatu „Węże” w Załęczańskim Parku Krajobrazowym. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica 17, 51–60.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1427-9711.17.06

Turkowska, K., 2006a. Geomorfologia regionu łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 1–238.
Google Scholar

Turkowska, K., 2006b. Mapa geomorfologiczna regionu łódzkiego, [w:] Turkowska, K., Geomorfologia regionu łódzkiego. Łódź.
Google Scholar

Turkowska, K., Szmidt, A., 2014. Próba cyfrowej adaptacji Mapy geomorfologicznej regionu Łódzkiego. X Zjazd Geomorfologów Polski nt. „Krajobrazy młodoglacjalne – ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość”. Toruń, 16–19 września 2014. Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Google Scholar

Zadworny, Z., 1974. Łuk Warty z rezerwatem Węże. Przyroda Polska 3, 28–29.
Google Scholar

Zadworny, Z., 1977. Zjawiska krasowe Łuku Warty. Wszechświat 9, 229–231.
Google Scholar