Położenie małych miast na tle środowiska przyrodniczego dna pradoliny warszawsko-berlińskiej
DOI:
https://doi.org/10.18778/1427-9711.15.04Słowa kluczowe:
dno pradoliny, środowisko przyrodnicze, położenie topograficzne miasta, małe miasta, Polska ŚrodkowaAbstrakt
Pradolina warszawsko-berlińska jest ważnym elementem w krajobrazie Polski Środkowej. Forma ta ma złożoną budowę geologiczną i mozaikowy układ siedlisk. Dno pradoliny jest szerokie (1,2–5 km) i zbudowane z dwóch powierzchni: fragmentów terasy piaszczystej i równiny zalewowej (namuły). W dwóch odcinkach pradoliny duże powierzchnie zajmują torfowiska. Takie warunki miały wpływ na rozwój osadnictwa. Artykuł przedstawia środowiskowe uwarunkowania lokalizacji małych miast w dnie pradoliny. Przeanalizowano położenie topograficzne dziesięciu miast. Analiza różnych elementów środowiska przyrodniczego wskazuje, że głównym czynnikiem decydującym o lokalizacji miast były walory geomorfologiczne i hydrologiczne. Większość miast została ulokowana na wysokim stoku pradoliny, a tylko jedno miasto zostało zbudowane na obydwu brzegach rzeki. Środowisko przyrodnicze dna pradoliny jest barierą w rozwoju przestrzennym miast. W dnie pradoliny zachowało się cenne środowisko przyrodnicze, dlatego przedstawiono położenie miast na tle obszarów chronionych (park krajobrazowy, obszar Natura 2000). Małe miasta i środowisko przyrodnicze dna pradoliny tworzą harmonijny krajobraz.
Pobrania
Bibliografia
Bartkowski, T., 1970. Wielkopolska i Środkowe Nadodrze. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Chmielewski, T.J., 2012. Systemy krajobrazowe. Struktura – Funkcjonowanie – Planowanie. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Dynowska, I., 1991. Obieg wody, [w:] Starkel, L. (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa, 355–386.
Google Scholar
Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji dn. 20 października 2000 r., Dz.U., nr 14, poz. 98 z dnia 29 stycznia 2006 r.
Google Scholar
Gutry-Korycka, M., 2003. The morphogenesis of valleys and conditioning of river outflow. Prace Geograficzne 189, 87–107.
Google Scholar
Heffner, K., 2008. Funkcjonowanie miast małych w systemie osadniczym Polski w perspektywie 2033 r., [w:] Saganowski, K., Zagrzejewska-Fiedorowicz, M., Zuber, P. (red.), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008–2033, t. 1. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 281–333.
Google Scholar
Jewtuchowicz, S., 1967. Geneza pradoliny warszawsko-berlińskiej między Nerem a Moszczenicą. Prace Geograficzne IG PAN 62.
Google Scholar
Karłowska-Kamzowa, A., 1993. Dobra kultury w dolinie Warty, [w:] Kułtuniak, J. (red.), Rzeki. Kultura – cywilizacja – historia. Wydawnictwo Śląsk, Katowice, 131–148.
Google Scholar
Kiełczewska-Zalewska, M., 1969. Geografia osadnictwa. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kistowski, M., 2010. Bierna ochrona krajobrazu jako podstawa utrzymania korzystnych warunków życia człowieka. Przegląd Przyrodniczy 21 (2), 18–30.
Google Scholar
Klimaszewski, M., 1978. Geomorfologia. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kobojek, E., 2004. Środowiskowe skutki melioracji i regulacji rzek w dolinie Bzury w okolicach Łowicza. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 6, 31–46.
Google Scholar
Kobojek, E., 2009. Naturalne uwarunkowania różnych reakcji rzek nizinnych na antropopresję na przykładzie środkowej Bzury i jej dopływów. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Kobojek, E., Marszał, T., 2014. Local development and the role of small towns in space organization in contemporary Poland, [w:] Marszał, T. (red.), Spatial development of contemporary Poland in Łódź University Geographical Research. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego , Łódź, 37–60.
Google Scholar
Kondracki, J., 1978. Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Krygowski, B., 1972. Nizina Wielkopolska, [w:] Galon, R. (red.), Geomorfologia Polski, t. 2. PWN, Warszawa, 186–223.
Google Scholar
Krzemiński, T., 1987. Rola wód podziemnych i powierzchniowych w modyfikacji krajobrazu naturalnego Łęczycy, [w:] Środowisko naturalne i historyczne Łęczycy. Towarzystwo Naukowe Płockie, Oddział w Łęczycy, Łęczyca, 12–33.
Google Scholar
Kucharski, L., Kopeć, D., Traut-Seliga, A., Wojciechowski, Z., Rachalewska, D., Tończyk, G., 2013. Pradolina Bzury-Neru, [w:] Kurowski, J.K. (red.), Obszary NATURA 2000 w województwie łódzkim. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Łódź, 76–78.
Google Scholar
Markowski, J., Kucharski, L., 2015. Przyroda pradoliny warszawsko-berlińskiej – obszar Natura 2000. Towarzystwo Naukowe Płockie Oddział w Łęczycy, Łęczyca.
Google Scholar
Markowski, J., Kucharski, L., Janiszewski, T., Lesner, B., 2015. Pradolina warszawsko-berlińska w krajowym systemie ochrony przyrody, [w:] Markowski, J., Kucharski, L. (red.), Przyroda pradoliny warszawsko-berlińskiej – obszar Natura 2000, Towarzystwo Naukowe Płockie Oddział w Łęczycy, Łęczyca, 7–17.
Google Scholar
Olaczek, R., 2002. Rzeka w życiu lokalnej społeczności (opowieść o Bzurze), [w:] Kułtuniak, J. (red.), Rzeki. Kultura – cywilizacja – historia, t. 11. Wydawnictwo Śląsk, Katowice, 183–214.
Google Scholar
Olaczek, R., 2008. Skarby przyrody i krajobrazu Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar
Pancewicz, A., 2004. Rzeka w krajobrazie miasta. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
Google Scholar
Petera, J., Forysiak, J., 2004. Holoceńska ewolucja systemu wielokorytowego Warty w okolicach Koźmin. Acta Geographica Lodziensia 88, 27–40.
Google Scholar
Przesmycka, E., 2001. Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek Lubelszczyzny. Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin.
Google Scholar
Rdzany, Z., 2014. Budowa geologiczna i rzeźba terenu, [w:] Kucharski, L., Kopeć, D. (red.), Monografia przyrodnicza obszaru Natura 2000. Towarzystwo Przyrodników Ziemi Łódzkiej, Łódź, 11–16. Starkel, L. (red.), 1980. Przeglądowa mapa geomorfologiczna Polski w skali 1:500 000. IGiPZ PAN, Warszawa.
Google Scholar
Surowiecki, W., 1811. O rzekach y spławach Kraiów Xsięstwa Warszawskiego. Drukarnia Rządowa, Warszawa.
Google Scholar
Tołwiński, T., 1948. Urbanistyka, t. 1: Budowa miasta w przeszłości. Wydawnictwo Ministra Odbudowy 11, Warszawa.
Google Scholar
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Google Scholar
Wrzosek, A., 1976. Rozważania nad położeniem i rozwojem przestrzennym miast nadrzecznych. Przegląd Geograficzny 48 (4), 649–655.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
