Szadkowskie ogłoszenie reklamowe z 1837 roku – asumpt do kilku uwag na temat osadnictwa niemieckiego i rozwoju rzemiosła tekstylnego w Szadku na początku XIX w.

Tadeusz Marszał

doi:10.18778/1643-0700.19.02

Authors

Tadeusz Marszał Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, dyrektor Instytutu Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1643-0700.19.02

Keywords:

Szadek, 19th century, German settlement, industrialization, textile manufacturing

Abstract

In 1837, the authorities of Szadek published an announcement in German, advertising the city as a place favourable to industrial settlement. This advertisement was part of a wide-ranging action of the government of the Kingdom of Poland aimed at development of textile manufacturing in the Kingdom. Immigration of qualified workforce was seen as an important element of the planned development of the textile industry. The pro-immigration policy of the government resulted in the appearance on Polish territories of many new industrial settlements. Regrettably, Szadek – in 16th century a leading centre of textile production – did not find itself among the towns which took advantage of the favourable situation entering the path of quick economic and demographic growth. The 1837 advertisement provides a description of Szadek at that time. But the result was disappointing and this town with impressive traditions became one of those settlements which experienced a long-lasting stagnation.

References

Badziak K., Woźniak K. (oprac.), Materiały do dziejów uprzemysłowienia Królestwa Polskiego. Raporty prezesów Komisji Województwa Kaliskiego z lat 1823–1832, Łódź 1998.
Google Scholar

Bajer K., Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich od początku XIX wieku do 1939 roku. Zarys historyczno-ekonomiczny, Łódź 1958.
Google Scholar

Boss E., Sprawa robotnicza w Królestwie Polskim w okresie paskiewiczowskim 1831–1855, „Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1931, t. X, z. 1, s. 130–134.
Google Scholar

Brandes D., Von den Zaren adoptiert. Die duetschen Kolonisten und die Balkansiedler in Neuruβland und Besarabien 1751–1914, München 1993.
Google Scholar

Flatt O., Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853.
Google Scholar

Friedman F., Początki przemysłu w Łodzi 1823–1830, „Rocznik Łódzki” 1933, t. 3, s. 97–186.
Google Scholar

Gąsiorowska N., Osadnictwo fabryczne, „Ekonomista” 1922, R. XXII, t. I, s. 1–40, t. II, s. 111–151, [w:] N. Gąsiorowska-Grabowska, Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s. 70–135.
Google Scholar

Gąsiorowska N., Polska na przełomie życia gospodarczego 1764–1830, Warszawa 1947.
Google Scholar

Gąsiorowska N., Sekcje fabryczne (1824–1835), „Ekonomista” 1916, R. XVI, t. I–II, s. 185–200, [w:] N. Gąsiorowska-Grabowska, Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s. 13–69.
Google Scholar

Głąb Z., Szadek w świetle dziewiętnastowiecznych źródeł kartograficznych, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2005, praca magisterska, mpis.
Google Scholar

Goldberg J., Studium historyczno-urbanistyczne Szadku, Łódź 1961, mpis.
Google Scholar

Heike O., Aufbau und Entwicklung der Lodzer Textilindustrie. Eine Arbeit deutscher Einwarderer in Polen für Europa, Mönchengladbach 1971.
Google Scholar

Hryniak E., Studium historyczno-konserwatorskie miasta Szadek, Kielce 1989, mpis.
Google Scholar

Janowicz L., Zarys rozwoju przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1907.
Google Scholar

Jelonek A., Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach Polski od 1820 do 1960, „Dokumentacja Geograficzna” 1967, z. 3/4.
Google Scholar

Kessler W., Rola Niemców w Łodzi, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 r., Łódź 2001, s. 11–30.
Google Scholar

Kieniewicz S., Przemiany społeczne i gospodarcze w Królestwie Polskim (1815–30), Warszawa 1951.
Google Scholar

Kossman O., Deutsche in Polen: Siedlungsurkunden 16.–19. Jh., Heimatkreisgemeinschaft der Dt. aus dem Lodzer Industriegebiet, 1996.
Google Scholar

Koszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu 1870–1900, Warszawa 1905, s. 44.
Google Scholar

Kulesza M., Rozwój przestrzenny i współczesna struktura morfogenetyczna Szadku, „Biuletyn Szadkowski” 2003, t. 3, s. 55–71.
Google Scholar

Lorentz Z., Raport prezesa Komisji Wojewódzkiej Mazowieckiej o stanie przemysłu włókienniczego w roku 1828, Odb. z rocznika Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego z 1929–1930, Łódź 1930.
Google Scholar

Lorentz Z. (oprac.), Trzy raporty Rajmunda Rembielińskiego prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego z objazdu obwodu łęczyckiego w 1820 r., „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego” 1928, t. 1.
Google Scholar

Lück K., Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens, Plauen 1934.
Google Scholar

Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Szadek 1995.
Google Scholar

Marszał T., Szadek jako ośrodek sukienniczy w XV–XVII w., „Biuletyn Szadkowski” 2014, t. 14, s. 39–58.
Google Scholar

Meyer H. A., Alfred Laterman (1894–1945), „Zeitschrift für Ostforschung” 1951, nr 1, s. 423–425.
Google Scholar

Missalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego (1815–1870), t. 1 Przemysł, Łódź 1964.
Google Scholar

Missalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego (1815–1870), t. 2 Klasa robotnicza, Łódź 1967.
Google Scholar

Missalowa G. (oprac.), Źródła do historii klasy robotniczej okręgu łódzkiego. Materiały do historii miast, przemysłu i klasy robotniczej w okręgu łódzkim, t. I, Warszawa 1957.
Google Scholar

Ostrowski W., Świetna karta z dziejów planowania w Polsce 1815–1830, Warszawa 1949.
Google Scholar

Parczewski A.J., Monografia Szadku, Warszawa 1870.
Google Scholar

Piejko R., Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu w latach 1939–1945. Przyczynek do historii, „Biblioteka” 2007, nr 11(20) , s. 175–182.
Google Scholar

Różański A., Próba określenia liczby imigrantów niemieckich przybyłych na teren Królestwa, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, Poznań 1948, t. 10, s. 185–201.
Google Scholar

Rynkowska A., Działalność gospodarcza władz Królestwa Polskiego na terenie Łodzi przemysłowej w latach 1821–1831, ŁTN, Wydz. 2, nr 5, Łódź 1951.
Google Scholar

Stulczewski J., Ewangelicy w okolicy Szadku i Zduńskiej Woli w XIX–XX w., „Biuletyn Szadkowski” 2009, t. 9, s. 87–106.
Google Scholar

Stulczewski J, Żydzi w Szadku – rys historyczny, „Biuletyn Szadkowski” 2010, t. 10, s. 141–160.
Google Scholar

Śmiałowski J., Przemiany gospodarcze w rolnictwie, rozwój miast i przemysłu w latach zaborów, [w:] J. Śmiałowski (red.), Szkice z dziejów sieradzkiego, Łódź 1977, s. 199–230.
Google Scholar

Śmiałowski J., Zduńska Wola. Monografia miasta do 1914 r., Łódź 1974.
Google Scholar

Warężak J., Raporty prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego Rajmunda Rembielińskiego z lat 1823–1830, Warszawa 1939.
Google Scholar

Wiech S., Ustawa o „Urządzeniu rzemiosł, kunsztu i profesji” z 31 grudnia 1816 r. (próba oceny), „Kieleckie Studia Historyczne” 1994, t. 13, s. 29–41.
Google Scholar

Wierciński H., Niemcy w Królestwie Polskim, „Biblioteka Warszawska” 1908, t. III, z. 2.
Google Scholar

Wolski L., Materiały do statystyki Królestwa Polskiego, „Kalendarz Astronomiczny Warszawski” 1860, s. 226–227.
Google Scholar

Woźniak K., Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII w. do 1866 roku. Proces i jego interpretacje, Łódź 2013.
Google Scholar

Wróbel E., Wróbel J., Aleksandrów Łódzki 1816–1831, „Mówią Wieki” 1988, nr 10, s. 15–19.
Google Scholar

Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział spraw wewnętrznych i duchownych, cz. II Przemysł i zakłady przemysł posiłkujące, t. II, Warszawa 1866.
Google Scholar