Kampfschwert für Harnischfechten: miecz z pogranicza Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6034.36.07

Słowa kluczowe:

Nowa Marchia, Ziemia Torzymska, uzbrojenie, miecz, Bastardschwert, Harnischfechten, turniej

Abstrakt

Uzbrojenie średniowiecznych Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej dalekie są od należytego rozpoznania. Niepublikowany dotąd miecz późnośredniowieczny odkryty przypadkowo w latach 70. XX w. gdzieś w okolicach Słubic (dziś zbiory prywatne), pozwala naszą wiedzę na ten temat znacznie rozwinąć. Miecz przetrwał do naszych czasów w dość dobrym stanie. Znaczna długość i smukłość głowni z granią, pozwala sklasyfikować go jako typ XVIIIb, 12 (12a), T3 wg Oakeshotta. Głownie typu XVIIIb znane są głównie ze znalezisk z zachodniej i środkowej Europy i produkowano je w Pasawie w Bawarii oraz w Hall w Tyrolu. Argumenty typologiczne, jak i ikonograficzne wskazują na datowanie miecza na sam koniec XV – początek XVI w., z lekkim wskazaniem na czas około 1500 r. Forma miecza, umożliwiająca walkę zarówno jedną, jak i dwiema rękami, pozwala uznać okaz ten za miecz bękarci (Bastardschwert), a wyraźne wzmocnienie sztychu wskazuje na jego przeznaczenie jako broni wykorzystywanej w trakcie pieszej walki w zbroi (tzw. Harnischfechten). Jego pojawienie się na pogranicza Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej wiązać należy z renesansem idei organizacji turniejów rycerskich, jaki zapanował wśród władców Rzeszy.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Die Chroniken der deutschen Städte. Vom 14. bis ins 16. Jahrhundert, Bd. IV (1865), K. von Hegel (red.), G. Hirzel Vandehoeck & Ruprecht, Leipzig.
Google Scholar

Deutsche Privatbriefe des Mittelalters, Bd. I, Fursten und Magnaten, Edle und Ritter (1899), G. Steinhausen (red.), R. Gärtners Verlagsbuchhandlung, Berlin.
Google Scholar

François Rabelais (1535), Gargantua, F. Juste (red.), Lyon.
Google Scholar

A bon droyt. Spade di uomini liberi, cavalieri e santi (2007), M. Scalini (red.), Silvana Editoriale, Milano.
Google Scholar

Aleksić M. (2007), Mediaeval Swords from Southeastern Europe. Material from 12th to 15th Century, Marko Aleksic – izdavac, Belgrade.
Google Scholar

Alexander D. (1985), European Swords in the Collections of Istanbul: Part 1. Swords from the Arsenal of Alexandria, „Waffen- und Kostümkunde”, 27, s. 81–118.
Google Scholar

Barber R.W., Barker J.R.V. (1989), Tournaments. Jousts, Chivalry and Pegeants in the Middle Ages, Weidenfeld & Nicolson, Woodbridge.
Google Scholar

Biborski M., Stępiński J., Żabiński G. (2004), A Renaissance Sword from Racibórz, „Gladius”, 24, s. 187–208, https://doi.org/10.3989/gladius.2004.41
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3989/gladius.2004.41

Breiding D.H. (2012), Rennen, Stechen und Turnier zur Zeit Maximilians I, [w:] C. Lagerwaard (red.), “Vor Halbtausend Jahren...”: Festschrift zur Erinnerung an den Besuch des Kaisers Maximilian I. in St. Wendel, Stiftung Dr. Walter Bruch, St. Wendel, s. 53–84.
Google Scholar

Brzustowicz B.W. (1997), Margrabia Jan z Kostrzyna i turnieje rycerskie, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 4, s. 29–40.
Google Scholar

Cognot F. (2011), Typologies, [w:] M. Huynh (red.), ĽÉpée. Usages, mythes et symboles, Réunion des Musées Nationaux, Paris, s. 24–29.
Google Scholar

Čapský M. (2006), Zlomený meč Valentina Hrbatého. Poslední z opavských Přemyslovců, „Dějiny a současnost”, 28.2, s. 34–36.
Google Scholar

Dufty A.R. (1974), European Swords and Daggers in the Tower of London, Her Majesty’s Stationery Office, London.
Google Scholar

Fenrych W. (1959), Nowa Marchia w dziejach politycznych Polski w XIII i w XIV wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar

Forrer R. (1905), Schwerter und Schwertknäufe der Sammlung von Schwerzenbach. Mit einer Geschichte von Schwert und Dolch, Karl W. Hiersemann, Leipzig.
Google Scholar

Gamber O. (1957), Der Turnierharnisch zur Zeit König Maximilians I. und das Thunsche Skizzenbuch, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, 53, s. 33–70.
Google Scholar

Gamber O. (1961), Die mittelalterlichen Blankwaffen der Wiener Waffensammlung, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen”, 57, Neue Folge 21, s. 7–38.
Google Scholar

Głosek M. (1973), Znaki i napisy na mieczach średniowiecznych w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Głosek M. (1984), Miecze środkowoeuropejskie z X–XV w., Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar

Głosek M. (1996), Późnośredniowieczna broń obuchowa w zbiorach polskich, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Łódź–Warszawa.
Google Scholar

Gorczyca K. (2005), Miecze średniowieczne w zbiorach Muzeum Okręgowego w Koninie, „Archaeologia Historica Polona”, 15.1, s. 421–427.
Google Scholar

Grygiel R., Jurek T. (1996), Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, Łódź.
Google Scholar

Hand J.O. (2004), National Gallery of Art. Master Paintings from the Collection, National Gallery of Art, Washington–New York.
Google Scholar

Hošek J., Košta J., Žakovský P. (2019), Ninth to Mid-sixteenth Century Swords from the Czech Republic in their European Context, part 1, The Finds, The Czech Academy of Sciences, Institute of Archaeology, Prague and Brno, National Museum, Prague, Masaryk University, Brno, Prague–Brno.
Google Scholar

Hošek J., Košta J., Žakovský P. (2021), Ninth to Mid-sixteenth Century Swords from the Czech Republic in their European Context, part 2, Swords of Medieval and Early Renaissance Europe as a Technological and Archaeological Source, The Czech Academy of Sciences, Institute of Archaeology, Prague and Brno; National Museum, Prague; Masaryk University, Brno, Prague–Brno (w druku).
Google Scholar

Huth E.W. (1975), Die Entstehung und Entwicklung der Stadt Frankfurt (Oder) und ihr Kulturbild vom 13. bis zum 17. Jh. auf Grund archäologischer Befunde, Akademie-Verlag Berlin, Berlin.
Google Scholar

Jaquet D. (2014), Une épée d’armes pour le combat singulier en armure, „e-Phaïstos”, 3, s. 74–82, https://doi.org/10.4000/ephaistos.589
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4000/ephaistos.589

Kalmár J. (1971), Régi magyar fegyverek, Natura, Budapest.
Google Scholar

Kucypera P., Muzolf B., Rybka K. (2012), Późnośredniowieczny miecz ze stanowiska Lutomiersk-Koziówki 3A-C, pow. pabianicki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 29, s. 235–250.
Google Scholar

Laking G.F. (1920), A Record of European Armour and Arms Through Seven Centuries, vol. II, Bell Publication, London.
Google Scholar

Liebe G. (1902), Das Turnier in den Briefen deutscher Fursten, „Zeitschrift fur Historische Wafffen und Kostümkunde”, 2, (1900–1902), s. 65–67.
Google Scholar

Małowiecki R. (1989), Dwa miecze z Ciechanowa, „Zapiski Ciechanowskie”, 7, s. 130–140.
Google Scholar

Marek L. (2008), Broń biała na Śląski. XIV–XVI w., Instytut Archeologii, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 10).
Google Scholar

Michalak A. (2018), Mystery Hidden behind the Beasts Heads. Remarks on Chronology of Peculiar Type of Medieval Dagger, „Acta Militaria Medieavalia”, 14, s. 153–173.
Google Scholar

Michalak A. (2019), Arma Confinii. Przemiany późnośredniowiecznej broni na rubieżach Śląska, Wielkopolski, Brandenburgii i Łużyc, Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza, Zielona Góra.
Google Scholar

Michalak A. (2020a), Terra incognita? Not only on the Arms and Armour Production in the Borderland of Silesia, Brandenburg, Greater Poland and Lusatia in the Late Middle Ages, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 68.4, s. 439–461, https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.4.001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.4.001

Michalak A. (2020b), Between the Age of Heroes and the Period of Professional Troops. Evidence from the Borderland of Silesia, Brandenburg, Lusatia and Poland, „Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 33, s. 71–87, https://doi.org/10.23858/FAH33.2020.005
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.23858/FAH33.2020.005

Michalak A. (2021), Terra nullius? Rubież Śląska, Wielkopolski i Brandenburgii w późnym średniowieczu – pogranicze polityczne i (czy) kulturowe?, [w:] A. Janowski, M. Rębkowski (red.), Wolińskie Spotkania Mediewistyczne V. Pogranicza, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk (w druku).
Google Scholar

Michalak A., Socha K. (2019), Late Medieval Weaponry Finds from Kostrzyn nad Odrą. Cultural and Historical Contexts, „Acta Militaria Medieavalia”, 15, s. 137–151.
Google Scholar

Müller H. (2002), Albrecht Dürer. Waffen und Rüstungen, Ph. von Zabevrn, Mainz.
Google Scholar

Müller H., Kölling H. (1982), Europäische Hieb- und Stichwaffen aus der Sammlung des Museums für Deutsche Geschichte, Brandenburgisches Verlagshaus, Berlin.
Google Scholar

Mykietów B. (2004), Kostrzyn jako ośrodek władzy książęcej w latach panowania Jana II Brandenburskiego (1535–1571), [w:] B. Mykietów, M. Tureczek (red.), De oppido et castello. Przeszłość i teraźniejszość Twierdzy Kostrzyn, Księgarnia Akademicka, Kostrzyn nad Odrą–Zielona Góra, s. 29–62.
Google Scholar

Norman A.V.B. (1980), The Rapier and Small-Sword, 1460–1820, Arms & Armour, London–Melbourne–New York.
Google Scholar

Oakeshott R.E. (1964), The Sword in the Age of Chivalry, Boydell Press, New York–Washington.
Google Scholar

Oakeshott R.E. (2002), Records of the Medieval Sword, Boydell & Brewer, Woodbridge.
Google Scholar

Ogechukwu N. (2009), The Secret Behind the Cross and Crucifix, Strategic Book Publishing & Rights Agency, LLC, New York.
Google Scholar

Piotrowska D. (2008), Renesansowy zamek w Kostrzynie nad Odrą, Muzeum Twierdzy Kostrzyn, Kostrzyn nad Odrą.
Google Scholar

Puype J.P., Stevens H. (2010), Arms and Armour of Knights and Landsknechts in the Netherlands Army Museum, Legermuseum, Eburon Academic Publishers, Delft.
Google Scholar

Pytlak M. (2019), Późnośredniowieczny warsztat garncarski ze Smolnicy. Rekonstrukcja procesu wytwarzania naczyń, Muzeum im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar

Rymar E. (1999), Studia i materiały z dziejów Nowej Marchii i Gorzowa. Szkice historyczne, Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar

Rymar E. (2004), Nowa Marchia-kraina zapomniana? Stan badań nad średniowieczem, „Nowa Marchia – prowincja zapomniana – wspólne korzenie”, 1, s. 7–24.
Google Scholar

Rymar E. (2007), Klucz do ziem polskich, czyli dzieje Ziemi Lubuskiej, aż po jej utratę przez Piastów i ugruntowanie władzy margrabiów brandenburskich, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar

Rymar E. (2015), Historia polityczna i społeczna Nowej Marchii w średniowieczu (do roku 1535), Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar

Schmock R. (2004), Kształtowanie władzy w epoce renesansu na przykładzie margrabiego brandenburskiego Jana z Kostrzyna, „Nowa Marchia – prowincja zapomniana – wspólne korzenie”, 3, s. 45–54.
Google Scholar

Schneider H. (1980), Waffen im Schweizerischen Landesmuseum. Griffwaffen I, Orell Füssli, Zürich.
Google Scholar

Schultze J. (1961), Die Mark Brandenburg, Bd. I, Entstehung und Entwicklung unter den askanischen Markgrafen (bis 1319), Duncker & Humblot, Berlin.
Google Scholar

Seitz H. (1965), Blankwaffen I. Geschichte und Typenentwicklung im europäischen Kulturbereich. Von der prähistorischen Zeit bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, Klinkhardt & Biermann, Braunschweig.
Google Scholar

Seyboth R. (2010), Markgraf Albrecht Achilles – „Ist König Artus Hof hier mit jagen, stechen, rennen und aller Kurzweil“, Verein der Freunde Triesdorf und Umgebung, Ansbach.
Google Scholar

Strel‘chenko A.V. (2011), Nemetskiy mech XV v. iz Belorussii, „Военная археология” / „Voyennaya arkheologiya”, 2, s. 202–205.
Google Scholar

Szczurek T. (2007), Obrót pieniężny w Nowej Marchii w okresie askańskim (ok. 1250–1319) w świetle mennictwa krajów niemieckich, Muzeum im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim, Warszawa.
Google Scholar

Szczurek T. (2012), Obieg monetarny na terenie Nowej Marchii w okresie krzyżackim (1402–1454), [w:] W. Popek (red.), Santok i Drzeń w konflikcie polsko-krzyżackim. W 600. rocznicę bitwy pod Grunwaldem, Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta, Gorzów Wielkopolski, s. 89–120.
Google Scholar

Szczurek T. (2014), Różnice w obiegu monetarnym na terenie Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej w późnym średniowieczu, „Archeologia Środkowego Nadodrza”, 11, s. 147–177.
Google Scholar

Terjanian P. (2019), The Currency of Power. The Central Place of Armor in the Ambitions and Life of Maximilian I, [w:] P. Terjanian (red.), The Last Knight. The Art, Armor, and Ambition of Maximilian I, Metropolitan Museum of Art, New York, s. 17–37.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17416124.2020.1732679

Thomas B., Fritz J.M. (1978), Unbekannte Werke spätmittelalterlicher Waffenschmiedekunst in Karlsruhe, „Waffen- und Kostümkunde”, 20, s. 1–18.
Google Scholar

Volkmann A. (2006), Mittelalterliche Landeserschließungen und Siedlungsprozesse in der unteren Wartheregion (Woj. Zachodnio-Pomorskie, Lubuskie und Wielkopolskie bzw. ehemalige Neumark.), Langenweissbach (Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas, 44).
Google Scholar

Volkmann A. (2008), Die Schwertfunde des unteren Oder- und Warthe-Gebiets – Insignien einer spätslawischen Elite, „Ethnographisch-archaologische Zeitschrift”, 49.4, s. 431–478.
Google Scholar

Wagner F. (1901), Das Turnier zu Ruppin 1512, „Hohenzollern Jahrbuch”, 5, s. 99–120.
Google Scholar

Walachowicz J. (1980), Geneza i ustrój polityczny Nowej Marchii do początków XIV wieku, Warszawa–Poznań.
Google Scholar

Wanke T. (2009), Anderhalbhänder – Zweihänder – Langes Schwert. Klassifikation, Nutzung und Bezeichnung der großen Schwerter des Spätmittelalters und der frühen Neuzeit, „Waffen- und Kostümkunde”, 51.2, s. 113–208.
Google Scholar

Wegeli R. (1929), Inventar der Waffensammlung des Bernischen Historischen Museums in Bern, Bd. II, Schwerter und Dolche, Kommissionsverlag von K.J. Wyss Erbe, Bern.
Google Scholar

Weyersberg A. (1939), Der Wolf als Klingenzeichen und im Klingenhandel, „Zeitschrift für historische Waffen- und Kostümkunde”, 15, s. 42–44.
Google Scholar

Wielgosz Z. (1969), Nowa Marchia – znaczenie i rozwój nazwy, „Roczniki Historyczne”, 35, s. 9–21.
Google Scholar

Wlattnig R. (2010), Amts- und Zeremonienschwert des St.-Georgs-Ritterordens, [w:] R. Atzbach, S. Lüken, H. Ottomeyer (red.), Burg und Herrschaft, Historisches Museum, Berlin, Dresden, s. 137–138.
Google Scholar

Wrede G. (1935), Grenzen der Neumark 1319–1817, Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doktorwürde, Greifswald.
Google Scholar

Žákovský P., Cymbalak T., Hošek J., Dejmal M. (2017), Nález pozdně středověkého dlouhého meče z Prahy – Nového Města, „Přehled výzkumů”, 58.2, s. 141–187.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-12-30

Jak cytować

Michalak, A., & Fedyk, R. (2021). Kampfschwert für Harnischfechten: miecz z pogranicza Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica, (36), 143–161. https://doi.org/10.18778/0208-6034.36.07

Numer

Dział

Articles