Z militarnej przeszłości zamku w Krzepicach. Wybrane aspekty

Piotr Czubla; Wojciech Dudak; Radosław Herman; Piotr Strzyż

doi:10.18778/0208-6034.40.14

Authors

Piotr Czubla Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geologii i Geomorfologii https://orcid.org/0000-0002-8729-6902
Wojciech Dudak Arch-Tech sp. z o.o., Łódź https://orcid.org/0009-0005-6281-7678
Radosław Herman Arch-Tech sp. z o.o.
Piotr Strzyż Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Archeologii, Katedra Archeologii Historycznej i Bronioznawstwa https://orcid.org/0000-0001-6846-159X

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6034.40.14

Keywords:

Krzepice, castle, artillery, Middle Ages

Abstract

The castle in Krzepice was founded by King Casimir the Great at the border crossing over the Liswarta River. Its medieval form remains largely unknown, owing to the limited scope of archaeological research carried out on the site. Situated at the junction of Silesia, Greater Poland, and Lesser Poland, the castle played a key role in the region’s defence. Its military significance is attested by surviving inventories of firearms belonging to the stronghold, preserved from the 16^th century. In the Middle Ages, the castle was besieged only once, during the 1391 conflict between the Kingdom of Poland and Vladislaus II of Opole, ruler of the Wieluń land. It was likely in the aftermath of these events that a cache of cannonballs was scattered across the town. The link between this collection and the siege of 1391 is supported by medieval chronicles, with Jan Długosz noting that the assault on Krzepice was brief and the castle soon capitulated.

Downloads

Download data is not yet available.

References

AGAD ASK – Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego nr LVI, Inwentarze Starostw, sygn. 96, K1.
Google Scholar

AGAD MK, KW – Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Metryka Koronna, Księgi Wpisów, sygn. 215.
Google Scholar

AGAD MK, Lustracje – Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Metryka Koronna, Lustracje, dz. XVIII, 23.
Google Scholar

Jan Długosz – Jana Długosza Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. X, 1370–1405, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1981.
Google Scholar

Joannis Dlugossi – Joannis Dlugossi Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, liber X, (1370–1405), Warszawa 1985.
Google Scholar

KS – Krigsarkivet Stockholm, Sveriges Krig.
Google Scholar

Lustracja województwa krakowskiego 1659–1664, cz. 1, wyd. A. Falniowska-Gradowska, F. Leśniak, Warszawa 2005.
Google Scholar

NKRK – Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa od r. 1300 do 1400, wyd. F. Piekosiński, J. Szujski, Kraków 1878.
Google Scholar

Stronczyński 2011 – Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844–1855), t. III, Gubernia Warszawska, oprac. P. Wątroba, M. Topińska, E. Wielogłowska, Warszawa 2011.
Google Scholar

Amantov A.V., Laitakari I., Poroshin Y. (1996), Jotnian and Postjotnian: sandstones and diabases in the surroundings of the Gulf of Finland, [w:] T. Koistinen (red.), Explanation to the map of Precambrian basement of the Gulf of Finland and surrounding area 1:1 million, „Espoo. Geological Survey of Finland Special Paper”, 21, s. 99–113.
Google Scholar

Baliński M., Lipiński T. (1844), Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym i statystycznym opisana przez Michała Balińskiego i Tymoteusza Lipińskiego, t. II, Warszawa.
Google Scholar

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B. (2011–2012), Kamienie dekoracyjne i architektoniczne eksploatowanych złóż Polski południowo-wschodniej, „Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej”, 132, „Studia i Materiały”, 39, s. 35–51.
Google Scholar

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B. (2012), Kamienie dekoracyjne i architektoniczne południowo-wschodniej Polski – złoża, zasoby i perspektywy eksploatacji, „Gospodarka Surowcami Mineralnymi”, 28 (3), s. 5–22, https://doi.org/10.2478/v10269-012-0023-1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10269-012-0023-1

Cieśla R. (2007), Blask dawnych Krzepic, Krzepice.
Google Scholar

Czubla P. (2015), Eratyki fennoskandzkie w osadach glacjalnych Polski i ich znaczenie badawcze, Łódź, https://doi.org/10.18778/7969-675-8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-675-8

Dudak W., Herman R. (2018), Zamki na szlaku armii szwedzkiej w 1702 r. Wybrane polskie warownie oczami szwedzkiego kartografa, [w:] M. Trąbski (red.), Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, t. II, Częstochowa, s. 479–494.
Google Scholar

Figarska-Warchoł B., Rembiś M. (2021), Lamination and its Impact on the Physical and Mechanical Properties of the Permian and Triassic Terrestrial Sandstones, „Resources”, 10, s. 42, https://doi.org/10.3390/resources10050042
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/resources10050042

Fijałkowski J. (1968), Pochodzenie kamienia budowlanego w murach bodzentyńskiego zamku, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, 5, s. 289–301.
Google Scholar

Gessler E.A. (1912), Beiträge zum altschweizerische Geschützwesen. Die grossen Geschütze aus dem Zeughausbestand der Stadt Basel, „Zeitschrift für Historische Waffenund Kostümkunde”, 6 (1), s. 3–12.
Google Scholar

Goetz D. (1985), Die Anfänge der Artillerie, Berlin.
Google Scholar

Gorbatschev R. (1967), Petrology of Jotnian rocks in the Gävle area. East Central Sweden, „Sveriges Geologiska Undersökning”, ser. C 621, s. 1–50.
Google Scholar

Grabarczyk T. (2000), Piechota zaciężna Królestwa Polskiego w XV wieku, Łódź.
Google Scholar

Grabarczyk T. (2016), Ziemia wieluńska terenem działań wojennych w XV wieku, „Rocznik Wieluński”, 14, s. 155–162.
Google Scholar

Grabarczyk T., Nowak T. (2011), Dzieje polityczne Wielunia (do 1580 roku), [w:] A. Szymczak (red.), Wieluń. Monografia miasta, t. I, Wieluń. Dzieje miasta do 1792 roku, Łódź–Wieluń, s. 51–80.
Google Scholar

Gruszecki A. (1959), Zamek w Krzepicach, „Ochrona Zabytków”, 12 (3–4), s. 185–207.
Google Scholar

Gruszecki A. (1962a), Bastionowe zamki w Małopolsce, Warszawa.
Google Scholar

Gruszecki A. (1962b), Wyniki badań wału fortyfikacji bastionowej zamku w Krzepicach, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 7 (3), s. 329–337.
Google Scholar

Heś R. (2012), Wrocław między trzema królestwami – wyprawa Jagiellonów na Śląsk w 1474 r. [w:] J. Jędrysiak, D. Koreś, J. Maraoń, K. Widziński (red.), Od Grunwaldu do Bzury – bitwy i boje polskie na przestrzeni dziejów, Wrocław (Wrocławskie Studia z Historii Wojskowości, 1), s. 27–66.
Google Scholar

Hubert L. (1861), Pamiętniki historyczne, t. I–II, Warszawa.
Google Scholar

Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J. (2001), Leksykon zamków w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Kozieł K., Łochańska D. (2018), Ocena właściwości i zakres zastosowania wybranych skał osadowych do wyrobu elementów dla budownictwa, drogownictwa i małej architektury, „Prace Instytutu Mechaniki Górotworu PAN”, 20 (3), s. 239–244.
Google Scholar

Kozłowski S. (1986), Surowce skalne Polski, Warszawa.
Google Scholar

Krystek M. (2010), Zróżnicowanie, wykorzystanie i pochodzenie piaskowców w budowlach romańskich regionu łódzkiego. Niepublikowana rozprawa doktorska. Repozytorium UAM w Poznaniu. Poznań.
Google Scholar

Kuleta M., Niedźwiedzki G., Ptaszyński T. (2005), Nowe stanowisko z tropami kręgowców z górnego pstrego piaskowca Gór Świętokrzyskich, „Przegląd Geologiczny”, 53 (2), s. 151–155.
Google Scholar

Laberschek J. (1993), Wojna króla Władysława Jagiełły z księciem opolskim Władysławem. Batalia o odzyskanie Olsztyna, Częstochowy, Kłobucka, Krzepic i Wielunia w 1391 r. „Almanach Częstochowy”, s. 5–10.
Google Scholar

Liske K. (1876), Cudzoziemcy w Polsce, Lwów.
Google Scholar

Müller H. (1968), Alte Geschütze. Kostbare Stücke aus der Sammlung des Museums, Berlin.
Google Scholar

Muznerowski S. (1914), Krzepice w przeszłości, Włocławek.
Google Scholar

Nielsen A.T., Schovsbo N.H. (2011), The Lower Cambrian of Scandinavia: Depositional environment, sequence stratigraphy and palaeogeography, „Earth-Science Reviews”, 107 (3–4), s. 207–310, https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2010.12.004
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2010.12.004

Olejnik T. (2006), Wieluń pod władztwem Władysława Opolczyka, „Rocznik Wieluński”, 6, s. 7–16.
Google Scholar

Plewczyński M. (1971), Bitwa pod Byczyną 24.01.1588 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 17 (1), s. 125–170.
Google Scholar

Schulz W. (2003), Geologischer Führer für den norddeutschen Geschiebesammler, Schwerin.
Google Scholar

Senkowiczowa H., Ślączka A. (1962), O wieku piaskowców z Wąchocka, „Kwartalnik Geologiczny”, 6 (1), s. 35–49.
Google Scholar

Smed P. (2002), Steine aus dem Norden: Geschiebe als Zeugen der Eiszeit in Norddeutschland, tłum. i oprac. J. Ehlers, Berlin–Stuttgart (wyd. 1 1994).
Google Scholar

Smith R.D., Brown R.R. (1989), Bombards Mons Meg and her Sisters, London.
Google Scholar

Smoleńska A., Sobańska A. (2011), Kamień wykorzystany do budowy klasztoru Świętego Krzyża na Łysej Górze, „Przegląd Geologiczny”, 59 (1), s. 50–57.
Google Scholar

Sperka J. (2011), Wojny króla Władysława Jagiełły z księciem opolskim Władysławem (1391–1396), Wodzisław Śląski.
Google Scholar

Stępiński J., Żabiński G., Strzyż P. (2013), The Light Field Cannon from Kurzętnik – a Unique Example of Medieval Artillery (against the Background of Development of Firearms in the Teutonic Order’s State in Prussia), „Acta Militaria Mediaevalia”, 9, s. 155–201.
Google Scholar

Streubel J. (1983), Die Konservierung der „Faulen Magd”. Ein Beispiel für die Pflege nationalen Kulturgutes in der Deutschen Demokratischen Republik, „Zeitschrift für Historische Waffen- und Kostümkunde”, 1, s. 54–58.
Google Scholar

Strzyż P. (2012), Artyleria w działaniach zbrojnych pod Wieluniem i Bolesławcem nad Prosną w latach 1391–1396, „Rocznik Wieluński”, 12, s. 89–106.
Google Scholar

Strzyż P. (2014), Broń palna w Europie Środkowej w XIV–XV w, Łódź.
Google Scholar

Szymczak J. (2004), Początki broni palnej w Polsce (1383–1533), Łódź.
Google Scholar

Urban J. (2016), The Geological Constraints of the Development of Sandstone Landforms in Central Europe, a Case Study of the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains, Poland. „Geomorphology”, 274, s. 31–49, https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2016.09.014
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2016.09.014

Urban J., Gągol J. (1994) Kamieniołomy piaskowców w dawnych ośrodkach górnictwa kamiennego północnej części regionu świętokrzyskiego jako zabytki techniki i przyrody, „Przegląd Geologiczny”, 42 (3), s. 193–200.
Google Scholar

Złonkiewicz Z., Fijałkowska-Mader A. (2018), Kamień w architekturze zespołu kościelno-klasztornego na Karczówce w Kielcach (Góry Świętokrzyskie), „Przegląd Geologiczny”, 66 (7), s. 421–435, 458.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7306/2018.8