Tradycje wypieku chleba w drugiej połowie XX w. w województwach śląskim, opolskim i dolnośląskim w świetle materiałów źródłowych Polskiego Atlasu Etnograficznego
DOI:
https://doi.org/10.18778/1506-6541.31.07Słowa kluczowe:
chleb, Polski Atlas Etnograficzny, województwo śląskie, województwo opolskie, województwo dolnośląskieAbstrakt
W tekście zostało przybliżone zagadnienie domowej produkcji chleba na wsi w drugiej połowie XX w. w południowo-zachodniej Polsce. Dotyczy to wybranych miejscowości w województwach: śląskim, opolskim i dolnośląskim. Podstawę opracowania stanowią materiały źródłowe zgromadzone w ramach badań dla Polskiego Atlasu Etnograficznego w oparciu o jednolity kwestionariusz „Ludowa kultura materialna”. Największą wartością tych zapisów są narracje badanych i metanarracje badaczy, które zachowały się w materiałach archiwalnych, dlatego też one stanowią trzon tego artykułu. W niniejszym opracowaniu zaprezentowane zostały wyniki analizy wspomnianych zapisów. Omówione zostały sposoby przygotowania chleba i niezbędne do tego celu sprzęty, a także różne składniki, w tym zakwas, wykorzystywane do wyrobu ciasta chlebowego. Poruszony został również temat wybranych praktyk magicznych związanych z tym działaniem. Wiele wypowiedzi ukazuje nie tylko tradycyjne działania podejmowane w celu przygotowania tego produktu, ale także dynamikę zmian zachodzących, zarówno pod wpływem modernizacji różnych przestrzeni życia codziennego, jak i tych, które były efektem funkcjonowania w środowisku wielokulturowym (dotyczy to w szczególności obszarów zamieszkałych przez osadników). Dzięki tym wiadomościom możliwe jest wnioskowanie o procesach zachodzących w tym zakresie w okresie powojennym.
Pobrania
Bibliografia
Biegeleisen H., Lecznictwo ludu polskiego, Kraków 1929.
Google Scholar
Bohdanowicz J., “Polski Atlas Etnograficzny – wykładnia zadań i metod pracy,” [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. 1: Rolnictwo i hodowla, part 1, ed. J. Bohdanowicz, Wrocław 1993.
Google Scholar
Chwalba A., „Rok obrzędowy,” [in:] Obyczaje w Polsce od średniowiecza do czasów współczesnych, ed. A. Chwalba, Warszawa 2006.
Google Scholar
Deskur P., Chleb powszedni. Historia pieczywa w Polsce, Warszawa 2010.
Google Scholar
Gauda A., Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa, Lublin 2001.
Google Scholar
Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 2006.
Google Scholar
Kowalski P., Chleb nasz powszedni. O pieczywie w obrzędach, magii, literackich obrazach i opiniach dietetyków, Wrocław 2000.
Google Scholar
Kubiak I., Kubiak K., Chleb w tradycji ludowej, Warszawa 1981.
Google Scholar
Lach K., “Kołacz weselny w starych i nowych odsłonach (przykład pogranicza śląsko-morawskiego),” [in:] Dziedzictwo kulinarne Śląska w nowych kontekstach interpretacyjnych, eds. L. Przymuszała, D. Świtała-Trybek, Opole 2021.
Google Scholar
Pośpiech J., Zwyczaje i obrzędy na Śląsku, Opole 1987.
Google Scholar
Simonides D., Od kolebki do grobu. Śląskie wierzenia, zwyczaje i obrzędy rodzinne w XIX wieku, Opole 1988.
Google Scholar
Szymańska M., Dziedzictwo kulturowe południowej części powiatu raciborskiego. Kultura agrarna, wierzenia i praktyki religijne oraz tradycje kulinarne, Wrocław–Krzanowice 2024.
Google Scholar
Świtała-Mastalerz J., Świtała-Trybek D, Śląska spiżarnia. O jodle, warzyniu, maszketach i inkszym pichcyniu, Koszęcin 2014.
Google Scholar
Świtała-Trybek D., Przymuszała L., „Na beztydzień i od święta – o tradycyjnych zupach w śląskim menu,” [in:] Polska i świat przez kuchnię. Studia o dziedzictwie kulinarnym, eds. A. Kamler, D. Pietrzkiewicz, K. Seroka, Warszawa 2018.
Google Scholar
Walęciuk-Dejneka B., Chleb w folklorze polskim – w poszukiwaniu znaczeń, Siedlce 2010.
Google Scholar
Wijas-Grocholska E., “Kołocz w tradycji i współczesnej kulturze Śląska Opolskiego”, Notatnik Skansenowski. Rocznik Muzeum Wsi Opolskiej 2013, no. 2.
Google Scholar
Zawadzka A., Kultura kulinarna w Polsce ludowej, Warszawa 2017.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
