Selected peasant issues of the 1930s in the opinions of Warsaw literary magazine columnists  (Wiadomości Literackie, Prosto z Mostu, and Pion)

Małgorzata Bańkowska

doi:10.18778/1506-6541.29.05

Autor

Małgorzata Bańkowska University of Kalisz https://orcid.org/0000-0001-5343-3836

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.29.05

Słowa kluczowe:

prasa literacka, chłopi, strajk chłopski, „Wiadomości Literackie”, „Pion”, „Prosto z Mostu”

Abstrakt

Na rynku prasowym międzywojnia w grupie warszawskich pism opiniotwórczych prym wiodły trzy największe tygodniki literacko-społeczne – liberalne „Wiadomości Literackie”, sanacyjny „Pion” i endeckie „Prosto z Mostu”. Periodyki te kształtowały upodobania artystyczne i poglądy społeczno-polityczne postępowych kręgów inteligencji. Na ich łamach komentowano najważniejsze wydarzenia życia literackiego i społecznego, w tym związane z aktywnością mieszkańców wsi. Artykuł zawiera wyniki analizy porównawczej wystąpień krytyków i publicystów stołecznych magazynów literackich w latach 30. XX w., odnoszące się do wybranych form aktywności społeczno-kulturalnej i politycznej chłopów (twórczość literacka i pamiętnikarska oraz akcje strajkowe). W opracowaniu omówiono główne wątki dyskusji prasowych i esejów krytycznoliterackich związane z konstytutywnymi cechami literatury chłopskiej, społecznym wizerunkiem wsi (powieść Jalu Kurka Grypa szaleje w Naprawie), warunkami bytowymi chłopów (Pamiętniki chłopów) oraz ich postawami politycznymi (wielki strajk chłopski). Interpretacja materiałów prasowych pozwoliła na sformułowanie wniosków o prasowym wizerunku chłopa okrutnego i głodnego, wykluczonego kulturowo, pozbawionego szans na zmianę warunków życia. Postulaty awansu społecznego chłopów wysuwane przez publicystów warszawskich magazynów były w większości deklaratywne i zachowawcze.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

ABC Literacko-Artystyczne 1934
Google Scholar

Droga 1925
Google Scholar

Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1937
Google Scholar

Kamena 1934
Google Scholar

Kurier Poranny 1937
Google Scholar

Monitor Polski 1934
Google Scholar

Pamiętniki bezrobotnych, Warsaw 1933.
Google Scholar

Pamiętniki chłopów, vol. 1, Warsaw 1935.
Google Scholar

Pamiętniki chłopów, vol. 2, Warsaw 1936.
Google Scholar

Pion 1933, 1934, 1935, 1937
Google Scholar

Prosto z Mostu 1935, 1936, 1937, 1938
Google Scholar

Strajk chłopski w 1937 roku. Dokumenty archiwalne, compiled by W. Matuszewska i S. Leblang; intro. and ed. W. Matuszewska, vol. 2, Warszawa 1960.
Google Scholar

Wiadomości Literackie 1935, 1936, 1937
Google Scholar

Zwrot 1937
Google Scholar

[b.a.], “Ankieta w sprawie ‘duszy chłopskiej,’” Droga 1925, no. 10.
Google Scholar

[b.a.], “Na marginesie. Na ziemi Szeli,” Prosto z Mostu 1937, no. 41.
Google Scholar

[b.a.], “Na marginesie. Szela,” Prosto z Mostu 1937, no. 42.
Google Scholar

Breiter E., “Powieść o nędzy wsi podhalańskiej,” Wiadomości Literackie 1935, no. 4.
Google Scholar

Brzeski T., “Narodziny nowej klasy,” Pion 1935, no. 13.
Google Scholar

Czachowski K., “Świat książek,” Pion 1937, no. 4.
Google Scholar

Czernik S., “Najazd, którego nie było,” Kamena 1934, no. 9.
Google Scholar

Czernik S., “O chłopów w polonistyce,” Pion 1934, no. 25.
Google Scholar

Dąbrowska M., “Chłopi o sobie,” Wiadomości Literackie 1936, no. 35.
Google Scholar

Dąbrowska M., “Dokument i literatura. O Pamiętnikach chłopów,” Wiadomości Literackie 1937, no. 38.
Google Scholar

“Echa nagrody literackiej Wiadomości Literackich za najwybitniejszą książkę r. 1936. Autorzy Pamiętników chłopów,” Wiadomości Literackie 1937, no. 13.
Google Scholar

Frącz W., “Wieś, czy szopka?,” Prosto z Mostu 1936, no. 11.
Google Scholar

Irzykowski K., “Naprawa nagrodzona,” Pion 1935, no. 7.
Google Scholar

Irzykowski K., “W obronie laureata. Spowodu (!) artykułu W. Skuzy ‘Nagrodzony paszkwil na wieś’ w nr. 7 Prosto z Mostu”, Prosto z Mostu 1935, no. 8.
Google Scholar

“Konkurs na Pamiętnik chłopa,” Pion 1933, no. 1.
Google Scholar

“Ludność powiatu jarosławskiego przeciwna tzw. strajkowi chłopskiemu,” Kurier Poranny, July 31, 1937, no. 241.
Google Scholar

Majkut J., “Po siedmiu oddziałach szkoły powszechnej,” Prosto z Mostu 1936, no. 11.
Google Scholar

Makarewicz T., “Chłopy pana Piaseckiego,” Pion 1934, no. 3.
Google Scholar

Makarewicz T., “Wywołanie wilka z lasu,” Pion 1934, no. 12.
Google Scholar

Milkiewiczowa M., “Wieś polska ginie,” Wiadomości Literackie 1936, no. 20.
Google Scholar

Milkiewiczowa M., “Wolny chłop w wolnej ojczyźnie,” Wiadomości Literackie 1936, no. 15.
Google Scholar

Olcha A., ‘”Chłopy idą,’ czyli pisanie o rzeczach, o których się nie ma pojęcia,” Pion 1934, no. 12.
Google Scholar

Olcha A., “Oblicze żywej Naprawy. Lisy z mojej wsi,” Prosto z Mostu 1935, no. 13.
Google Scholar

“Oświadczenie premiera gen. Sławoj-Składkowskiego o wypadkach w Małopolsce centralnej,” Kurier Poranny, July 31, 1937, no. 241.
Google Scholar

Piasecki S., “Chłopy idą,” ABC Literacko-Artystyczne 1934, no. 2.
Google Scholar

R.S., “Echo i wnioski,” Zwrot 1937, no. 5.
Google Scholar

Skiwski J.E., “Inferioritätskompleks,” Pion 1934, no. 21.
Google Scholar

Skiwski J.E., “Krajowe prolet-mity,” Pion 1934, no. 23.
Google Scholar

Skiwski J.E., “Przemilczany najazd,” Pion 1934, no. 16.
Google Scholar

Skuza W., “Nagrodzony paszkwil na wieś. O książce Jalu Kurka Grypa szaleje w Naprawie,” Prosto z Mostu 1935, no. 7.
Google Scholar

Słonimski A., “Kronika Tygodniowa,” Wiadomości Literackie 1936, no. 31.
Google Scholar

Tylka W., “Chłop a religia,” Prosto z Mostu 1936, no. 11.
Google Scholar

Wasiutyński W., “Głodne Podhale,” Prosto z Mostu 1935, no. 3.
Google Scholar

Wasiutyński W., “Pamiętniki działaczy wiejskich,” Prosto z Mostu 1938, no. 9.
Google Scholar

Bańkowska M., Prasa, książka i polityka. Sanacyjny tygodnik Pion na tle czasopism literacko-społecznych II Rzeczypospolitej, Kalisz 2022.
Google Scholar

Bujnicki T., Stępień M., “Wieś – Jej Pieśń 1933–1934,” [in:] Literatura polska w okresie międzywojennym, vol. 1, eds. J. Kądziela, J. Kwiatkowski, I. Wyczańska, Kraków 1979.
Google Scholar

Czachowski A., Wiadomości Literackie 1934–1939. Bibliografia zawartości, Wrocław 1999.
Google Scholar

Czernecki M., “Narodowcy w kulturze dwudziestolecia międzywojennego. Prosto z Mostu: oblicze ideowe czasopisma,” Zeszyty Społeczne KiK 2006, no. 14.
Google Scholar

Gójski J., “Strajk chłopski w opinii prasy krajowej,” [in:] Dwudziestolecie wielkiego strajku chłopskiego 1937–1957, ed. J. Kowal, Warszawa 1957.
Google Scholar

Hampel J., “Sanacja wobec strajku chłopskiego w 1937 r.,” [in:] Bądźcie solidarni! Wielki Strajk Chłopski 1937 r., eds. J. Gmitruk and D. Pasiak-Wąsik, Warszawa 2007.
Google Scholar

Jaworski S., “Od ‘Drogi do Pionu’ (O kształtowaniu się sanacyjnego programu ‘upaństwowienia’ literatury),” Rocznik Komisji Historycznoliterackiej PAN 1967.
Google Scholar

Kowal J., “Działalność Stronnictwa Ludowego w latach 1936–1937,” [in:] Dwudziestolecie wielkiego strajku chłopskiego 1937–1957. Praca zbiorowa, ed. J. Kowal, Warszawa 1957.
Google Scholar

Mich W., “‘Słowo’ o chłopach (1922–1939),” [in:] Egoistyczna klasa, czy odpowiedzialni współobywatele. Problematyka chłopska na łamach prasy w Polsce od końca XIX stulecia do 1939 roku, scientific eds. E. Maj, W. Mich, M. Wichmanowski, Lublin 2010.
Google Scholar

Michałowski J., Wieś nie ma pracy. Wywiad społeczny w powiecie rzeszowskim, Warszawa 1935.
Google Scholar

Pietrzak J., “Program polityczny Związku Naprawy Rzeczypospolitej,” Acta Erasmiana 2014, vol. 8.
Google Scholar

Sierocka K., “Czasopisma literackie,” [in:] Literatura polska 1918–1975, vol. 1: (1918–1932), scientific eds. A. Brodzka, H. Zaworska, S. Żółkiewski, Warszawa 1975.
Google Scholar

Sierocka K., “Magazyny literackie dwudziestolecia międzywojennego. Przyczynek do charakterystyki,” Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 1983, vol. 22, no. 1.
Google Scholar

Sierocka K., “Warszawskie czasopisma literackie, cz. 2: lata 1932–1939,” [in:] Warszawa II Rzeczypospolitej (1918–1939), vol. 1, eds. E. Borecka, M. Drozdowski, H. Janowska, Warszawa 1968.
Google Scholar

Sioma M., “Strajk chłopski w Małopolsce w ocenie rządu i Gazety Polskiej,” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F 2002, vol. 57.
Google Scholar

Strzelecki P., “Literackie oblicze tygodnika Prosto z mostu,” Prace Polonistyczne 1980, vol. 36.
Google Scholar

Szpakowska M., Wiadomości Literackie prawie dla wszystkich, Warszawa 2012.
Google Scholar

Toporowski J., Wiadomości Literackie 1924–1933. Zestawienie treści, indeks ilustracji, pseudonimy i kryptonimy, Warszawa 1939.
Google Scholar

Urbanowski M., Nacjonalistyczna krytyka literacka. Próba rekonstrukcji i opisu w II Rzeczypospolitej, Kraków 1997.
Google Scholar

Zawiszewska A., “Niebezpieczne związki literatury i polityki na przykładzie Polskiej Akademii Literatury,” [in:] Kultura i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, scientific eds. W. Mędrzecki, A. Zawiszewska, Warszawa 2012.
Google Scholar