Zmiany struktury agrarnej na polskiej wsi w latach 1918–2018

Elżbieta Jadwiga Szymańska

doi:10.18778/1506-6541.27.02

Autor

Elżbieta Jadwiga Szymańska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Ekonomii i Finansów https://orcid.org/0000-0001-7686-1243

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.27.02

Słowa kluczowe:

struktura agrarna, formy własności, gospodarstwa, regulacje prawne, instrumenty WPR

Abstrakt

W opracowaniu dokonano analizy zmian w strukturze agrarnej polskiej wsi w latach 1918–2018. Znajomość kierunków i uwarunkowań tych zmian jest niezbędna do prawidłowego sformułowania celów polityki rolnej. Ze względu na uwarunkowania historyczne w analizie wyodrębniono cztery okresy: okres międzywojenny, czas wojny i gospodarki socjalistycznej, okres od transformacji ustrojowej do integracji z UE oraz okres po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Z analiz wynika, że w ostatnim stuleciu w rolnictwie polskim zaszły istotne przemiany w strukturze agrarnej polskiego rolnictwa. W poszczególnych okresach historycznych były determinowane różnymi czynnikami o charakterze politycznym, gospodarczym i społecznym. W związku z tym ich charakter i kierunek zmieniał się w czasie. W całym analizowanym okresie dominowała własność prywatna gospodarstw rolnych. Mimo różnych działań nie zdołano zlikwidować rozdrobnienia polskiego rolnictwa. W 2018 r. ponad połowa gospodarstw rolnych posiadała mniej niż 5 ha UR. Z kolei odsetek gospodarstw dużych o powierzchni 50 ha i więcej stanowił tylko 2,4%. Taki stan struktury agrarnej z perspektywy przyrodniczo-krajobrazowej korzystnie wpływa na środowisko ale pod względem ekonomiczno-produkcyjnym wymaga poprawy.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1991, 2003, 2011, 2016
Google Scholar

Historia Polski w liczbach, z. 2: Rolnictwo. Leśnictwo, Warszawa 1991.
Google Scholar

Leszczyńska C., Polska 1918–2018. Historia Polski w liczbach, t. 5, Warszawa 2018.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 1957, Warszawa 1957.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 1961, Warszawa 1961.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 1971, Warszawa 1971.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 1992, Warszawa 1992.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 2005, Warszawa 2005.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 2013, Warszawa 2013.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 2015, Warszawa 2015.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 2017, Warszawa 2017.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 2019, Warszawa 2019.
Google Scholar

Rolniczy Rocznik Statystyczny 1945–1965, Warszawa 1966.
Google Scholar

Augustyńska-Grzymek I., Zmiany społeczno-gospodarcze na wsi a ukierunkowanie produkcyjne w gospodarstwach rolnych, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2011, t. XIII, z. 1.
Google Scholar

Bański J., Historia rozwoju gospodarki rolnej na ziemiach polskich, [w:] Człowiek i rolnictwo, red. Z. Górka, A. Zborowski, Kraków 2009.
Google Scholar

Bożek J., Bogocz D., Przestrzenne zróżnicowanie struktury agrarnej województw w ujęciu dynamicznym, „Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie” 2012, t. 20, nr 1.
Google Scholar

Czerniewski K., Zagadnienia struktury agrarnej, Warszawa 1937.
Google Scholar

Czyżewski A., Henisz-Matuszczak A., Rolnictwo w Unii Europejskiej i Polsce. Studium porównawcze struktur wytwórczych i regulatorów rynków rolnych, Poznań 2006.
Google Scholar

Dziurzyński P., Osadnictwo rolne na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa 1983.
Google Scholar

Dzun W., Gospodarstwa rolne o obszarze do 1 ha w procesie przemian systemowych i integracji z UE, „Wieś i Rolnictwo” 2017, nr 1 (174).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.53098/wir012017/02

Grzelak E., Polskie rolnictwo w XX wieku (Produkcja i ludność), Warszawa 2010.
Google Scholar

Jankowiak S, Wielkopolski kułak wrogiem państwa socjalistycznego, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 1.
Google Scholar

Jarosz D., Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi, Warszawa 1998.
Google Scholar

Kaliński J., Przemiany struktury obszarowej gospodarstw chłopskich w Polsce po 1918 roku, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace. Szkoła Główna Handlowa” 2018, nr 3.
Google Scholar

Kaliński J., Transformacja gospodarki polskiej w latach 1989–2004, Warszawa 2009.
Google Scholar

Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, Warszawa 2003.
Google Scholar

Kapusta F., Drogi i bezdroża gospodarstw rodzinnych w Polsce, „Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych” 2013, nr 2.
Google Scholar

Karwat-Woźniak B., Chmieliński P., Przemiany w strukturze agrarnej polskiego rolnictwa i wpływ wybranych instrumentów WPR na te procesy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2016, nr 450.
Google Scholar

Kersten K., Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 22 VII – 31 XII 1944, Lublin 1965.
Google Scholar

Kieniewicz S., Historia Polski 1795–1918, Warszawa 1996.
Google Scholar

Klepacki B., Żak A., Przemiany agrarne na terenach polskich przed i po integracji z Unią Europejską, „Journal of Agribusiness and Rural Development” 2014, nr 4 (30).
Google Scholar

Kłopot S.W., Struktura agrarna indywidualnego rolnictwa w latach 1945–2010, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2011, VOL. XXXVI, z. 2, Sectio I.
Google Scholar

Konopka K., Konieczność reform agrarnych w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), „Ekonomia i Zarządzanie” 2009, nr 1 (1).
Google Scholar

Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J., Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1984.
Google Scholar

Kuś J., Matyka M., Zmiany organizacyjne w polskim rolnictwie w ostatnim 10-leciu na tle rolnictwa UE, „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 2014, nr 4 (341).
Google Scholar

Marks-Bielska R., Kisiel R., Danilczuk J., Dzierżawa jako podstawowa forma zagospodarowania popegeerowskiego mienia, Olsztyn 2006.
Google Scholar

Michałek M., Przemiany polskiej wsi w latach 1918–1989, „Klio” 2013, nr 26 (3).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2013.033

Mickiewicz B., Wpływ regulacji prawnych na zmianę struktury agrarnej w Polsce po 1991 roku, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2013, t. XV, z. 1.
Google Scholar

Mieszczankowski M., Rolnictwo II Rzeczypospolitej, Warszawa 1983.
Google Scholar

Mieszczankowski M., Struktura agrarna Polski międzywojennej, Warszawa 1960.
Google Scholar

Nadolski M., Komuniści wobec chłopów w Polsce 1941–1956. Mity i rzeczywistość, Warszawa 1993.
Google Scholar

Noniewicz Cz., Reforma rolna na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym, „Optimum. Studia ekonomiczne” 2014, nr 6 (72).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/ose.2014.06.72.16

Oleszko A., Prawo rolne, [w:] Encyklopedia Agrobiznesu, Warszawa 1998.
Google Scholar

Pietrzak M.B., Walczak D., The analysis of the agrarian structure in Poland with the special consideration of the years 1921 and 2002, „Bulgarian Journal of Agricultural Science” 2014, No. 20.
Google Scholar

Podedworna H., Polscy farmerzy i ich świat społeczny, Warszawa 2001.
Google Scholar

Rogala W., Działalność Państwowych Nieruchomości Ziemskich (1946–1949), „Rocznik Muzeum Rolnictwa w Szreniawie” 1972, t. 5.
Google Scholar

Runowski H., Ziętara W., Stan dotychczasowy i rekomendacje na przyszłość w procesie przekształceń własnościowych, [w:] Przekształcenia własnościowe w rolnictwie – 10 lat doświadczeń, Warszawa 2002.
Google Scholar

Sikorska A.M., Przemiany w strukturze agrarnej indywidualnych gospodarstw rolnych, Warszawa 2013.
Google Scholar

Skodlarski J., Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2007.
Google Scholar

Słabek H., Dzieje polskiej reformy rolnej 1944–1948, Warszawa 1972.
Google Scholar

Szemberg A., Struktura agrarna i polityka strukturalna, [w:] Encyklopedia Agrobiznesu, Warszawa 1998.
Google Scholar

Szuba E., Poczta W., Efekty integracji Polski z Unią Europejską w sektorze rolnym. Referat wygłoszony na IX Kongresie Ekonomistów Polskich, 28–29 listopada 2013 r., Warszawa 2013.
Google Scholar

Szymańska E., May J., Structural changes in the agriculture in Poland in the years 1990–2016, „Agrarna Ekonomika” 2018, t. 11, nr 3/4.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31734/agrarecon2018.03.067

Wigier M., Polityka rolna i zmiany strukturalne w rolnictwie polskim po akcesji do UE, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014, nr 360.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2014.360.07

Wilkin J., Współczesna kwestia agrarna, Warszawa 1986.
Google Scholar

Winiewska R., Obciążenia podatkowe gospodarstw chłopskich w Polsce w latach 1945–1955, Warszawa 1961.
Google Scholar

Woś A., Prognoza przekształceń strukturalnych polskiego rolnictwa do 2020, Warszawa 1996.
Google Scholar

Zegar J.S., Kwestia koncentracji ziemi w polskim rolnictwie indywidualnym, „Roczniki Nauk Rolniczych” 2009, t. 96, z. 4.
Google Scholar

Zegar J.S., Polskie rolnictwo w okresie dwóch przełomów – transformacji ustrojowej i integracji europejskiej, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2015, nr 41.
Google Scholar

Zegar J.S., Współczesne wyzwania rolnictwa, Warszawa 2012.
Google Scholar

Ziętara W., Społeczny czy ekonomiczny charakter reform rolnych w Polsce w okresie między- i powojennym, „Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich” 2015, t. 102, z. 1.
Google Scholar

Żmija D., Wpływ wybranych instrumentów wspólnej polityki rolnej na zmiany w zasobach ziemi małych gospodarstw rolnych z województwa małopolskiego, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2017, t. XIX, z. 3.
Google Scholar