Self-creation of Older People in the Perspective of Developing Wisdom and Adaptation to Changing Roles in the Family and Society

Jakub Fabiś

doi:10.18778/2450-4491.19.03

Auteurs

Jakub Fabiś University of Łódź https://orcid.org/0000-0002-9189-0357

DOI :

https://doi.org/10.18778/2450-4491.19.03

Mots-clés :

old age, adaptation, self-creation, wisdom, transcendence

Résumé

Old age is a stage of life during which a person must confront the changes that occur both in the reality around them and in themself. Those are changes at the biological, psychological and social levels. Adapting to old age and the roles it brings becomes a difficult and demanding task. One of the most important developmental tasks of an elderly person is developing wisdom that can support and facilitate the process of adaptation to old age. Entering the period of late adulthood is therefore a special opportunity for further development and self-creative action of the individual leading to the creation of a mature identity of an old person. The aim of this text is to provide insight into the meaning and manifestations of this self-creative involvement, with particular emphasis on its importance in the process of adaptation to changing roles in old age and building wisdom.

Biographie de l'auteur

Jakub Fabiś , University of Łódź

Jakub Fabiś – graduated from the SWPS University and is currently a doctoral student at the Doctoral School of Social Sciences of the University of Lodz. The author’s scientific interests include the issues of old age and aging, with particular emphasis on the pedagogical, psychological and social aspects of entering late adulthood.

Références

Baltes P. B., Baltes M. M. (1990) Psychological Perspectives on Successful Aging: The Model of Selective Optimization with Compensation in: Successful Aging: Perspectives from the Behavioral Sciences, P. B. Baltes, M. M. Baltes (eds.), Cambridge University Press, pp. 1–34, https://doi.org/10.1017/CBO9780511665684.003
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511665684.003

Białożyt K. (2017) Znaczenie aktywności edukacyjnej osób starszych w adaptacji do emerytury in: Etyczne i społeczne wymiary pracy, M. Świtała, G. Pikuła, K. Białożyt (eds.), Kraków, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, pp. 101–117.
View in Google Scholar

Błachnio A. (2015) Starość ambiwalentna – czyli w poszukiwaniu podmiotowego seniora, “Exlibris Biblioteka Gerontologii Społecznej”, no. 1(9), pp. 103–118.
View in Google Scholar

Błaszczak I. (2013) Konserwatyzm ludzkiego poznania jako przyczyna problemów adaptacyjnych osób starszych do zmian społeczno-technicznych zachodzących we współczesnej cywilizacji in: Starzenie się i starość w dynamicznie zmieniającym się świecie, K. Walotek-Ściańska, M. Serak, M. Szyszka, Ł. Tomczyk (eds.), Sosnowiec, Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, pp. 68–79.
View in Google Scholar

Boyd D., Bee H. (2007) Psychologia rozwoju człowieka, trans. A. Wojciechowski, J. Gilewicz, Poznań, Wydawnictwo Zysk i S-ka.
View in Google Scholar

Brudek P. (2016) Larsa Tornstama teoria gerotranscendencji jako teoria pozytywnego starzenia się, “Psychologia Rozwojowa”, no. 4(21), pp. 9–25, https://doi.org/10.4467/20843879PR.16.019.5996
View in Google Scholar

Bugajska (2015) Dziewiąta faza w cyklu życia – propozycja rozszerzenia teorii psychospołecznego rozwoju E. H. Eriksona, “Exlibris Biblioteka Gerontologii Społecznej”, no. 1(9), pp. 19–36.
View in Google Scholar

Chmielińska A., Modrzejewska-Świgulska M. (2021) Spreading one’s Wings, Milestones, Deus ex Machina: Self-Creation as a Process of Changing Your Life with the Examples of Narrations Provided by Women, “Creativity. Theories – Research – Applications”, no. 2, pp. 67–84, https://doi.org/10.2478/ctra-2021-0018
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/ctra-2021-0018

Cimochowska K., Zagrodzka J. (2018) Selektywna optymalizacja z kompensacją jako strategia pomyślnego starzenia się, “Praca Socjalna”, no. 2(33), pp. 45–61, https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.4939
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.4939

Dubas E. (2009) Auksologia andragogiczna. Dorosłość w przestrzeni rozwoju i edukacji, “Rocznik Andragogiczny”, 2009, pp. 133–149.
View in Google Scholar

Dubas E. (2013) Starość znana i nieznana – wybrane refleksje nad współczesną starością, “Rocznik Andragogiczny”, vol. 20, pp. 135–152, https://doi.org/10.12775/RA.2013.007
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2013.007

Dudzikowa M. (2007) Pomyśl siebie… Minieseje dla wychowawcy klasy, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
View in Google Scholar

Erikson E. H. (2004) Tożsamość a cykl życia, trans. M. Żywicki, Poznań, Wydawnictwo Zysk i Sk-a.
View in Google Scholar

Erikson E. H. (2012) Dopełniony cykl życia, trans. C. Matkowski, Gliwice, Wydawnictwo Helion.
View in Google Scholar

Fabiś J., Gomolla J. (2023) Znaczenie aktywności artystycznej w późnej dorosłości... Analiza fenomenu aktywności artystycznej w starości z zastosowaniem badań jakościowych, “Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Arte et Educatione”, no. 16(363), pp. 138–153, https://doi.org/10.24917/20813325.16.10
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/20813325.16.10

Granosik M. (2019) Polityczne aspekty metodologii jakościowej w perspektywie krytycznej. W stronę partycypacyjnych badań-działań in: Krytyka metodologiczna w praktyce tworzenia wiedzy, J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając, S. Pasikowski (eds.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 143–156, https://doi.org/10.18778/8142-715-9.09
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-715-9.09

Halicki J. (2006) Społeczne teorie starzenia się in: Zostawić ślad na ziemi, M. Halicka, J. Halicki (eds.), Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, pp. 255–276.
View in Google Scholar

Hill R. (2009) Pozytywne starzenie się. Młodzi duchem w jesieni życia, trans. M. Lipa, Warszawa, Laurum.
View in Google Scholar

Klimczuk A. (2010) Bariery i perspektywy integracji międzypokoleniowej we współczesnej Polsce in: Jakość życia seniorów w XXI wieku z perspektywy polityki społecznej, D. Kałuża, P. Szukalski (eds.), Łódź, Wydawnictwo Biblioteka, pp. 92–107.
View in Google Scholar

Korzeniowski K. (1983) Podmiotowość człowieka. Metateoretyczne ramy teorii in: Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych, K. Korzeniowski, R. Zieliński, W. Daniecki (eds.), Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, pp. 9–74.
View in Google Scholar

Kowalska I. (2015) Sytuacja przejścia na emeryturę (w świetle badań diagnostycznych), “Edukacja Dorosłych”, no. 1(72), pp. 127–144.
View in Google Scholar

Kozielecki J. (1986) Psychologiczna teoria samowiedzy, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
View in Google Scholar

Krasoń K. (2011) Skala Postaw Twórczych versus Odtwórczych (SPTO). Podręcznik do testu w wersji dla szkoły podstawowej klas I–III, Kraków, Ministerstwo Edukacji Narodowej.
View in Google Scholar

Kucharewicz J. (2016) Inkluzja społeczna osób starszych jako uwarunkowanie poczucia satysfakcji z życia w okresie późnej dorosłości, “Społeczeństwo i Edukacja”, no. 1(20), pp. 93–102.
View in Google Scholar

Matlakiewicz A., Solarczyk-Szwec H. (2009) Dorośli uczą się inaczej, Toruń, Wydawnictwo Centrum Kształcenia Ustawicznego.
View in Google Scholar

Mead M. (2000) Kultura i tożsamość, trans. J. Hołówka, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Moore J. W. (2016) What Is the Sense of Agency and Why Does it Matter?, “Frontiers in Psychology”, no. 7: 1272, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.01272
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.01272

Muszyński M. (2016) Przegląd wybranych stanowisk dotyczących teorii gerotranscendencji in: Obiektywny i subiektywny wymiar starości, E. Dubas, M. Muszyński (eds.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 23–36, https://doi.org/10.18778/8088-010-8.03
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8088-010-8.03

Muszyński M., Wąsiński A., Fabiś A. (2020) Confrontation with Inevitability of One’s Death. The Perspective of Senior Learners, “Exlibris Social Gerontology Journal”, no. 1(18), pp. 25–37.
View in Google Scholar

Olszewski H. (2019) Dysadaptacja w starości jako forma słabości umysłu in: Siła umysłu w starości, M. Kielar-Turska (ed.), Kraków, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, pp. 233–250.
View in Google Scholar

Pietrasiński Z. (1996) Rozwój dorosłych w: Wprowadzenie do andragogiki, T. Wujek (ed.), Radom, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, pp. 11–35.
View in Google Scholar

Pietrasiński Z. (2009) Ekspansja pięknych umysłów. Nowy renesans i ożywcza autokreacja, Warszawa, Wydawnictwo CiS.
View in Google Scholar

Steuden S. (2014) Psychologia starzenia się i starości, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Straś-Romanowska M. (1992) Los człowieka jako problem psychologiczny. Podstawy teoretyczne, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
View in Google Scholar

Straś-Romanowska M. (2019) Człowiek stary, czyli mądry (?) in: Siła umysłu w starości, M. Kielar-Turska (ed.), Kraków, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum, pp. 215–232.
View in Google Scholar

Straś-Romanowska M. (2020) Późna dorosłość in: Psychologia rozwoju człowieka, J. Trempała (ed.), Warszawa, Wydawnictwo PWN, pp. 326–350.
View in Google Scholar

Susułowska M. (1989) Psychologia starzenia się i starości, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
View in Google Scholar

Szarota Z. (2004) Gerontologia społeczna i oświatowa. Zarys problematyki, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
View in Google Scholar

Szmidt K. J. (2018) Teoretyczno-badawcze nurty w polskiej kreatologii, “Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, no. 2(7), pp. 8–43, https://doi.org/10.18778/2450-4491.07.01
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.07.01

Swenson W. M. (1961) Attitudes toward death in an aged population, “Journal of Gerontology”, no. 16(1), pp. 49–52, https://doi.org/10.1093/geronj/16.1.49
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/geronj/16.1.49

Timoszyk-Tomczak C., Bugajska B. (2013) Satysfakcja z życia a perspektywa przyszłościowa w starości, “Opuscula Sociologica”, no. 2(4), pp. 83–95, https://doi.org/10.18276/978-83-7972-835-0
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18276/978-83-7972-835-0

Tornstam L. (1994) Gerotranscendence: A Theoretical and Empirical Exploration in: Aging and the Religious Dimension, L. Thomas, S. Eisenhandler (eds.), Wesport, Greenwood Publishing Corporation, pp. 203–225, https://doi.org/10.5040/9798216186984.ch-013
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5040/9798216186984.ch-013

Tornstam L. (2011) Maturing into gerotranscendence, “The Journal of Transpersonal -Psychology”, no. 43(2), pp. 166–180.
View in Google Scholar

Wąsiński A. (2015) Znaczenie generatywności w osiąganiu dorosłości przez współczesnego człowieka, “Edukacja Dorosłych”, no. 1(72), pp. 81–90.
View in Google Scholar

Wąsiński A. (2018) Autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego. Perspektywa pedagogiczno-antropologiczna, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.18778/8142-049-5
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-049-5

Wnuk W. (2013) O potrzebie kształtowania relacji międzypokoleniowych in: Dialog międzypokoleniowy. Między ideą a praktyką. Inspiracje, M. Rosochacka-Gmitrzak, A. Chabiera (eds.), Warszawa, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, pp. 56–67.
View in Google Scholar

Yalom I. D. (2007) Psychoterapia egzystencjalna, trans. A. Tanalska-Dulęba, Warszawa, Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
View in Google Scholar

Zalewska J. (2009) Stary człowiek w kulturze młodości. Doświadczanie starości wśród warszawskich seniorów, Warszawa, Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk [unpublished doctoral dissertation].
View in Google Scholar

Zawadzka D., Stalmach M. (2015) Problemy psychologiczne osób w okresie starości, vol. 1, Najważniejsze wyzwania i trudności, “HYGEIA Public Health”, no. 2(50), pp. 298–304.
View in Google Scholar

Zieliński R. (1983) Koncepcja poczucia podmiotowości na tle teorii i badań psychologii społecznej in: Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych, K. Korzeniowski, R. Zieliński, W. Daniecki (eds.), Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, pp. 75–133.
View in Google Scholar