Pamięć narzędziem uczenia się osób starszych

Anna Przygoda

doi:10.18778/2450-4491.21.05

Autor

Anna Przygoda Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0001-6270-1775

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.21.05

Słowa kluczowe:

pamięć, pamięć w starości, pamięć jako narzędzie uczenia się

Abstrakt

Artykuł stanowi przegląd literatury, który ma na celu uchwycenie istoty pamięci jako narzędzia umożliwiającego uczenie się. Szczególnie interesująca jest kwestia pamięci – a co za tym idzie możliwości uczenia się – osób starszych. Współczesna neuronauka dysponuje narzędziami, które wykorzystuje do badania możliwości ludzkiego mózgu także w starości. Przegląd badań w obszarze pamięci osób starszych wskazuje na fakt, iż u osób tych pamięć niedeklaratywna, odpowiedzialna za nabywanie umiejętności czy kodowanie i przechowywanie informacji sensorycznych, zachowana jest względnie dobrze w późnej dorosłości. Pamięć semantyczna, czyli system pojęć i ogólna wiedza o świecie, również zostaje dobrze zachowana (zasoby słownikowe wręcz wzrastają z wiekiem), w przeciwieństwie do pamięci zdarzeń, czyli pamięci epizodycznej, która z wiekiem znacząco się pogarsza. Istotnemu osłabieniu podlega pamięć robocza, odpowiedzialna za krótkotrwałe przechowywanie i manipulowanie informacjami. Te dane, z punktu widzenia uczenia się w okresie późnej dorosłości, powinny cieszyć zwłaszcza gerontologów, oznaczają bowiem, że zdrowy człowiek starszy zachowuje potencjał edukacyjny przez długie lata.

Biogram autora

Anna Przygoda - Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Anna Przygoda – doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika. Od roku 2019 adiunkt w Zakładzie Edukacji Dorosłych, wcześniej asystent w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej i Metodologii Badań Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Swoje zainteresowania koncentruje wokół rodziny jako środowiska wychowawczego oraz relacji między pokoleniami w rodzinie. Prowadzi zajęcia z teorii wychowania, systemów pedagogicznych i metodologii badań. Opublikowała m.in.: The City of Starachowice as a Place Favoring the Establishment of Institutions Activating Seniors – a Look at over Fifteen Years of Activity of the Starachowice UTW (,,Humanitas Pedagogika i Psychologia” 2(28)/2023), The Picture of the Relationship in the Dyad Grandparents (w: Care Relationship and Well-being for Elderly Person: Pedagogical Reflections and Good Practices, M. Musaio, S. Chrost, C. Urpi (red.), Educatt, Mediolan 2023).

Bibliografia

Adamczyk M. D. (red.) (2016) Starość. Między tradycją a współczesnością, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Adamczyk M. D. (2022) Uczenie się przez całe życie jako element uczestnictwa społecznego osób starszych i ich aktywnego starzenia się, ,,Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II”, nr 65/3, s. 67–86, https://doi.org/10.31743/znkul.14471.
Google Scholar

Bryant P. E., Colman A. M. (red.) (1997) Psychologia rozwojowa, tłum. A. Bezwińska-Walerjan, Poznań, Zysk i S-ka.
Google Scholar

Chlewiński Z. (1997) Pamięć w: Psychologia pamięci, Z. Chlewiński, A. Hankała, M. Jagodzińska, B. Mazurek (red.), Warszawa, Wiedza Powszechna, s. 120.
Google Scholar

Czachur W., Wójcicka M. (2021) Pamięć i pamiętanie w przestrzeni języka z perspektywy badań lingwistycznych w: Język(i) w czasie i przestrzeni, P. Stalmaszczyk (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 211–235, https://doi.org/10.18778/8220-544-2.10.
Google Scholar

Draaisma D. (2010) Fabryka nostalgii. O fenomenie pamięci wieku dojrzałego, tłum. E. Jusewicz-Kalter, Wołowiec, Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar

Dubas E., Świtalski W. (red.) (2011) Uczenie się z biografii Innych, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Dubas E., Wąsiński A., Słowik A. (red) (2021) Biografie rodzinne i uczenie się, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Fabiś A., Chabior A., Wawrzyniak J. (2019) Ludzka starość, Wybrane zagadnienia z gerontologii społecznej, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Henderson J. (2005) Pamięć i zapominanie, tłum. E. Wojtych, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Jagodzińska M. (2003) Rozwój pamięci w dzieciństwie, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Kolber M. (2009) Uczymy się, jak się uczyć – kilka uwag o umiejętności uczenia się, „Forum Dydaktyczne”, nr 5–6, s. 138–144.
Google Scholar

Majchrzak-Krzak K. (2020) Przywracając pamięć miejscom. O badaniu i uczeniu się w działaniu w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Maruszewski T. (2005) Pamięć autobiograficzna, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Maruszewski T. (2006) Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia w: Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, Strelau J. (red.), Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 137–164.
Google Scholar

Marwick K., Birrel S. (2024) Psychiatria, red. wyd. polskiego S. K. Sidorowicz, Wrocław, Elsevier Urban & Partner.
Google Scholar

Mietzel G. (2002) Wprowadzenie do psychologii, tłum. E. Pankiewicz, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Muszyński M. (red.) (2014) Międzypokoleniowe uczenie się, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.18778/7969-303-0.01.
Google Scholar

Nęcka E. (2024) Psychologia. Wprowadzenie, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., Wichary Sz. (2020) Psychologia poznawcza, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Niedźwieńska A. (2011) Trafność pamięci z perspektywy neuropsychologicznej w: Pamięć. Osobowość. Osoba. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Gałdowej, A. Tokarz (red.), Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 267–280.
Google Scholar

Niedźwieńska A. (2013) Pamięć prospektywna, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
Google Scholar

Nordengen K. (2018) Mózg rządzi, tłum. M. Skoczko-Nakielska, Warszawa, Wydawnictwo Marginesy.
Google Scholar

Okoń W. (2004) Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Przygoda A. (2021) Aktywizacja społeczna seniorów – założenia teoretyczne i przykłady dobrych praktyk w: Wyzwania, dylematy i perspektywy edukacyjne. Konteksty zmian, J. Szempruch, J. Smyła, J. Miko-Giedyk (red.), Kielce, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, s. 177–186.
Google Scholar

Schacter D. L. (2003) Siedem grzechów pamięci, tłum. K. Ślusarczyk, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Schaffer H. R. (2008) Psychologia dziecka, tłum. A. Wojciechowski, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Sokół-Stanisławska A. (2018) Trening pamięci i koncentracji dla seniorów, Warszawa, Wydawnictwo Difin.
Google Scholar

Szewczuk W. (1972) Psychologia zapamiętywania, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Włodarski Z. (1998) Psychologia uczenia się, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Zimbardo P., Johnson R. L., McCann V. (2010) Psychologia. Kluczowe koncepcje, tłum. M. Guzowska-Dąbrowska, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ledzion B., Miller A., Kwinta J., Krygowska N., Święcicki I. (b.d.) Ewaluacja ex post realizacji celów Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014–2020. Raport końcowy, https://www.polskacyfrowa.gov.pl/media/156082/POPC_Raport_koncowy_expost_14082025.pdf (dostęp: 20.06.2024).
Google Scholar