Role nauczyciela a opresyjność wobec uczniów
DOI:
https://doi.org/10.18778/2450-4491.17.13Słowa kluczowe:
przekonania epistemologiczne, opresyjność, uwikłanie w system, przekazywanie wiedzy, fenomenografiaAbstrakt
Uczniowie spędzają sporą część swojego życia w szkole, w której większość czasu wypełniona jest przez nauczycieli. Jakość tego czasu zależy także od podejścia nauczycieli do zagadnień edukacyjnych, od ich poczucia sprawczości, odpowiedzialności czy zaangażowania. Przeprowadzając fenomenograficzne badania epistemologicznych przekonań nauczycieli, zadałam im pytania nie tylko o zagadnienia bezpośrednio związane z epistemologią, ale także o to, jak postrzegali swoją rolę, oraz jaki widzieli wpływ na proces uczenia się uczniów. Z zebranych odpowiedzi ujawniły się sylwetki nauczycieli, wśród których wyodrębniłam 8 odmiennych koncepcji ról nauczyciela, dających mi podstawę do wyłonienia 4 kategorii opisu, w których manifestowały się odmienne formy opresji. Opisane role, a raczej aktywności je tworzące, pozwalają zrozumieć kontekst opresyjności. Główne źródła potencjalnej opresyjności wydają się leżeć w odmiennych stosunkach nauczycieli do podstawowych koncepcji edukacyjnych, w tym przede wszystkim do przekazywania wiedzy i uwikłania w system, czyli poczucia wpływu systemu na wykonywanie własnej pracy.
Bibliografia
Ashworth P., Lucas U. (2000) Achieving empathy and engagement: A practical approach to the design, conduct and reporting of phenomenographic research, „Studies in Higher Education”, nr 25(3), s. 295–308, https://doi.org/10.1080/713696153
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/713696153
Bruce C. (1994) Reflections on the Experience of the Phenomenographic Interview w: Phenomenography: Philosophy and Practice Conference, R. Ballantyne, C. Bruce (red.), Brisbane, Australia, Qeensland University of Technology, s. 47–55.
Google Scholar
Cope C. (2004) Ensuring Validity and Reliability in Phenomenographic Research Using the Analytical Framework of a Structure of Awareness, „Qualitative Research Journal”, nr 4(2), s. 5–18.
Google Scholar
Creswell J. W. (2013) Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, tłum. J. Gilewicz, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Czerepaniak-Walczak M. (2006) Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
Google Scholar
Flick U., von Kardorff E., Steinke I. (red.) (2004). A Companion to Qualitative Research, tłum. Jenner B., London, SAGE Publications.
Google Scholar
Hupbach A., Fieman R. (2012) Moderate Stress Enhances Immediate and Delayed Retrieval of Educationally Relevant Material in Healthy Young Men, „Behavioral Neuroscience”, nr 126(6), s. 819–825, https://doi.org/10.1037/a0030489
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1037/a0030489
Jurgiel A. (2009) Doświadczanie szkoły przez uczniów. Rekonstrukcja fenomenograficzna, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(10), s. 142–148.
Google Scholar
Klus-Stańska D. (2005) Mentalne zniewolenie nauczycieli wczesnej edukacji – epizod czy prawidłowość, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 1 (1), s. 55–66.
Google Scholar
Klus-Stańska D. (2007) Behawiorystyczne źródła myślenia o nauczaniu, czyli siedem grzechów głównych wczesnej edukacji w: Wczesna edukacja. Między schematem a poszukiwaniem nowych ujęć teoretyczno-badawczych, Klus-Stańska D., Szatan E., Bronk D. (red.), Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 15–28.
Google Scholar
Klus-Stańska D. (2009) Polska rzeczywistość dydaktyczna – paradygmatyczny taniec św. Wita w: Paradygmaty współczesnej dydaktyki, Hurło L., Klus-Stańska D., Łojko M. (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 62–73.
Google Scholar
Klus-Stańska D. (2018) Paradygmaty dydaktyki. Myśleć teorią o praktyce, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Lincoln Y. S., Guba E. G. (1985) Naturalistic Inquiry, Thousand Oaks, CA, SAGE Publications, https://doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8
Marton F. (1986) Phenomenography: A research approach to investigating different understandings of reality, “Journal of Thought”, nr 21, s. 28–49.
Google Scholar
Marton F., Dall’Alba G., Beaty E. (1993) Conceptions of Learning, „International Journal of Educational Research”, nr 19, s. 277–300.
Google Scholar
Męczkowska A. (2002) Od świadomości nauczyciela do konstrukcji świata społecznego, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar
Nowak-Łojewska A. (2011) Nauczyciel „konserwa” (?) – odporny na zmianę relikt w skansenowej szkole, „Studia Pedagogiczne”, t. LXIV/2011, s. 173–186.
Google Scholar
Patton M. Q. (2015) Qualitative Research and Evaluation Methods: Integrating Theory and Practice, Thousand Oaks, CA, SAGE Publications.
Google Scholar
Rubacha K. (2008) Metodologiczna struktura przedmiotu badań pedagogiki w: Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki, K. Rubacha (red.), Kraków, Oficyna Wydanicza „Impuls”, s. 161–171.
Google Scholar
Urbaniak-Zając D. (2008) Rzeczywistość pedagogiczna a sposoby jej poznawania – perspektywa interpretacyjna w: Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki, K. Rubacha (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 185–200.
Google Scholar
Yates Ch., Partridge H., Bruce Ch. (2012) Exploring Information Experiences Through Phenomenography, “Library and Information Research”, t. 36, nr 112, s. 96–119, https://doi.org/10.29173/lirg496
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.29173/lirg496
Reed B. I. (2006) Phenomenography as a Way to Research the Understanding by Students of Technical Concepts, referat zaprezentowany na konferencji Technological Innovation and Sustainability, zorganizowanej przez Núcleo de Pesquisa em Tecnologia da Arquitetura e Urbanismo (NUTAU), Sao Paulo, Brazil, [online:] https://www.academia.edu/1122550/Phenomenography_as_a_way_to_research_the_understanding_by_students_of_technical_concepts (dostęp: 5.08.2023).
Google Scholar
